درگلستانه چه بوی علفی می آید!

    معصومه مهدیانی

چند سالی است که گیاهخواری در فرهنگ غذایی کشور ما گسترش پیدا کرده و موجب شده تا بسیاری از مردم به دلایل مختلف به این نوع روش تغذیه روی بیاورند. بعضی‌ها می‌خواهند تغذیه سالم داشته باشند و بیشتر عمر کنند،‌ برخی برای حمایت از حیوانات و کاهش خشونت علیه آنها،‌ برخی دیگر به منظور رسیدن به وزن ایده‌آل و لاغری و در نهایت عده‌ای نیز به علت همراه شدن با مد و سبک‌های جدید تغذیه گیاهخوار می‌شوند. از آنجایی که در کشور ما واژه‌ها سریع‌تر از فرهنگ‌شان رواج پیدا می‌کنند،‌ امروزه شاهد گسترش گیاهخواری در میان مردم به خصوص جوانان هستیم. متاسفانه بسیاری از مردم بدون اینکه شناخت صحیحی از این فرهنگ غذایی داشته باشند یا اصول اولیه گیاهخوار شدن را رعایت کنند، به این نوع سبک غذایی روی می‌آورند. در این گزارش تلاش کردیم تا اطلاعاتی راجع به این سبک غذایی برای شما آماده کنیم و از نظر کارشناسان برای راهنمایی بیشتر مخاطبان استفاده کنیم. 

ریشه گیاهخواری در دنیا و ایران

گیاهخواری تاریخچه‌ای طولانی و متنوع در فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون دارد. در عهد باستان برخی از چهره‌های بزرگ جهان کلاسیک، به خصوص فیثاغورس (580 سال پیش از میلاد) موافق گیاهخواری بودند. فیثاغورس در تعلیم و تربیت خود همه حیوانات را به عنوان خویشاوند تلقی می‌کرد که این موضوع موجب پرهیز از گوشت و به نوعی همان گیاهخواری می‌شد. در حدود 3 هزار و 200 سال پیش از میلاد، گیاهخواری در میان گروهی از مصریان وجود داشت که شامل پرهیز از گوشت و پوشیدن لباس فراهم‌شده از حیوانات می‌شد. با این که می‌توان گفت به نوعی گیاهخواری از همان زمان پیدایش انسان به روی زمین وجود داشته اما سابقه گیاهخواری در شرق قدمت بیشتری از غرب دارد و در حال حاضر هم تعداد گیاهخواران در شرق دنیا بیشتر از غرب است. طبق آمار بیشترین تعداد گیاهخواران جهان در 2 کشور هند و چین هستند. براساس اطلاعات موجود، سابقه گیاهخواری در ایران نیز دست کم به 2 هزار سال پیش برمی‌گردد. این سابقه دیرینه گیاهخواری در کشورمان کاملا در غذاهای سنتی گیاهی هر استان مشهود است؛ هرچند که احتمالا گیاهخواری در گذشته دلایلی متفاوت از دلایل امروزی داشت. 

تصمیم با شماست

اما اگر تصمیم دارید بدون مشاوره و راهنمایی متخصصان وارد این رژیم غذایی شوید، باید تمامی تبعات آن را بپذیرید. حسینی می‌گوید:« در کشور ما اغلب کسانی که تحت تاثیر واژه گیاهخواری به این سبک رژیم غذایی روی آورده اند،‌ به یکی از 2 روش پیش‌رو‌ این کار را انجام می‌دهند. برخی برای شروع گیاهخواری یا خام گیاهخواری به یکباره عمل کرده و تصمیم می‌گیرند که مواد حیوانی و یا مواد پخته را کاملا کنار بگذارند. برخی دیگر ترجیح می‌دهند که آهسته آهسته این پروسه را طی کرده، غذاهای حیوانی یا غذاهای پخته را در رژیم غذایی خود کم و کمتر کرده تا بعد از مدتی کاملا آنها را کنار بگذارند. از دید علم تغذیه روش انتخابی اهمیت چندانی ندارد؛ زیرا در هر 2 روش افراد به صورت خودسرانه اقدام به حذف مواد غذایی مورد نیاز بدن می‌کنند.»  

