ثمره دیپلماسی همسایگی در سفره مردم

علیرضا احمدی-روزنامه‌نگار

همانگونه که رهبر معظم ‌انقلاب در سخنان اخیرشان در جمع مسئولان نظام تأکید کردند نشانه‌های تضعیف جبهه ضد‌ایران در نظم جدید جهان آینده به‌وضوح قابل مشاهده است و ابتکارات اخیر در حوزه سیاست‌خارجی، که با تقویت سیاست همسایگی همراه بوده است، بستر مناسب برای عبور از یکجانبه‌گرایی غربی را فراهم کرده‌ است.به‌گزارش همشهری، تأکید حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر استفاده از فرصت‌ها و ابتکارات باهدف خروج از انحصار آمریکایی - اروپایی و افزایش فعالیت‌ها در این حوزه، الزام‌ها و قابلیت‌های نوینی برای حوزه سیاست‌خارجی کشور به‌همراه دارد که ازسرگیری روابط میان تهران و ریاض می‌تواند یکی از نمودهای آن باشد.پس‌از 7سال «واگرایی»، حدود یک ماهی می‌شود که مناسبات جمهوری اسلامی و عربستان سعودی، به‌عنوان 2قطب مهم منطقه غرب‌آسیا، فصل تازه‌ای از «همگرایی» را تجربه می‌کند؛ روندی که با مزیت‌های قابل‌توجهی در حوزه‌های متکثر سیاسی - اقتصادی همراه خواهد بود.
19اسفندماه1401 بود که چندین دور مذاکرات امنیتی تهران و ریاض با وساطت طرف‌هایی مانند عراق، عمان و چین به نتیجه رسید و ایران و عربستان از آمادگی خود برای بازسازی روابط دوجانبه و بازگشایی سفارتخانه‌های خود، در روندی کوتاه‌مدت خبر دادند؛ رویکردی که با استقبال دولت‌های منطقه همراه بود و چشم‌انداز نوینی پیش‌روی مناسبات منطقه‌ای و حتی بین‌المللی ترسیم کرد.در این میان اما طی هفته‌های گذشته روند بازسازی روابط تهران و ریاض شتاب قابل‌توجهی به‌خود گرفته‌است؛ گفت‌وگوهای تلفنی وزرای امورخارجه 2کشور و همچنین نامه پادشاه عربستان به رئیس‌جمهور ایران و دعوت از رئیسی برای سفر به ریاض، از نمودهایی است که بستر مناسبی را برای گسترش بیش‌از پیش همکاری‌های دوطرف فراهم کرده‌ است. ملک سلمان در نامه خود به رئیسی، خواستار تقویت همکاری‌های اقتصادی و منطقه‌ای شد؛ رویکردی که با استقبال تهران مواجه شد و مقام‌های دولتی اعلام کردند دعوت پادشاه سعودی از رئیس‌جمهور ایران، با پاسخ مثبت رئیسی مواجه شده ‌است. ازسوی دیگر برخی منابع منطقه‌ای خبر دادند که وزرای امورخارجه ایران و عربستان، پس‌از 3گفت‌وگوی تلفنی، قرار است امروز (پنجشنبه) در پکن با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کنند. در چنین شرایطی سؤال اصلی این است که آغاز فصل تازه‌ای از همگرایی ایران و عربستان چه مزیت‌هایی، به‌ویژه برای ایران به‌همراه خواهد داشت؛ سؤالی محوری که در 5بخش اصلی به بررسی آن می‌پردازیم.

فواید سیاسی - منطقه‌ای
ازسرگیری روابط جمهوری‌اسلامی ایران و عربستان‌سعودی، به‌دنبال یک گسست 7ساله، مزیت‌های قابل‌توجهی در حوزه تحولات منطقه‌ای به‌همراه خواهد داشت.
گشایش‌های تازه در روابط ایران و دولت‌های عربی مانند بحرین، اردن، مصر، کویت و...
تغییر رویه در مواضع و ادبیات مقام‌های سیاسی سعودی نسبت به ایران
ایجاد چشم‌اندازهای جدید برای شکل‌گیری نظم‌نوین منطقه‌ای
نگاه واقع‌گرایانه ایران و عربستان به مناسبات فی‌مابین
ایجاد درک شفاف در طرف سعودی نسبت به توانایی‌ها و قابلیت‌های منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی
شکست پروژه «ایران‌هراسی»
افزایش انگیزه‌های سیاسی - اقتصادی در دولت‌های منطقه برای گسترش روابط با تهران
سست شدن انگیزه‌ها برای شکل‌دهی به محوری عبری - عربی علیه تهران
شکست سیاست‌های جنگ‌طلبانه رژیم صهیونیستی علیه جمهوری‌اسلامی
تثبیت موقعیت محور مقاومت در تحولات منطقه‌ای، ازجمله با عادی‌سازی روابط دولت‌های عربی با سوریه
ارتقای همکاری‌های ژئوپلیتیک تهران - ریاض برای کسب حداکثری منافع مشترک
گسترش عمق استراتژیک جمهوری‌اسلامی در سطح منطقه
ترسیم چشم‌انداز تازه در مذاکرات برجامی

