گزارش
مسئولیت‌های بزرگ با قدم‌های کوچک
سپردن کارهای خانه به کودکان، آنها را مسئولیت‌پذیر و با اعتماد به نفس خواهد کرد
از صبح نوای «حوصله‌ام سر رفته» در خانه جاری بود. کمی کتاب خواندند، کمی تلویزیون دیدند، کمی نقاشی کشیدند و حتی با اسباب‌بازی‌هایشان هم بازی کردند اما زمان به کندی سپری می‌شد. من هم که کلی کار سرم ریخته بود. از خستگی و تعدد کارها و عصبانیت مثل آتشفشان در حال انفجار شده بودم. یک لحظه به‌خودم آمدم و فکر کردم برای فرزندانم چه می‌خواهم؟ مسئولیت‌پذیری و نشاط و درک وضعیتم. فکری به سرم زد. صدایشان کردم و به پسر بزرگم اسکاچ دادم و گفتم شستن ظرف‌ها با تو، موافقی؟ اسپری شیشه پاک‌کن و دستمال را هم به پسر کوچک‌ترم دادم و گفتم تمیز‌کردن شیشه‌ها هم با تو، موافقی؟ هر دو موافق بودند و خوشحال. شب که پدرشان آمد با شادی و افتخار به او گفتند ما در کارهای خانه یک عالمه به مامان کمک کردیم، حس خوبی داشتند.
همه اعضای یک خانواده موظف به مشارکت در امور خانه هستند. کودکان نیز از این وظیفه مستثنی نبوده و به تناسب سن و توانایی‌شان باید آنها را از همان سنین پایین به انجام کارهای خانه ترغیب کرد. بررسی‌ها و مطالعات متعدد نشان داده‌اند همکاری کودکان در کارهای خانه فواید بسیاری در افزایش اعتماد به نفس، همدلی و حس استقلال آنها در بزرگسالی دارد و هر چه در سنین کودکی به نظم و ترتیب عادت کرده باشند در بزرگسالی نیز همین روال را ادامه داده و حتی در دیگر امور خود این نظم و ترتیب را تسری خواهند داد.
چرا همراهی کودکان در کارهای خانه مهم است
اولین پاسخ برای این سؤال این است که کودک باید بیاموزد نه‌تنها مسئول جمع‌آوری و مرتب‌کردن وسایل شخصی خودش است بلکه خانه‌ای که با دیگر اعضای خانواده در آن زندگی می‌کند نیازمند نظافت و زیبایی است و او هم سهمی به نسبت توانایی خودش در این نگهداری دارد. وقتی کار خانه متناسب، به کودکان واگذار شود آنها احساس مسئولیت‌پذیری کرده، به توانایی‌های خودشان پی برده و اعتماد به نفس بیشتری به‌دست خواهند آورد. به مرور مهارت‌هایشان افزایش یافته و در سنین بالاتر افرادی مستقل، کارآمد، خودکفا و دارای احساس مسئولیت خواهند شد. وقتی کارهای ساده و متناسب با سن کودک به او واگذار کنید، احساس خواهد کرد عضو مهم و تأثیر‌گذاری در خانواده است و دیگر اعضا می‌توانند رویش حساب باز کنند. یکی دیگر از فواید مشارکت کودکان در کارهای خانه، پی‌بردن به تلاش و زحمات والدین است؛ آنها خواهند آموخت زندگی در خانه‌ای تمیز و مرتب و آراسته نیازمند صرف وقت و انرژی است.
