گپ
تدوین مقررات ملی فرونشست ضروری است
وضعیت اصفهان در مقایسه با دیگر کلانشهرهایی که دچار پدیده فرونشست شده‌اند، متفاوت است. شکل‌گیری این شهر با زاینده‌رود گره خورده است، موضوعی که در شهرهای دیگر دیده نمی‌شود. حالا هم با قطع شدن آب رودخانه زاینده‌رود، مشکلات اصفهان یکی پس از دیگری نمود پیدا می‌کند که مهم‌ترین آن همین پدیده فرونشست است که از 2سال پیش مورد بررسی و مطالعه جدی قرار گرفته است.
مدیر بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به همشهری می‌گوید: «اولین باری که فرونشست زمین در اصفهان دیده شد به اوایل دهه90 برمی‌گردد که با قطعی موقت آب روخانه زاینده‌رود نیز همراه بود. مطالعات نشان می‌دهد ، پدیده فرونشست از سال1396 تشدید
شد و اثرات خودش را در سطح زمین ظاهر کرد و به محدوده شهری کشیده شد.»
فرونشست در شهرها
علی بیت‌اللهی ادامه می‌دهد: «این نکته را هم باید اضافه کنم که فرونشست را در اغلب شهرهای کشور مثل حاشیه تهران، مشهد، کرمان، خراسان رضوی، فارس و خوزستان داریم.»
بیت‌اللهی با تأکید بر اینکه روستاهای استان‌های خراسان‌رضوی، تهران، گلستان و فارس نیز به‌طور نسبی در معرض بیشترین خطر فرونشست زمین هستند، ادامه می‌دهد: «اصفهان از نظر تعداد شهرهای در معرض خطر فرونشست زمین بیشترین تعداد را دارد و خراسان‌رضوی، فارس و تهران به‌ترتیب در رده‌های بعدی هستند. از نظر تعداد جمعیت شهری در معرض خطر فرونشست زمین، تهران، خراسان رضوی و اصفهان در 3رده اول کشوری هستند و به‌طور کلی در استان‌های تهران، خراسان‌رضوی، اصفهان، فارس و آذربایجان‌غربی جمعیت نسبتا بیشتری در معرض مخاطره فرونشست زمین و اثرات آن هستند.»
به‌گفته او، براساس ارزیابی‌های صورت گرفته، تعداد جمعیت کل در معرض خطر نسبی فرونشست زمین در کشور (شامل شهرها و روستاهای استان‌ها)، حدود 39میلیون نفر تخمین زده شده است که حدود 49درصد جمعیت کل کشور (آمار1395) را شامل می‌شود. تعداد 380شهر و 9200روستا در معرض خطر فرونشست زمین واقع شده‌اند.
در برخی موارد مساحت کل شهرها و در برخی موارد بخشی از محدوده‌های شهری در زون‌های فرونشستی قرار گرفته‌اند.
بیت‌اللهی یادآور می‌شود: «با توجه به ماهیت این مخاطره، متأسفانه سال به سال توسعه پیدا می‌کند و پیش‌رونده است.
با شروع کاهش آب زیرزمینی از اواسط دهه50، آهنگ شروع فرونشست زمین نیز در سرزمین ایران آغاز شده است. بنابراین، فرونشست زمین در کشور دارای قدمتی حداقل نیم‌قرنی است. آنچه در ایران در اواسط دهه70 رخ داد، افت قابل ملاحظه سطح آب‌های زیرزمینی به‌طور کلی بود که تا زمان حاضر نیز این روند افت و کسری مخزن استمرار دارد.»
محدوده شهری اصفهان، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران، دارای‌پهنه فرونشستی زمین با وسعتی به مراتب بیشتر نسبت به شهرهای دیگر کشور است. به‌گفته بیت‌اللهی، نکته مهم دیگر که باید مورد تأکید قرار گیرد این است که با توجه به لرزه‌خیزی بالای اغلب نواحی کشور و اثر تخریبی تدریجی فرونشست زمین بر ساختمان‌ها (شامل ترک‌خوردگی درپی و دیوارها و سقف ها) با توسعه فرونشست زمین در طول زمان، آسیب ساختمان‌های واقع در پهنه‌های فرونشستی زمین حتی در مقابل زلزله‌های متوسط بیش از میزان عادی آنها (در حالت بدون تأثیر فرونشست زمین) خواهد بود؛ به‌عبارت دیگر توسعه فرونشست زمین، ریسک لرزه‌ای را نیز در کشور بالاتر می‌برد.
مطالبه ملی
بیت‌اللهی، می‌افزاید: «راهکاری که در سطح کلان ملی به آن رسیدیم، ضرورت تدوین مقررات ملی فرونشست ابلاغی از سمت دولت است. تدوین و تصویب مقررات ملی فرونشست زمین در مباحث مختلفی چون مستحدثات و زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی، آثار تاریخی و بناهای میراث فرهنگی، آب و کشاورزی یک اولویت ضروری برای کشور در این مطالعه قلمداد شده است. با این هدف که هم در حیطه چاه و حفر چاه و هم در حیطه مصرف مثل آبیاری و کشاورزی و هم در حوزه صنعت نظیر مکان‌یابی مراکز صنعتی صنایع آب‌بر، باید ضوابطی دال بر ملاحظات فرونشست در کشور وجود داشته باشد.»
بیت‌اللهی در پایان یادآور می‌شود: «مشاهده می‌شود که در استان‌هایی که با معضل کم‌آبی و فرونشست مواجه هستند، باز کارخانه‌های آب‌بر فلزی احداث و مکان‌یابی می‌شود یا در اراضی کشاورزی محصولات کشاورزی آب‌بر کاشته می‌شود. این موارد اگر رعایت نشود مشکل فرونشست بسیار پیچیده‌تر خواهد شد.»
