باکو و تل‌آویو؛ درگیر رابطه‌ای پرحاشیه

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

«روابط باکو با واشنگتن و تل‌آویو تهدیدی برای هیچ کشور دیگری نیست.» این بخشی از اظهارات «خزر ابراهیم»، سفیر جمهوری آذربایجان در آمریکاست که به تازگی گفته است: اتحاد و ائتلاف جمهوری آذربایجان با رژیم ‌صهیونیستی و آمریکا در راستای منافع و دیدگاه ملی آن است و برای تهدید کسی طراحی نشده است.
سفیر جمهوری آذربایجان در آمریکا در گفت‌وگو با «جوئیش‌نیوز سیندیکت» با اشاره به اینکه روابط دوجانبه و سه‌جانبه باکو، واشنگتن و تل‌آویو عمیق، گسترده و استراتژیک است از دیدارهای هفتگی سطح بالا میان 3طرف خبر داده است. خزر ابراهیم در این مصاحبه‌ گفته: «هر کاری که با شرکای خود انجام می‌دهیم، برای خودمان انجام می‌دهیم. ما این کار را براساس منافع ملی خود و براساس ارزش‌ها و چشم‌انداز مشترک خود انجام می‌دهیم.»
اظهارات این دیپلمات جمهوری آذربایجان در شرایطی است که ایران بارها نسبت به هرگونه همکاری احتمالی همسایگان با رژیم‌‌صهیونیستی و تهدید امنیت و منافع ملی هشدار داده است. نگرانی‌ها نسبت به حضور روزافزون صهیونیست‌ها در منطقه از آنجا نشأت می‌گیرد که مقام‌های جمهوری آذربایجان اگر چه قویا هرگونه گمانه‌زنی مبنی بر استفاده احتمالی از خاک این کشور برای هدف قرار دادن مواضع کشورهای دیگر را رد می‌کنند، اما شواهد متعددی وجود دارند که این ادعا را نقض می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، پهپاد جاسوسی رژیم اسرائیل که در سال 1393در مسیر یکی از سایت‌های هسته‌ای ایران توسط ایران سرنگون شد، از پایگاه هوایی جمهوری خودمختار نخجوان در آذربایجان پرواز کرده بود.

توسعه روزافزون روابط در سال‌های اخیر
روابط بین جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر رو به افزایش است و دو طرف ازجمله در زمینه نظامی و امنیتی با یکدیگر همکاری می‌کنند. در همین راستا، «ذاکر حسنوف»، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان و وزیر جنگ رژیم‌ صهیونیستی بهمن‌ماه ۱۴۰۱ در گفت‌وگوی تلفنی تقویت همکاری نظامی دوجانبه را بررسی کردند. اخیرا نیز سفارت جمهوری آذربایجان در تل‌‎آویو در سرزمین‌های اشغالی در جریان سفر وزیر خارجه این کشور به‌طور رسمی آغاز به‌کار کرده است. ناظران سیاسی بر این باورند که رژیم‌ صهیونیستی تلاش دارد تا از طریق جمهوری آذربایجان جای پای خود را به کشورهای حوزه قفقاز و آسیای میانه باز کند. میدل ‌ایست نیوز چندی پیش با اشاره به دلایل تمایل صهیونیست‌ها برای نزدیکی به جمهوری آذربایجان نوشته بود که علاوه بر ذخایر گسترده نفت‌ و گاز، آنچه جمهوری آذربایجان را برای صهیونیست‌ها جذاب کرده است، نزدیکی جغرافیایی‎اش به ایران و دوری دیپلماتیکی‌اش از تهران است. در این گزارش اشاره شده که وزارت خارجه رژیم‌ صهیونیستی بخش جدیدی را با عنوان «اوراسیا» ‌راه‌اندازی کرده است که هدفش مشخصا توسعه روابط با کشورهایی مانند جمهوری آذربایجان است، بخشی که به‌طور مستقیم با سازمان اطلاعاتی خارجی رژیم‌ صهیونیستی (موساد) همکاری دارد، اقدامی که نشان‌دهنده رویکرد همسوی تل‌آویو با سیاست‌های سال‌های نخست تشکیل رژیم‌ صهیونیستی است؛ سیاست افروختن نزاع و ایجاد بحران میان کشورهای مسلمان با هدف تضعیف آنان. وب‌سایت میدل‌ایست مونیتور نیز با اشاره به توسعه روابط باکو و تل‌آویو به بُعد ضد‌ایرانی این روابط اشاره کرده و ششم مارس 2023(اسفند 1401) نوشته که جمهوری آذربایجان در چارچوب توسعه روابط نظامی و امنیتی خود با تل‌آویو به صهیونیست‌ها اجازه داده تا پست‌هایی را برای رصد آنچه در داخل مرزهای جنوبی ایران می‌گذرد در نواحی مرزی مستقر کنند. در این گزارش همچنین آمده که باکو به صهیونیست‌ها اجازه داده است تا از فرودگاه این کشور برای حملات احتمالی علیه مواضعی در ایران استفاده کنند.

نفت باکو در برابر تسلیحات تل‌آویو
رژیم‌ صهیونیستی یکی از تامین‌کنندگان اصلی تسلیحات نظامی آذربایجان است. بنا بر آمارهای رسمی اعلام شده، تل‌آویو ۶۹ درصد از عمده واردات تسلیحات باکو را در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ تامین کرده است. به‌گزارش یورونیوز، رژیم‎ صهیونیستی به‌ویژه در جریان مناقشه قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ میلادی، ارسال تسلیحات خود به آذربایجان را افزایش داد. آذربایجان در آن جنگ 6هفته‌ای با ارمنستان که منجر به بازپس‌گیری کنترل باکو بر برخی مناطق مورد مناقشه شد با استفاده گسترده از تسلیحات صهیونیست‌ها توانست در جنگ پیروز شود. این جنگ جان بیش از 6هزار سرباز را گرفت.
«الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان که روابط کشورش با تل‌آویو را به کوه یخ تشبیه کرده بارها نسبت به توسعه روابط با تل‌آویو ابراز علاقه کرده و گفته است که دوست دارد تا این همکاری‌ها فراتر از زمینه‌های نفتی باشد. او ازجمله به همکاری‌های سایبری  2طرف اشاره کرده است.
روزنامه «هاآرتص» اوایل سال 2023میلادی با اشاره به روابط 20ساله تل‌آویو و باکو نوشته بود که هواپیماهای باری جمهوری آذربایجان در 7سال گذشته برای حمل‌ونقل مهمات از سرزمین‌های اشغالی به این کشور و انتقال نفت به این سرزمین‌ها، بیش از ۹۲بار در فرودگاه نظامی «عوودا» در جنوب فلسطین اشغالی به زمین نشسته‌اند. مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی گزارش داده که ۶۹درصد از تسلیحات وارداتی آذربایجان در سال‌های ۲۰20-۲۰16 میلادی از سرزمین‌های اشغالی بوده که معادل ۱۷درصد از صادرات تسلیحات تل‌آویو در آن دوره بوده است. همچنین جمهوری آذربایجان نزدیک به 48درصد از نفت مورد نیاز تل‌آویو را تامین می‌کند.