رژیمی مشکل ساز 
برای کودکان و نوجوانان

حسینی در ادامه حرف‌هایش می‌گوید:«در بسیاری از کشورها که گیاهخواری به عنوان یک سبک غذایی شناخته می‌شود تلاش شده تا از طریق صنایع غذایی مواد مغذی و کلیدی به غذاهای گیاهی اضافه شود اما در کشور ما که تکنولوژی صنایع غذایی پیشرفته نیست،‌ نمی‌توان مواد مغذی کلیدی را به سایر خوراکی‌های گیاهی اضافه کرد. از همین رو نمی‌توان عناصر کلیدی مثل روی، ویتامین A و ویتامین C را همراه کلسیم که منبع اصلی آنها مواد غذایی حیوانی است، در منابع غذایی گیاهی غنی کرد. بنابراین در کشور ما پیروی از اصول گیاهخواری می‌تواند مشکل‌ساز باشد؛ به‌خصوص برای گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان و نوجوانان که در سن رشد هستند.» این فوق تخصص تغذیه عنوان می‌کند:« اگر این گروه در کشور ما گیاهخوار شوند، نمی‌تواند همه مواد مغذی مورد نیاز بدن‌شان را از طریق منابع گیاهی تامین کنند. ازهمین‌رو این افراد دچار سوء‌تغذیه و مشکلات این‌چنینی خواهند شد. گروه‌های آسیب‌پذیر دیگر هم مانند سالمندان که اتفاقا نیاز‌شان به مواد مغذی تغییر کرده، دچار مشکلات مشابهی در کمبود دریافت مواد مغذی مورد نیاز می‌شوند.» 

دلایل گیاهخواری

امروزه تب گیاهخواری در کشور ما همه گیر شده و روزانه به تعداد گیاهخواران افزوده می‌شود. این سبک زندگی تنها مربوط به نوع تغذیه افراد نمی‌شود تا جایی که در برخی موارد این افراد از محصولات حیوانی نظیر کیف و کفش چرم طبیعی، لباس‌های ابریشمی یا خز‌های حیوانی نیز اجتناب می‌کنند. مردم به دلایل مختلف از جمله دلیل اخلاقی، فلسفی، مذهبی، اقتصادی، فرهنگی و یا بیماری این رژیم را انتخاب می‌کنند. بعضی افراد کشتن حیوانات را گناه می‌دانند و برخی به دلیل شرایط اقتصادی گیاهخوار می‌شوند. گروهی دیگر نیز جهت حفظ سلامتی بدن یا خوش اندام شدن، این رژیم را برمی‌گزینند. اما به گفته اغلب گیاهخواران مهم‌ترین دلیل انتخاب این سبک غذایی تمایل به دریافت غذای سالم‌تر و ابراز مخالفت با سوء رفتار با حیوانات اهلی و صدمه زدن به محیط زیست است. هرچند که در کشور ما باید پیوستن به موج گیاهخواری و عقب نماندن از مد جدید را نیز  باید به دلایل ذکر شده افزود. 



