جهانی دیگر
انیمه و دنیای ژاپن
امروزی که هایکیو ساخت
الهام عابدینی
جام ملت‌های آسیای سال 2004 با دوران نوجوانی من هم‌زمان بود و اتفاقاً تیم ملی فوتبال ایران هم نمایشی بسیار خوب داشت. تیم ملی ژاپن در آن دور از رقابت‌ها آن‌قدر درخشان بود که همه، بازی‌های آن‌ها را هم دنبال می‌کردند. فوتبال ژاپن برای من تجسم کارتونِ فوتبالیست‌ها بود که آن سال‌ها باز هم جمعه‌ها عصر از تلویزیون پخش می‌شد و ما با چه ذوق و شوقی منتظر می‌ماندیم تا هفته بعد بشود و ببینیم بالأخره توپ وارد دروازه می‌شود یا نه! حالا گویی همان انیمه روی مستطیل سبز جان گرفته بود. ما در ذهنمان ناخودآگاه خط و ربطی میان آن کاپیتان سوباسا، دوستانش و این تیم ملی برقرار کرده بودیم، اما سال‌ها بعد وقتی تخصصی وارد حوزه‌ی مطالعات کشور ژاپن شدم به نکته‌ی جالبی پی‌بردم. این‌که این ارتباط به‌صورت برنامه‌ریزی شده برای تربیت و تشویق نسل جدید فوتبال طراحی شده است.
اما این موضوع فقط به فوتبال محدود نیست. «هایکیو» دیگر انیمه‌ی ورزشی کشور ژاپن است که با آمار بالای محبوبیت میان نوجوانان و جوانان ژاپنی، تأثیر زیادی بر گرایش آن‌ها به رشته‌ی ورزشی والیبال داشته است.
البته درنظر داشته باشیم که در همه‌ی موارد هم لزوماً انیمه سبب پیشرفت حرفه‌ای و موفقیت‌های ملی برای رشته‌های ورزشی در ژاپن نشده‌است؛ به‌عنوان مثال انیمه‌ی «اسلم دانک» درباره‌ی بسکتبال یا «شاهزاده‌ی تنیس» نتوانست به اندازه‌ی موارد ذکر شده بر عملکرد تیم‌های ملی مؤثر باشد، اما نکته‌ی مهم و مشترک همه‌ی این انیمه‌ها تأثیر آن بر تشویق نوجوانان به ورزش و تحرک است. در این مورد می‌توان گفت همه‌ی این انیمه‌ها موفق بوده‌اند. جالب است بدانیم که برابر آمار، حدود 45درصد از نوجوانان ژاپنی روزانه و حرفه‌ای ورزش می‌کنند و 34درصد هم دست‌کم هفته‌ای سه جلسه تمرین ورزشی دارند.
شاید بتوان به‌عنوان مشابه این اتفاق در ایران از سریال نمایش خانگی «یاغی» که سال 1401 پخش شد، یاد کرد که به نقطه‌ی عطفی در افزایش گرایش نوجوانان و جوانان به ورزش کشتی تبدیل شد. چون فدراسیون کشتی کشورمان در این مورد تأیید کرد آمار ثبت نام در باشگاه‌های کشتی در سال 1401یعنی هم‌زمان با پخش یاغی، نسبت به سال قبل آن 75درصد رشد داشته است.
باید بدانیم دوران شعار و تابلونوشته‌های خیابانی گذشته و حالا دیگر اگر به‌دنبال تولید محتوای درست هستیم، باید از روش‌های جدید استفاده کنیم؛ مثلاً دنیایی که واقعیت و مجاز را به هم می‌آمیزد و برای محتوایی جذاب، نوجوانان را جذب می‌کند.
چندرسانه‌ای
مالتی‌مدیا که به فارسی، چند رسانه‌ای ترجمه می‌شود، در حقیقت تکنیک ترکیب کردن رسانه‌های مختلف برای بیان یک ایده به‌شمار می‌رود. کاری که مالتی‌مدیا انجام می‌دهد این است که بین رسانه‌های مختلف نظیر گرافیک، عکاسی، صدا، نوشته، ویدئو، انیمیشن و... به‌منظور رساندن یک پیام مشخص تعامل ایجاد می‌کند. با توجه به موقعیت و کاربرد‌های مختلف از مالتی‌مدیا به‌عنوان رسانه‌ی دووجهی، فرارسانه یا رسانه‌ی ترکیبی یاد می‌کنند.
انیمه چیست؟
یک نوع سبک خاص در انیمیشن‌سازی ژاپنی است که با توجه به فرهنگ آن کشور و نشانه‌های به‌خصوص به‌صورت دستی و فریم به فریم تولید می‌شود. اغلب نوجوانان انیمه را به‌عنوان کارتون مخصوص بچه‌ها می‌شناسند درصورتی که این‌طور نیست و انیمه‌های بسیار ی برای بزرگ‌سالان تولید شده است. بد نیست بدانید برخی از انیمیشن‌های ژاپنی به‌علت خشونت‌آمیز بودنشان برای نوجوانان مناسب نیست.