یادداشت
ترویج کتابخوانی ایده‌های نو می‌طلبد
امیر خداداد همدانی-دبیر گروه فرهنگ
سی‌وچهارمین دوره نمایشگاه کتاب مبتنی‌بر تجربیات دوره‌های گذشته در حال برگزاری است و نحوه استقبال از این رویداد برای گروه‌های مختلف می‌تواند موضوعی برای بررسی باشد. در این بین باتوجه به دخیل بودن عواملی همچون: شبکه صنعت چاپ، افرادی که مطالعه را کار هرروزه خود می‌دانند و درنهایت‌کسانی که خواندن را برای خود تفریح قلمداد می‌کنند، می‌توان به جزئیاتی درباره آنها پرداخت:
شبکه چاپ و انتشار: جنبه اقتصادی برگزاری بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور، امسال بیشتر نمود دارد تاجایی‌که پیش از این کتابفروشی‌ها و مراکز پخش در زمان نمایشگاه این انتقاد را مطرح می‌کردند که در این ایام کسب و کارشان از رونق می‌افتد اما امسال حضور کتابفروشان در کنار ناشران اجرا می‌شود؛ گرچه برخی ناشران این تصمیم را نقد و آن را لطمه به قشر ناشران ارزیابی کردند اما در دیگر سو کتابفروشان که معمولا به فروش کتاب در نمایشگاه معترض بودند، از این تصمیم استقبال کردند.
البته این نکته هم قابل تامل است که روزهای پیش از نمایشگاه، تعطیلی‌های طولانی نوروز را شاهد هستیم و چاپ کتاب در آن ایام بسیار دشوار است و کتاب‌ها برای فروش در انتظار آغاز نمایشگاه هستند و بعد از برگزاری این رویداد هم به‌دلیل رکود بازار، 2، 3ماه کتاب‌ها، فروش مناسبی ندارند و منتظر می‌مانند تا به فصل پاییز و زمان رونق کتاب برسند، در این میان در سال‌های اخیر هم عملا کتاب جذابیت اولیه‌اش را از دست داده است و زمان نمایشگاه باعث می‌شود رکود تابستانی تشدید شود، چون بعضی از کسانی هم که کتاب می‌خرند عملا آن‌قدر در نمایشگاه برای کتاب هزینه کرده‌اند که مدتی به کتابفروشی‌ها سر نمی‌زنند.
کتابخوان‌حرفه‌ای: غرفه‌های مصلی مخاطبانی حرفه‌ای دارد که عبارتند از دانشگاهیان، افرادی که روزانه به‌صورت تخصصی مطالعه دارند و یا برخی که شغل فرهنگی دارند. اکنون این علاقه‌مندان به حوزه کتاب و کتابخوانی، گران شدن قیمت کتاب را عامل مهمی در کاهش شمارگان، عناوین کتاب و کاهش مصرف سرانه مطالعه در جامعه می‌دانند؛ لذا اگر قیمت کاغذ همچنان گران باشد، قیمت کتاب نیز همچنان رو به افزایش خواهد بود و کتاب این کالای فرهنگی مهم در جامعه، سهم اندکی را در سبد فرهنگی خانوار خواهد داشت. البته جذابیت این نمایشگاه را می‌توان با برگزاری نشست‌های تخصصی تقویت کرد، تا در کنار مانورها در تبادلات مالی و میزان فروش کتاب، حوزه‌های ویژه و تخصصی هم برای مخاطبان جذابیتی را به ارمغان بیاورد.
مطالعه تفننی: هر کس که در نمایشگاه کتاب قدم بزند درمی‌یابد که منحصر دانستن مخاطبان کتاب، اشتباهی فاحش است و شاید بخش عظیمی از این موضوع متوجه ماهیت محصول عرضه شده یعنی کتاب است. همانطور که نمی‌توان اندیشه و تراوش‌های آن را به گروه خاصی منحصر کرد، مخاطبان آن را نیز نباید انحصاری دانست. حال برای گروهی که گاهی کتاب می‌خوانند و نمایشگاه را هم برای سرگرمی می‌خواهند باید تدبیری اندیشید و رسیدن به هدف بالا بردن سرانه مطالعه، همچون دیگر رویکردهای توسعه‌ای، نیازمند ایده‌های نوتری است؛ گرچه اکنون هم مسئولان نمایشگاه برنامه‌هایی دارند که موجب حضور پرشور خانوادگی در نمایشگاه کتاب شود. مانند تعریف کردن رویدادهای کتاب‌محور و فعالیت‌های فرهنگی جذاب و اثرگذار، متناسب با اجزای مختلف خانواده، که همه اینها مردم را به حضور خانوادگی در نمایشگاه تشویق و ترغیب می‌کند.بنابراین به هر میزان در این زمینه موفق عمل کنیم، می‌توانیم به نیم انس جامعه با کتاب امیدوار باشیم. سرانجام اینکه کارآمدی نمایشگاه به‌عنوان ابزاری برای بازاریابی اجتماعی مطالعه، منوط به شناخت صحیح از مخاطب است و درک نمایشگاه باید از مخاطبانش واقعی باشد که حتما در این حوزه امور پژوهشی و آماری نقش بسزایی خواهند داشت. چرا که نظرسنجی‌ها و پیمایش‌های متعدد و مختلف در ایام نمایشگاه کتاب می‌تواند منجر به رونق سرانه مطالعه و رفتار اطلاع‌یابی مردم شود و در نهایت نمایشگاه کتاب ابزاری برای تقویت فرهنگ مطالعه در ایران به‌حساب آید.
در همینه زمینه :
