افشره‌های تابستانه

در روزهای گرم تابستان، نوشیدنی های‌ خنک می‌توانند باعث ایجاد حس سرحالی و شادابی در افراد شوند. نوشیدنی‌های تابستانی طیف گسترده‌ای از نوشیدنی‌ها را در بر می‌گیرند؛ از شربت‌های خنک گرفته تا مواردی که اغلب از میوه‌ها و سبزی‌های تازه تهیه می‌شوند. نوشیدنی‌ها در تهران قدیم هم به‌ویژه در فصل گرم، توسط بانوان یا فروشندگان آماده می‌شد. بهمن رحیمی، پژوهشگر فعال در زمینه مردم‌شناسی، گردشگری فرهنگی، زیست‌بوم و.. توضیحات بیشتری دراین‌باره می‌دهد.

  شربتی با خاصیت دارویی
به‌گفته رحیمی، نوشیدنی‌های رایج در تهران، ابتدا آب و غیر از آن ترکیبی از آب و شهدی بود که از مرباها و شیره‌های میوه‌ها تولید می‌شد. البته برخی هم از دانه‌ها و تخمه‌ها با ترکیب آب و شکر یا شیره به نوعی شربت تبدیل می‌کردند که علاوه بر خواص دارویی، در ماه‌های گرم حکم شربت را هم برای افراد داشت. نمونه‌اش هم خاکشیر بود. او می‌گوید: از شربت در تهران قدیم با عنوان«افشره» هم یاد می‌کردند که با میوه و عصاره بعضی گیاهان و ادویه معطر می‌شد و آن را از توت فرنگی، تمشک، لیمو، دارچین، گل سرخ، یاسمن و غیره تهیه می‌کردند.

  چای در اولویت
به اعتقاد این پژوهشگر، رایج‌ترین و پرطرفدارترین نوشیدنی در گذشته و حتی در شرایط کنونی چای است که معمولا به‌صورت روزانه و در چند نوبت مصرف می‌شود. او می‌گوید:«علاوه بر چای، دوغ هم از نوشیدنی‌های سنتی است که همراه با غذا مصرف می‌شد. همچنین به‌علت فراوانی میوه‌هایی مانند آلبالو، گیلاس و انگور در اقلیم تهران از عصاره‌اش به‌عنوان نوشیدنی استفاده می‌کردند. مثل انگور که از شیره‌اش، هم به‌عنوان شربت و هم خوردنی استفاده می‌شد. یا برای پذیرایی از مهمانان معمولا از شربت آلبالو، شربت آبلیمو، شربت سکنجبین، شیر داغ و چای استفاده می‌کردند.

  یخ در بهشت با یخ خانگی
البته استفاده از این نوشیدنی‌ها در تهران قدیم هم با توجه به نوع مهمانی‌ها و فصل‌ها متفاوت بود. رحیمی می‌گوید: در فصل تابستان، با شربت از مهمانان پذیرایی می‌کردند. همچنین یخ در بهشت هم نوعی نوشیدنی بود که به آن«یخنی» هم می‌گفتند و ترکیبی از نشاسته، شکر، هل و گلاب بود که باید روی یخ نگهداری می‌شد. یخ را هم معمولا در خانه‌ها درست می‌کردند. یعنی در فصل زمستان قسمتی را روی زمین در نظر گرفته و آن قسمت را آب می‌بستند تا یخ بزند، هر روز روی آن محل آب می‌پاشیدند تا قطر یخ زیاد شود؛ سپس یخ‌ها را به قطعات کوچک تقسیم می کردند، تخته‌ای روی پله‌های یخچال می‌گذاشتند و توسط آن یخ‌ها را به داخل یخچال سُر می‌دادند. در یخچال را با گل و خشت می‌بستند و در ابتدای فصل تابستان آن را باز می‌کردند.