اما و اگرهای مشارکت کودکان در امور خانه
سپردن انجام کارهای خانه به کودکان، با شروطی همراه است که اگر از سوی والدین رعایت نشود، نتیجه مطلوب و موردانتظار از مشارکت آنها حاصل نخواهد شد و حتی زیان‌های جسمی و روحی می‌تواند برای کودکان ایجاد کند یکی ازاین موارد سپردن کارهای متناسب با سن و توانایی کودک است. بهتر است کاری به کودک سپرده شود که توانایی انجامش را داشته باشد و آسیبی به او نزند. کار مورد نظر را باید برای کودکان کوچک‌تر کاملا شفاف کرد و توضیح داد تا دچارسردرگمی نشود به همین دلیل تأکید می‌شود چند کار را همزمان به کودک نسپارید، این نوع واگذاری کم‌کم او را به انجام مشارکت در امور خانه بی‌علاقه خواهد کرد. وقتی کاری را به او محول می‌کنید باید صبور باشید، کودک نمی‌تواند کارش را با همان سرعت و دقت کار یک بزرگسال انجام داده و به پایان ببرد. حتی گاهی ممکن است کیفیت کار کودک، مطلوب نبوده و زحمت شما برای تکمیل کار او افزایش یابد با وجود این حواستان باشد همواره نکات مثبت را دیده، او را تشویق کنید و ایراداتش را بر زبان نیاورید. افزودن چاشنی لذت قطعا محرک خوبی برای تکرار رفتار کودک و مشارکت دوباره اوست. برای انجام سریع‌تر کار خانه نباید به کودک نگرانی وارد کرده و یا او را تهدید کنید. در مکالمات خود با دیگر اعضای خانواده یا دوستان از همراهی و مشارکت کودکتان در امور خانه صحبت و قدردانی کنید. یکی دیگر از مهم‌ترین موارد در انجام کارهای خانه این است که امور را از نظر جنسیتی تفکیک نکنید! اینگونه نباشد که پسر‌ها به نسبت سن خود مسئول انجام امور بیرون ازخانه مانند خرید و شستن ماشین شوند و کارهایی همچون آشپزی و نظافت به دخترها واگذار شود، هردو باید تجربه انجام کارها را داشته باشند و به تناسب سن و توانایی‌شان در انجام آنها مهارت کسب کنند.
مکث
کارهایی که بهتر است به کودکان سپرده شود
سن، به تنهایی ملاک قطعی برای سپردن کارهای خانه به کودکان نیست. والدین باید در سپردن فعالیت‌های مختلف به کودک، توانایی جسمی او را هم مدنظر قرار دهند تا از هرگونه آسیب احتمالی به او جلوگیری شود.
سنین 2تا 3سال: کودکان در این سن توانایی جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها، گذاشتن لباس‌هایشان در کشو و قرار‌دادن لباس کثیف در سبد را دارند.
سنین 4و 5سال: آب دادن به گلدان‌ها با نظارت والدین، جمع‌آوری وسایل شخصی با ذکر کارها به‌صورت تفکیکی، گردگیری ساده، چیدن برخی اقلام سفره و انجام آشپزی‌های ساده و مرتب‌کردن تخت از توانایی کودکان در این سن است.
سنین 6و 7سال: کودکان این رده سنی توانایی مرتب‌کردن لباس‌ها، تمیز کردن میز و گردگیری‌های سخت تر، جارو‌زدن اتاق و... را دارند.
سنین 8و 9سال: کودکان در این سن توانایی‌شان افزایش قابل توجهی یافته و خودشان نیز داوطلب انجام برخی امور می‌‌شوند. کمک در آشپزی، شستن ظرف‌ها، آماده‌کردن صبحانه و
دوخت و دوز ساده مانند دوختن دکمه ازجمله کارهای لذتبخش دراین سن است.
سن 10سال و بالاتر: کودکان دراین سن توانایی قابل توجه خواهند داشت و معمولا به راحتی کارهایی همچون پخت یک غذای ساده، مثل سالادها، برخی دسر‌ها و حتی برخی غذاهای اصلی، شستن سرویس‌های بهداشتی، تمیز‌کردن اجاق گاز و.. را انجام می‌دهند. به کودکان این رده سنی می‌توان نگهداری از کودکان کوچک‌تر را نیز واگذار کرد. همچنین آنها گروه سنی مناسبی برای تهیه فهرست اقلام مورد نیاز جهت خرید هفتگی خانه هستند.
