روزهای پرترافیک دیپلماسی در تهران

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

 توافق‌ ماه‌های اخیر جمهوری‌اسلامی ایران و عربستان‌سعودی برای ازسرگیری روابط فی‌مابین، موج تازه‌ای از همگرایی منطقه‌ای را پدید آورده؛ موجی که به‌نظر می‌رسد روند تحولات در خاورمیانه و خلیج‌فارس و همچنین برخی حوزه‌های فرامنطقه‌ای را، آن‌هم با نقش‌آفرینی تهران، در مسیر تازه‌ای قرار داده ‌است.به‌ گزارش همشهری، اتخاذ رویکردهای فعالانه در عرصه «دیپلماسی همسایگی» و تمرکز ویژه بر افزایش رایزنی‌های دیپلماتیک در این عرصه، زمینه‌ساز ترافیک فعالیت‌های دیپلماتیک جمهوری‌اسلامی شده‌ است؛ راهبردی که در هفته‌های اخیر شاهد نمودهای برجسته‌ای از آن بوده‌ایم و رفت‌وآمدهای دیپلماتیک، روند سریعی به تحولات منطقه‌ای بخشیده‌است.درچنین شرایطی دستگاه سیاست‌خارجی جمهوری‌اسلامی با ترسیم اولویت‌های راهبردی در حوزه دیپلماسی، تمرکز ویژه‌ای بر موضوع خنثی‌سازی تحریم‌ها از یک‌سو و همچنین پیگیری رویکرد دلارزدایی از مناسبات اقتصادی منطقه‌ای از سوی دیگر داشته‌ و این راهبرد محوری را در رایزنی‌های دیپلماتیک به‌صورت ویژه پیگیری کرده‌است. بر همین اساس هم هست که تهران در چارچوب رویکردهای نوین همگرایانه، تقویت مناسبات و همکاری‌ها، به‌ویژه در حوزه اقتصادی را با کشورهای «همسایه»، «آسیایی»، «آفریقایی» و «آمریکای لاتین» در اولویت دستورکارهای خود قرار داده‌است. بررسی رویکردهای منطقه‌ای اتخاذ شده ازسوی تهران طی ماه‌های اخیر نشان می‌دهد جمهوری‌اسلامی در حوزه‌های مختلف، در حال پیشبرد راهبردهای مبتکرانه‌ای است که در ادامه به بررسی بخشی از گام‌های برداشته شده در این عرصه می‌پردازیم.

تقویت مناسبات با دولت‌های عربی
توافق تهران – ریاض به‌منظور ازسرگیری روابط دوجانبه را می‌توان پایان فصل سرد در روابط ایران و دولت‌های عربی دانست. به‌دنبال این توافق موج تازه‌ای از همگرایی در این منطقه به‌وجود آمده‌است و براساس خبرهای اعلام شده در روزهای اخیر، رایزنی‌های گسترده‌ای باهدف بهبود مناسبات ایران و تعدادی از دولت‌های عربی، مانند مصر، اردن و بحرین درحال انجام است. این رایزنی‌ها که با میانجیگری عراق و عمان درحال انجام است، چشم‌انداز تازه‌ای پیش‌روی تحولات خاورمیانه ترسیم کرده‌است؛ موضوعی که بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، یکی از اصلی‌ترین نمودهای آن به‌شمار می‌رود.

راه جدید تهران – قاهره
پیگیری راهبردهای همگرایانه با دولت‌های عربی ازسوی تهران، در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد رایزنی‌ها به‌منظور بهبود مناسبات تهران و قاهره، پس‌از دهه‌ها سردی در روابط دوجانبه، به‌صورت مؤثری درحال پیشرفت است. برهمین اساس هم بود که منابع عراقی از دیدار نمایندگان مصر و ایران در بغداد طی‌ ماه گذشته خبر دادند؛ دیداری که این‌بار هم با نقش‌آفرینی مؤثر عراقی‌ها همراه بوده‌است. اگرچه انجام این دیدار بازخورد رسمی در رسانه‌ها نداشته‌است، اما منابع عراقی تأکید کرده‌اند مقام‌های امنیتی ایران و مصر «امکان توسعه تدریجی روابط» را در گام‌های بعدی بررسی کرده‌اند.

عصر جدید مناسبات ایران و آسیای‌مرکزی
با آغاز به‌کار دولت‌سیزدهم، مناسبات ایران و دولت‌های حوزه آسیای‌مرکزی درحال تجربه دوران جدیدی است و رفت‌وآمدهای دیپلماتیک انجام شده دراین عرصه، نشان‌دهنده عزم منطقه‌ای به‌منظور توسعه همکاری‌ها باهدف همگرایی روزافزون، به‌ویژه در عرصه‌های اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی است. توسعه همکاری‌های ترانزیتی دراین حوزه و بهره‌گیری از قابلیت‌های اقتصادی کریدورهای استراتژیک برای افزایش سطح تعاملات تجاری، موضوعی راهبردی در رایزنی‌های ایران و دولت‌های این منطقه بوده‌است. سفر روزهای اخیر رئیس مجلس قانونگذاری ازبکستان به تهران و رایزنی‌های وی با مقام‌های ارشد ایران، مانند سایر رفت‌وآمدهای دیپلماتیک انجام شده در این حوزه طی یک سال‌ گذشته، نویددهنده رویکردها و دستاوردهای جدید در این بخش است.