از کجا باید شروع کرد؟

اگر به هر دلیلی تصمیم دارید که گیاهخوار شوید حتما این سوال برایتان پیش آمده که «برای شروع گیاهخواری چه باید کرد» و «از کجا باید شروع کرد». در مرحله اول باید بدانید که تا چه حد در تصمیم‌گیری‌تان مصمم هستید. سپس برای مشاوره و دست یابی به راه‌های صحیح گیاهخواری به پزشک تغذیه مراجعه کنید؛ زیرا براساس نظر کارشناسان گوشت‌خوارانی که به یکباره به سمت گیاهخواری می‌روند در دراز مدت دچار مشکلات بسیاری می‌شوند. «سعید حسینی» فوق تخصص مشاوره و تغذیه درباره سبک‌های مختلف گیاهخواری می‌گوید:« در تمام دنیا گیاهخواری به 5 دسته تقسیم می‌شود و هر کس براساس شرایط جسمی، روحی و اعتقاد خود یکی از این سبک‌های گیاهخواری را انتخاب می‌کند. اولین دسته که در واقع سخت‌ترین نوع گیاهخواری است، شامل کسانی می‌شود که خام گیاهخوار هستند و از گوشت و محصولات حیوانی مانند لبنیات و تخم مرغ استفاده نمی‌کنند و همچنین از حرارت دادن مواد غذایی نیز پرهیز می‌کنند. دسته دوم گیاهخواران کامل(وگان) هستند که از گوشت و محصولات حیوانی مانند لبنیات، تخم مرغ و عسل استفاده نمی‌کنند. دسته سوم گیاهخواران لبنی(لاکتو) هستند که از گوشت و تخم مرغ استفاده نمی‌کنند اما از لبنیات در رژیم غذایی‌شان استفاده می‌کنند. دسته چهارم نیز گیاهخواران تخم مرغی (اوو) که از گوشت و لبنیات استفاده نمی‌کنند اما از تخم مرغ در رژیم غذایی خود بهره می‌برند و دسته آخر گیاهخواران لبنی_ تخم مرغی( لاکتو _ اوو) که گوشت از رژیم غذایی‌شان حذف شده است اما از تخم مرغ و لبنیات استفاده می‌کنند.»

تبعات را بپذیرید

اگر بعد از تحقیقات و مطالعات مختلف بر تصمیم‌تان پا فشاری کردید باید تبعات آن را نیز بپذیرید. فوق تخصص مشاوره و تغذیه معتقد است که گیاهخواری در ایران، موج و مدی است که در چند سال اخیر در جامعه ما به راه افتاده است. موجی که ممکن است در نسل جدید مشکل‌ساز شود. او می‌گوید:«متاسفانه در کشور ما کمتر کسی وجود دارد که گیاهخواری را به صورت اصولی و صحیح رعایت کند. گرایش افراد به گیاهخواری دلایل مختلفی دارد. اگر فردی به علت یک باور و اعتقاد به سمت گیاهخواری گرایش پیدا کرده است،‌ به نظرشان احترام می‌گذاریم. این افراد تبعات و آسیب‌های ناشی از این سبک غذایی را قبول دارند و آن را می‌پذیرند. اما اغلب افرادی که در ایران گیاهخوار می‌شوند به خاطر جو و موجی است که در جامعه ایجاد شده است. این افراد باید بدانند که از لحاظ علم تغذیه، رژیم گیاهخواری به هیچ عنوان برتر و سالم‌تر از رژیم گوشت‌خواری نیست بلکه رژیم گوشت‌خواری در صورت رعایت و پرهیز از زیاده‌خواری کامل‌ترین رژیم غذایی است.» او ادامه می‌دهد: «رژیم گیاهخواری می‌تواند در بسیاری از مواقع مشکلات سلامتی افراد را حل کند. به طور مثال وقتی فردی در گوشت‌خواری تندروی و بیش خواری می‌کند، ‌پزشک متخصص برای او رژیم گیاهخواری تجویز می‌کند تا آن مشکل برطرف شود. به طور کلی گیاهخواری می‌تواند برای مقاطع خاص و یا حل مشکلات و بیماری‌های مقطعی بسیار مفید باشد، اما به عنوان سبک غذایی دائمی و همیشگی انتخاب درستی نیست.» حسینی در ادامه حرف‌هایش عنوان می‌کند که گیاهخواری برای کسانی که در گذشته گوشت‌خوار بودند،‌ می‌تواند موجب بروز مشکلات مختلفی شود:« شاید در ابتدای گرایش به گیاهخواری افراد شاهد کاهش وزن باشند اما در نهایت وزن‌شان به علت تغییرات متابولیسمی بالاتر می‌رود. علاوه براین کاهش ویتامین‌های B2، B6، B12، اسید فولیک،‌ روی و آهن می‌تواند مشکلات جدی برای این دسته از افراد به وجود بیاورد.»