کوتاه‌شدن دست متصرفان از حریم تهران

زینب زینال‌زاده-روزنامه‌نگار

براساس مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، شهر تهران حدود 5هزار و 918کیلومترمربع مساحت دارد؛ محدوده‌ای که جزو اراضی ملی و بیت‌المال محسوب می‌شود و درعین‌حال ظرفیت یا میراثی برای آیندگان است تا هم‌راستا با توسعه شهری و افزایش جمعیت بتوان از آن برای ایجاد یا افزایش سرانه‌های خدماتی، فرهنگی، رفاهی و... بهره گرفت. علاوه بر اجرای طرح‌های عمرانی و ارائه خدمات در حوزه نگهداشت و پیگیری موضوعات حمل‌ونقل عمومی و... براساس مواد ۱۰۰ و ۱۰۱ قانون شهرداری‌ها و ماده ۲ قانون تعاریف محدوده حریم شهر، روستا، شهرک و نحوه تعیین آنها، صدور پروانه ساختمانی و دیگر مجوزهای قانونی برای ساخت‌وساز در حریم به‌عهده شهرداری است؛ ازاین‌رو نظارت و کنترل این دستگاه برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیراصولی در محدوده حریم ضرورت دارد و بخشی از وظیفه شهرداری محسوب می‌شود؛ چراکه ساخت‌وساز در حریم شهر تهران سبب ازبین‌رفتن اراضی کشاورزی، باغ‌ها و جنگل‌ها می‌شود و چه‌بسا آیندگان را با مشکلات کمبود سرانه‌ مواجه کند. به‌هرحال با اشباع شدن کلانشهری چون تهران از ساخت‌وساز، افراد سودجو باتوجه ‌به نیاز بازار مسکن اقدام به توسعه ساخت‌وساز در حریم و حاشیه شهر تهران کرده‌اند؛ زمین‌خوارانی که بی‌توجه به اهمیت اراضی ملی در حریم، با ساخت‌وسازهای بی‌رویه، توازن شهر و حاشیه را به هم می‌زنند. این موضوع در تمام ادوار مدیریت شهری وجود داشته و همچنان شاهد آن بوده و هستیم که عده‌ای در سایه نبود برخی از نظارت‌ها اقدام به دخل و تصرف در اراضی حریم شهر تهران اعم از باغ‌ها و اراضی کشاورزی و... می‌کنند. نتیجه این تصرفات غیرقانونی ساخت ویلاهای لاکچری، مجموعه‌های تفریحی و... است که هر چند وقت یک‌بار قد می‌کشند و رخ نشان می‌دهند. گرچه در دوره‌های گذشته هم مدیران شهری برای برخورد با زمین‌خواران اقداماتی انجام داده‌اند، اما در این دوره شهرداری تهران دست‌اندازی به حریم شهر را خط قرمز خود تعیین کرده است؛ به همین دلیل نه‌تنها مجوز ساخت‌وساز را در آنها نمی‌دهد، بلکه با متخلفان و افراد سودجو و فرصت‌طلب که از هر موقعیتی برای کسب درآمد و افزایش سود خود استفاده می‌کنند، برخوردی قاطع دارد. عملکرد 20‌ماه گذشته شهرداری تهران نشان می‌دهد که توجه ‌به سیاست و رویکرد مدیریت شهری در حفظ و صیانت از حریم شهر تهران موجب شده تا شهرداران مناطق نسبت به این موضوع با حساسیت بیشتری عمل کرده که در نهایت شاهد تخریب و آزادسازی اراضی حریم اعم از باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی بودیم. در ادامه گزارش به نمونه‌هایی از آنها اشاره شده است:

آزادسازی 11هکتار از باغ‌های شمس‌آباد و فیروزبهرام
شمس‌آباد و فیروزبهرام، در محدوده حریم منطقه 18 قرار دارند که بخش زیادی از آنها اراضی زراعی و باغ است. همین موضوع سبب شد تا پای زمین‌خواران به آنجا باز شود و اقدام به ساخت‌وساز کنند. متصرفان به‌دلیل موقعیت جغرافیایی که شمس‌آباد و فیروزبهرام داشتند، در زمینی حدود 11هکتار از اراضی زراعی و باغ‌ها اقدام به ساخت 8ویلای لاکچری کرده بودند؛ ویلاهایی با امکاناتی مانند استخر، زمین‌بازی و... . مدیریت شهری در دوره جدید موضوع را پیگیری و پس از دریافت مجوز قوه قضاییه اقدام به تخریب ویلاها کرد و 11هکتار از اراضی حریم آزادسازی شدند. همچنین در محله تقی‌آباد هم حدود 50هزار متر از اراضی کشاورزی توسط زمین‌خواران به کارگاه صنعتی و مرکز تفکیک غیرمجاز پسماند خشک تبدیل شده بود که با تلاش شهرداری سوله‌ها تخریب و آزادسازی در اراضی صورت گرفت.