افزایش مراودات با شبه‌قاره هند
روابط ایران با کشورهای حوزه شبه‌قاره هند، به‌ویژه با دولت هند، طی یک دهه گذشته با فراز و فرودهای زیادی همراه بوده‌است و حتی در مقطعی شاهد همراهی دهلی‌نو با تحریم‌های غربی علیه جمهوری‌اسلامی بوده‌ایم، اما تحولات روی‌داده طی 20ماه گذشته دراین حوزه، نشان‌دهنده آغاز عصر نوینی در این حوزه است. سفر روزهای اخیر مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر هند به تهران و دیدار و گفت‌وگوی وی با مقام‌های ارشد ایرانی، ازجمله دبیر شورای‌عالی امنیت‌ملی و وزیر امورخارجه، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد رویکردهای مشترک 2کشور در حوزه‌های مختلف دارد. دوطرف پرونده‌های مختلفی را به‌منظور توسعه همکاری‌ها، به‌ویژه در بخش اقتصادی، با رویکرد «دلارزدایی»، «توسعه همکاری‌های ترانزیتی در چابهار» و «تقویت همکاری‌های امنیتی، با نگاه به تحولات افغانستان» روی ‌میز دارند و درحال برداشتن گام‌های مؤثری در مسیر افزایش سطح مناسبات، به‌ویژه در حوزه مراودات تجاری هستند.

تحکیم روابط با آمریکای لاتین
افزایش روزافزون سطح همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با کشورهای حوزه آمریکای لاتین، یکی از مهم‌ترین رویکردهای ترسیمی ازسوی دستگاه دیپلماسی دولت‌سیزدهم بوده‌است که سفر نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا به تهران در خردادماه1401و سفر بهمن‌ماه1401حسین امیرعبداللهیان، وزیرامورخارجه به نیکاراگوئه، کوبا و ونزوئلا، از مهم‌ترین نمودهای پیشبرد چنین رویکردی به‌حساب می‌آید. استمرار رفت‌وآمدهای دیپلماتیک میان ایران و دولت‌های آمریکای‌لاتین نشان می‌دهد همه طرف‌ها، با توجه به تنوع ظرفیت‌های موجود، از عزم کافی به‌منظور توسعه همه‌جانبه همکاری‌ها برخوردارند.

تنش‌زدایی در قفقاز جنوبی
تحولات به‌وقوع پیوسته طی ماه‌های اخیر در حوزه قفقاز جنوبی و در رابطه با دولت جمهوری‌آذربایجان، زمینه‌ساز بروز برخی تنش‌های منطقه‌ای در این حوزه شده‌است؛ موضوعی که رویکرد «تنش‌زدایی» جمهوری‌اسلامی را به‌همراه داشته‌است. مقام‌های ایرانی اگرچه در ماه‌های اخیر بارها درباره تبعات ادامه اتخاذ رویکردهای خصمانه در قبال تهران و باز کردن پای رژیم‌صهیونیستی به منطقه، به مسئولان باکو تذکر داده‌اند، اما اتخاذ سیاست «تنش‌زدایی» ازسوی تهران و رایزنی‌های اخیر وزرای‌ امورخارجه ایران و جمهوری‌آذربایجان، نشان می‌دهد تهران تاحدود قابل‌توجهی در پیشبرد رویکردهای تنش‌زدا دراین منطقه موفق بوده‌است.


پایان غفلت از آفریقا
توسعه همکاری‌ها با کشورهای قاره آفریقا، یکی از رویکردهای اتخاذ شده ازسوی دستگاه سیاست‌خارجی دولت‌سیزدهم بوده که به‌نظر می‌رسد در روزهای پیش‌رو باید شاهد تحولات تازه‌ای دراین عرصه باشیم؛ چراکه براساس اخبار اعلام شده، قرار است رئیس‌جمهور به‌زودی در سفر به قاره آفریقا، با مقا‌م‌های چند کشور این قاره دیدار و رایزنی‌هایی داشته ‌باشد؛ برهمین‌اساس هم هست که پیش‌بینی می‌شود این سفر مبدا تحول مهمی در ارتقای میزان تجارت ایران با کشورهای قاره آفریقا به بیش‌از 2میلیارد دلار باشد. ازسوی دیگر رفت‌وآمدهای دیپلماتیک انجام شده میان ایران و دولت‌های آفریقایی طی 20ماه گذشته و همچنین برگزاری نخستین اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای غرب آفریقا در اسفندماه1401نشان‌دهنده عزم دوجانبه باهدف توسعه همکاری‌های همه‌جانبه است.