جاهلیت چیست؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(حفظه‌الله): بعثت برای مقابله با «جاهلیت» آمد. جاهلیت در ادبیات اسلامی، دوران قبل از طلوع نبوت پیامبر مکرم است. نباید تصور کرد که این جاهلیت، مخصوص جزیره العرب و عرب‌های مکه و حجاز و بقیه نقاط بود؛ نه، آن جاهلیت عمومیت داشت؛ ایران آن روز هم غرق در جاهلیت بود، امپراتوری روم آن روز هم غرق در جاهلیت بود؛ اسلام و بعثت پیامبر برای مقابله با همه این جاهلیت پدید آمد. جاهلیت فقط به‌معنای فقدان علم نیست؛ در تعبیرات اسلامی و در ادبیات اسلامی، جاهلیت معنای بسیار وسیع‌تری دارد؛ بخشی از جاهلیت، فقدان علم و نداشتن علم است اما جاهلیت به‌معنای وسیع عبارت است از غلبه و حاکمیت نیروی شهوت و غضب انسانی بر محیط زندگی؛ این می‌شود جاهلیت. جاهلیت یعنی جوامع انسانی، تحت‌تأثیر تمایلات شهوی و غضبی عمدتاً فرمانروایان خود به شکلی دربیاید که فضائل در آن گم بشود و رذائل حاکم بشود؛ این می‌شود جاهلیت. یک عرصه وسیعی از گمراهی در زندگی مردم جاهلی وجود داشت: از یک طرف مهارگسیختگی شهوات نفسانی، شهوات جنسی و امثال آن - حالا شما همین محیط جزیره‌العرب را نگاه کنید؛ بقیه محیط‌ها هم همین‌جور بود؛ به شکل مهارگسیخته‌ای غرق در شهوات بودند و هرکسی می‌توانست، شهوت‌رانی می‌کرد - و از آن طرف، همین انسان‌های تابع شهوت خود، در مقام قساوت و ویرانگری و خونریزی، باز تا نهایت حدومرزی که قابل تصور است می‌رفتند، یعنی کودکان خودشان را می‌کشتند؛ قَد خَسِرَ الَّذینَ قَتَلوا اَولادَهُم- کسانی که اولاد خود را به قتل می‌رساندند - سَفَهًا بِغَیرِ عِلم؛(۱) این از روی سفاهت است؛ این سفاهت همان جاهلیت است. قساوت تا اینجا می‌رسد که کودک مردم که هیچ، زن و بچه بی‌گناه دیگران که هیچ، بر فرزند خود هم ترحم نمی‌کند! این می‌شود جاهلیت. از آن طرف شهوت، از این طرف غضب؛ آن‌وقت محیط زندگی، اسیر این دو احساس سرکش بی‌مهار قرار می‌گیرد. اسلام آمد این وضعیت را دگرگون کند. البته عیناً همین در دربارهای ایران ساسانی هم بود، در دربارهای امپراتوری روم هم بود، در بقیه جاهایی هم که امپراتوری‌ها و دربارها و حکمرانی‌های ظالمانه و طاغوتی بود وجود داشت. اسلام در مقابل همه این واقعیت زشت قد برافراشت.

منبع: برگرفته از بیانات رهبر معظم انقلاب مورخ 1394/02/26