تخریب یک هکتار از بناهای غیرمجاز در دشت نمه
دشت نمه و جاده امامزاده در حریم منطقه 5قرار دارند و مکان‌های زیارتی و تفریحی محسوب می‌شوند. اخیراً عده‌ای از زمین‌خواران با تصور اینکه مدیریت شهری نظارتی در این محدوده ندارد، از طریق دیوار‌چینی، فنس‌کشی و... اقدام به تصرف بخش‌هایی از این حریم کرده بودند. رصد نیروهای شهرداری مشخص کرد که 16مورد از بناهای ساخته شده در این محدوده که در زمینی به مساحت یک هکتار انجام شده، غیرقانونی است؛ ازاین‌رو موضوع را پیگیری کرد و پس از اینکه مسجل شد زمین‌خواران به اراضی حریم دست‌اندازی کرده‌اند، مجوز قضایی اخذ کردند و وارد عمل شدند و ساخت‌وسازها تخریب و اراضی آزادسازی شد. همچنین زمین‌خواران تحرکاتی در مرادآباد و حصارک داشتند که با برخورد جدی و قاطع مدیریت شهری مواجه شدند و آزادسازی در اراضی حریم صورت گرفت.

کوتاه‌شدن دست متصرفان از 23هزار متر از حریم سوهانک
سوهانک از روستاهای شمیران است که حدود 15کیلومتر از مرکز شهر فاصله دارد. باغ‌های زیادی در سوهانک واقع شده که به همین دلیل آب‌وهوای مطبوعی دارد. گرچه برخی از باغ‌ها تخریب و ساخت‌وساز در آنها انجام شده، اما هنوز هم در این محدوده حدود 30باغ با درختان زیبا و کهنسال وجود دارد که صیانت از آنها ضروری است؛ به همین دلیل است که نیروهای شهرداری منطقه یک مدام در این محدوده گشتزنی دارند و وضعیت باغ‌ها را رصد می‌کنند تا مبادا زمین‌خواران اقدام به تخریب آنها کنند؛ نظارت‌هایی که در نهایت منجر به آزادسازی 23هزار متر از اراضی حریم سوهانک شد؛ بخش‌هایی که افراد فرصت‌طلب با ترفندی خاص اقدام به تصرف آنها کرده بودند. زمین‌خواران پس از شناسایی باغ‌های اطراف آنها اقدام به کاشت نهال و درخت کرده و سپس با ادعای حق ریشه تلاش می‌کردند زمین‌های متعلق به منابع طبیعی اطراف باغ‌ها را تصرف کنند و در آنها ساخت‌وساز انجام دهند. به‌هرحال مدیریت شهری صیانت از این اراضی را با جدیت پیگیری می‌کند و اجازه نمی‌دهد افراد سودجو به مقصود خود برسند.

حفاظت از 4200مترمربع از حقوق عامه
منطقه 19حدود 72کیلومتر حریم دارد که بخش زیادی از آن در نواحی 4و 5 و اندکی هم در ناحیه 3قرار دارد. زمین‌خواران از این منطقه هم غفلت نکرده و اقدام به ساخت‌وساز در 4هزار و 200مترمربع از اراضی حریم کرده بودند. آنها با تصور اینکه زمین‌ها بلااستفاده و در اصطلاح بی‌دفاع شهری هستند و شهرداری هم توجهی به آنها ندارد، ساخت‌وسازهای وسیعی در بخش‌های تجاری و... انجام داده بودند که در نهایت شهرداری با تشکیل اکیپ‌های ویژه و اخذ مجوز قضایی بناها را تخریب و اراضی را از دست متصرفان آزاد کرد. شهرداری منطقه به هیچ‌کس اجازه تغییر کاربری زمین به‌ویژه باغ‌ها و اراضی کشاورزی که در حریم واقع شده‌اند را نمی‌دهد؛ چراکه این املاک و اراضی را متعلق به همه شهروندان می‌داند.

تخریب 33مورد بنای غیرمجاز در زمین‌های کشاورزی
منطقه 20در جنوبی‌ترین نقطه پایتخت قرار گرفته و 5ناحیه آن در محدوده شهر و 2ناحیه آن هم در حریم شهر تهران واقع شده است. بخش قابل‌توجهی از حریم منطقه اراضی کشاورزی است که صیفی و سبزی در آنها کشت می‌شود، اما گویا برخی از زمین‌خواران با تغییر کاربری تعدادی از این اراضی به‌صورت غیرقانونی اقدام به ساخت‌وساز کرده‌اند؛ زمین‌هایی که شهرداری با تغییر کاربری‌شان موافق نیست و مجوزی هم برای ساخت‌وساز در آنها نمی‌دهد. نیروهای گشت منطقه سال گذشته متوجه 33مورد ساخت‌وساز غیرمجاز در اراضی کشاورزی محدوده حریم منطق می‌شوند و موضوع را پیگیری و مجوز قضایی را دریافت و بناها را تخریب می‌کنند. در این اقدام بیش از 375مترمربع دیوارکشی، محوطه‌سازی، قطعه‌بندی اراضی کشاورزی و... تخریب و آزادسازی شده است. همچنین شهرداری منطقه با مشارکت اداره جهادکشاورزی به‌طور مستمر اقدام به رصد فعالیت‌ها در اراضی کشاورزی می‌کند و درصورت بروز تخلف با آنها برخورد صورت می‌گیرد.

صیانت از 18هزار هکتار حریم
حدود 18هزار هکتار از حریم شهر تهران در شمال منطقه 22 قرار گرفته که 8روستا در این محدوده وجود دارد. شهرداری منطقه برای جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز و دست‌اندازی به اراضی حریم، نظارت‌های مستمر دارد. باتوجه‌به اینکه منطقه نوپا و جدید است و همچنان ساخت‌وساز در آن رونق دارد، مدیریت شهری مجوز ساخت‌وساز در محدوده حریم را نمی‌دهد و صیانت از حقوق عامه را خواسته شهروندان و وظیفه خود می‌داند.