رسم دیروز در تهران امروز

حسن حسن‌زاده

میراث فرهنگی ناملموس تهران بخشی از دارایی‌های فرهنگی نسل ما محسوب می‌شود؛ میراثی که شامل گستره وسیعی از سنت‌های شفاهی، هنرهای اجرایی، آیین‌ها و آداب و رسوم، جشن‌ها، لهجه و آواها و حتی غذاهایی است که همگی چون گنجینه‌ای ارزشمند برای حفظ هویت این شهر باید به نسل‌های بعد منتقل شود. به‌گفته «محمود منیعی» تهران‌پژوه، حدود 60میراث‌ ناملموس استان تهران در حوزه‌های مختلف به ثبت میراث فرهنگی کشور رسیده است. در این گزارش در بخش‌های آیین‌ها و رسوم و هنرهای نمایشی به‌دلیل مشابهت محتوایی برخی از آنها‌، در بخش غذاها و مهارت طبخ به محبوب‌ترین آنها و در بخش صنایع‌دستی به شاخه‌های اصلی مفصل‌تر اشاره شده است.




مراسم مسلمیه

بنا بر رسوم و سنت‌های قدیمی مردم تهران و شهرری، هر سال همزمان با فرارسیدن روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل(ع) که نخستین شهید رویداد جانگداز کربلا است، مراسم مسلمیه شاه عبدالعظیم با شرکت هیئت‌های عزاداری و شیعیان مخلص خاندان نبوت و امامت در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) برگزار می‌شود. این مراسم با شماره2101 در فهرست میراث ناملموس مردم ری و تهران به ثبت رسیده است.

سقاداری محله امامزاده یحیی ع

این مراسم از کهن‌ترین آیین‌های عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) است که در روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود. در این مراسم که  جزو میراث ناملموس تهران است، سقاها لباس خاص سقاداری به تن می‌کنند و کشکول و جام به‌دست می‌گیرند و با سردادن ذکرهایی در دسته‌ای منظم و منسجم حد فاصل امامزاده یحیی(ع) تا مسجد امام در بازار بزرگ تهران را طی کرده و نماز ظهر عاشورا را طی مسیر اقامه می‌کنند.

مراسم گاهنبار

پیروان مذاهب دیگر نیز همواره در تهران جشن‌ها و مراسم آیینی خود را برگزار کرده‌اند. یکی از میراث‌های ناملموس پایتخت که در دیگر نقاط کشور هم اجرا می‌شد و در سال1391 و با شماره792 به ثبت میراث ملی رسیده است، جشن گاهنبار است. پیروان آیین زرتشت معتقدند خداوند آفرینش جهان مادی را در ۶ گاهنبار به انجام رسانده و در 6 مقطع مختلف سال این روز را جشن می‌گیرند. این جشن هنوز در آتشکده تهران برگزار می‌شود.

آیین نذر بی‌بی کگ

بی‌بی کگ، عروسک یا به گویش زرتشتیان آروسکی دست‌دوز و آیینی است. جامه سنتی زرتشتیان بر تن دارد و اندازه‌ آن نزدیک به 30سانتی متر است. این عروسک کارکردی آیینی دارد، گاه بر سر سفره نذری «بی‌بی سه‌شنبه» و گاه سفره «شاه پری» و «وهمَرو» گذاشته می‌شود. عروسک بی‌بی کگ در دی‌ماه1396 خورشیدی، به‌شماره 1517 در فهرست میراث ناملموس ثبت ملی شده است.




عدد خبر
 2000سال، قدمت هنر شیشه‌گری یکی از قدیمی‌ترین صنایع‌دستی در گستره تهران و ری است. شیشه‌گران تهران قدیم  شیشه را به خمیر مذاب تبدیل می‌کردند و با آن ظروف شیشه‌ای می‌ساختند.

6000سال، قدمت هنر سفالگری نزد مردم گستره تهران و ری باستان است. در محدوده چشمه‌علی، تپه قیطریه، پیشوا و... ظروف سفالینی یافت شده که از 3 تا 6هزار سال قدمت دارند.


100سال است که آیین حراجی در حسینیه فشم اجرا و درآمد آن در امور خیریه پس از عاشورای حسینی هزینه می‌شود. بیشتر مواقع، در هنگام اجرای این مراسم مردم اجناس را به چندین برابر قیمت واقعی خود خریداری می‌‌کنند.

58 اثر از میراث ناملموس تهران شامل آیین سقاداری محله امامزاده یحیی، مهارت برداشت خرمالو، مراسم سنگ زنون، مراسم مسلمیه شهرری، مهارت پخت نان جوز محله حصارک، فناوری همجوشی شیشه و فناوری تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و... تا به امروز در فهرست میراث ملی ثبت شده است.