فواید امنیتی داخلی و منطقه‌ای
کارشناسان معتقدند مهم‌ترین دستاوردهای ازسرگیری مناسبات تهران ریاض را باید در حوزه امنیتی جست‌وجو کرد؛ بخشی که چه در زمینه «امنیت داخلی» ایران و چه امنیت منطقه‌ای با تحولات قابل‌توجهی همراه خواهد بود.
ترسیم چشم‌انداز تازه برای پایان جنگ و بحران در یمن
شکست سیاست‌های صهیونیستی به‌منظور همراه کردن دولت‌های عربی در جنگی علیه جمهوری‌اسلامی
بی‌سرانجام ماندن طرح‌های تهدیدمحوری از قبیل «ناتوی عربی» برای مقابله با ایران
کاهش تقابل‌های نیابتی و ارتقای صلح و ثبات منطقه‌ای
مدیریت کانون‌های تنش و تهدیدزای منطقه‌ای
ایجاد درک واقع‌بینانه در مقام‌های سعودی نسبت به تحولات داخلی ایران
کاهش انگیزه در سعودی‌ها برای مداخله‌جویی در امور داخلی ایران از طریق حمایت از رسانه‌های معاندی ازجمله اینترنشنال

فواید اقتصادی
تقریبا همه کارشناسان با این نظر موافقند که ازسرگیری مناسبات تهران و ریاض، با گشایش‌های تازه‌ای در عرصه اقتصادی برای ایران همراه خواهد بود.
التهاب‌زدایی از بازار ارز و فروکش کردن تنش‌ها در این عرصه
کاهشی شدن روند افزایش نرخ دلار
بهبود روابط تجاری ایران و عربستان پس‌از 7سال افول مناسبات
ایجاد فرصت‌های جدید در بازارهای منطقه‌ای
افزایش امیدواری‌ها برای به نتیجه رسیدن رایزنی‌ها به‌منظور آزادسازی منابع بلوکه شده ایران ازجمله در عراق، کره‌جنوبی و ژاپن
فراهم شدن شرایط مناسب به‌منظور تسهیل نقل‌وانتقال‌های مالی در سطح منطقه
شکل‌گیری فصل تازه‌ای از همکاری‌های تجاری - اقتصادی در سطح منطقه
ازسرگیری سرمایه‌گذاری‌های طرف سعودی در ایران با توجه به فرصت‌های قابل‌توجه موجود
توافق دوباره ایران و عربستان بر گسترش تجارت با امارات و به‌دنبال آن افزایش ورود درهم به بازار ارز کشور تأثیر به‌سزایی دارد.
توسعه همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در حوزه انرژی
گسترش بازارهای معدنی، فولادی و دارویی برای صادرکنندگان ایرانی
ترسیم چشم‌انداز جدید پیش‌روی ازسرگیری واردات عربستان از ایران
عبور از تأثیرهای اقتصادی تحریم‌ها

فواید بین‌المللی
گذشته از مزیت‌های منطقه‌ای و اقتصادی توافق اخیر ایران و عربستان، همگرایی نوین 2کشور به‌مثابه دستاوردی برای تثبیت جایگاه راهبردی جمهوری‌اسلامی در تحولات پیش‌روی ساختار نظام جهانی به‌شمار می‌رود که در ادامه به بررسی برخی از آنها می‌پردازیم:
تثبیت جایگاه راهبردی جمهوری‌اسلامی ایران در تحولات بین‌المللی
عبور از یکجانبه‌گرایی غربی
تقویت همکاری‌های راهبردی با قطب‌های جهانی ازجمله روسیه و چین
افزایش توان دیپلماتیک جمهوری‌اسلامی در رایزنی‌های بین‌المللی
عبور از دیپلماسی غرب محور و معطوف به رایزنی با آمریکا و اروپا
برهم خوردن تصویر هژمونیک از آمریکا در خلیج‌فارس
بروز نشانه‌های تازه در زمینه شتاب گرفتن تغییر در نظم نوین جهانی به‌سوی تکثرگرایی
ایجاد چشم‌انداز جدید در رایزنی‌های بین‌المللی ایران به‌ویژه در حوزه مذاکرات برجامی

فرصت‌های تازه گردشگری
گردشگری ازجمله حوزه‌هایی به‌حساب می‌آید که توافق تهران - ریاض تأثیر قابل‌توجهی بر رونق روزافزون آن دارد. گردشگری مذهبی از حوزه‌های مشترک مورد توجه دوطرف بوده‌است که توافق اخیر زمینه‌ساز بازگشت دوباره رونق به آن خواهد شد. ازسرگیری مناسبات ایران و عربستان علاوه‌بر تسهیل سفر زائران ایرانی به حج، که در سال‌های گذشته با چالش‌های عدیده‌ای مواجه شده‌ بود، زمینه‌ساز بازگشت زائران و گردشگران عربستانی به ایران خواهد شد؛ موضوعی که تأثیر قابل‌توجهی بر گردش چرخ‌های اقتصاد گردشگری، به‌ویژه در بخش زیارتی خواهد داشت. ازسوی دیگر بهبود مناسبات ایران و دولت‌های عربی که پیامد توافق ایران و عربستان خواهد بود، درهای جدیدی را پیش‌روی ورود گردشگران عرب به ایران خواهد گشود. در سال‌های اخیر ورود زائران و گردشگران از کشورهایی مانند بحرین، کویت، امارات، مصر و اردن با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده بود که انتظار می‌رود با توافق ایران و عربستان شاهد تحولات تازه‌ای در این عرصه باشیم.