دردسر مصرف تصویر

فرشته شیخ‌الاسلام

یکی از آسیب‌های روزهای فراغت دانش‌آموزان، استفاده بی‌رویه از رسانه‌های تصویری است. رسانه‌های تصویری شامل هر ابزاری می‌شوند که کودک در برابر آن منفعلانه فقط مصرف‌کننده تصاویر متحرک است؛ از تلویزیون و انیمیشن بگیرید تا بازی‌های موبایلی و کامپیوتری و....
مشکلاتی که در پی این زیاده‌روی می‌آیند را کم و بیش، همه می‌دانیم. مهم‌ترین و شایع‌ترین آنها، غیر از معضلات رفتاری، آسیب به چشم، پرخوری و اختلال خواب است. برای حل یا پیشگیری از این آسیب باید از 2 جنبه به استفاده فرزندان مان از وسایل و رسانه‌های تصویری نگاه کنیم؛ 2 جنبه کمی و کیفی. یعنی از نظر کمیت، مدت، میزان و حد را نگه داریم و از نظر کیفیت، مراقب سطح برنامه‌ها باشیم و اینکه کودک بیننده صرف نباشد.
در بحث کمیت و برای کنترل زمان استفاده از رسانه‌های تصویری، چند راهکار استاندارد وجود دارد. مهم‌ترین شان این است که پدر و مادر الگوهای مناسبی برای کودکان شان باشند. یعنی از اول صبح، تلویزیون بی‌هدف روشن نباشد. پدر و مادر کل سریال‌های تلویزیونی را 16 بار تماشا نکنند. پدر و مادر اهل انتخاب فیلم خوب متناسب با سلیقه و نیازشان باشند. راهکار بعدی این است که در محدوده زمانی مشخصی، تلویزیون، کامپیوتر و موبایل در اختیار بچه‌ها باشد. مثلاً به کودک بگوییم که صبح یک ساعت و عصر نیم ساعت می‌تواند تلویزیون ببیند و کمی قبل از تمام شدن مدت زمان، به کودک یادآوری کنیم که مثلاً 5 دقیقه یا به اندازه یک سیب خوردن از زمانت مانده، یا وقتی این کارتون تمام شد، وقت شما تمام می‌شود. راهکار مهم دیگر، جایگزین‌های مناسب هستند. اگر برای من مهم است که کودکم پای تلویزیون بزرگ نشود باید وقت بگذارم و به جای برنامه‌های متوسط و تکراری، فعالیت‌های مشترک را تعریف کنم؛ مثل پارک رفتن، خاله‌بازی، خرید مایحتاج روزانه و.... آخرین راهکاری که برای کم کردن زمان بازدید از تلویزیون پیشنهاد می‌کنیم، فعالیت‌های هیجان انگیز (از نظر کودک) است. هر کودکی ممکن است فعالیت‌های مشخص یا متفاوتی را دوست داشته باشد که خوب است در طول روز بین برنامه‌های مختلف گنجانده شود تا صدای «حوصله‌ام سر رفته» به‌طور مدام در خانه شنیده نشود و کودک ناخودآگاه به سمت موبایل و کامپیوتر نرود. حالا اشاره نکنیم که خیلی وقت‌ها خود ما پدر و مادرها به دلایل مختلف و از سن پایین برای اینکه به‌کار خودمان برسیم، به‌عنوان نخستین گزینه، تلویزیون را روشن می‌کنیم یا گوشی‌مان را به کودک می‌د‌هیم و اما فعالیت‌های هیجان انگیز، کارهایی متناسب با سن و شرایط کودک، از حباب بازی و رنگ انگشتی تا آشپزی و درست کردن بستنی خانگی و... را انجام نمی‌دهیم. در آینده به چگونگی کنترل کیفیت برنامه‌های تصویری و مشارکت فعال بچه‌ها خواهیم پرداخت.