با کودکانی که غر می‌زنند و بهانه‌گیری می‌کنند، چه کنیم؟
کودکان غرغرو، والدین کلافه
نیلوفر ذوالفقاری
کودکی را تصور کنید که در حال جیغ‌زدن، پا بر زمین می‌کوبد و بهانه می‌گیرد و با هیچ ترفندی نمی‌توان او را آرام کرد. احتمالاً در طرف دیگر، پدر و مادری کلافه ایستاده‌اند که نمی‌دانند در برابر گریه‌ها و غرغرهای این کودک بهانه‌گیر چه کنند و چه راهکاری را انتخاب کنند. آموختن مهارت‌های فرزندپروری به این دلیل مهم است که همیشه به راحتی نمی‌توان با کودکان کنار آمد. ممکن است موقعیت‌های مختلفی پیش بیاید که والدین در مورد آن تجربه‌ای نداشته باشند یا فرزند آنها از گروه کودکان دشوار باشد و نتوان به راحتی دیگر کودکان، با او رفتار کرد. رفتار درست با برخی کودکان، گاهی به یک چالش جدی برای والدین تبدیل می‌شود. ازجمله کودکانی که معمولاً والدین را دچار چالش و خستگی می‌کنند، کودکان بهانه‌جو یا به‌اصطلاح غرغرو هستند. پریسا خسروتاش، روانشناس کودک درباره علت‌های بروز این رفتار و نحوه درست مواجهه با آن توضیح می‌دهد. اگر با چنین مشکلی روبه‌رو هستید، توضیحات این روانشناس را از دست ندهید.
قدم اول، پیدا‌کردن علت
قبل از هر چیز یادتان باشد که برخورد و نحوه رفتار با هر کودک، باید متناسب با رفتار و ویژگی‌های شخصیتی خودش باشد. همه کودکان مانند هم نیستند، بلکه هر کودکی، ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری منحصر به فرد خودش را دارد. غرزدن کودک دلایل علمی دارد و باید درنظر گرفت که کودک با غرزدن می‌خواهد کاری را پیش ببرد. فرضیه اول این است که احتمالاً کودک به چیزی نیاز دارد یا کمک می‌خواهد. زمانی که تغییری در روال زندگی روزمره کودک به‌وجود آید، موقع استرس، گرسنگی یا تشنگی، خستگی و... کودک احتمالاً شروع به لجبازی می‌کند، بهانه می‌گیرد و غر می‌زند. گاهی والدین برای آنکه از شر غرغر‌کردن‌های کودک خود خلاص شوند، در برابر خواسته کودکشان تسلیم می‌شوند و در نتیجه احتمال غر زدن‌های کودک هنگام مخالفت‌های بعدی در برابر خواسته‌هایش را بیشتر می‌کنند. دلیل احتمالی دیگر برای غرزدن کودک شاید این باشد که می‌خواهد والدین وقت بیشتری را برای کنار او بودن درنظر بگیرند و توجه بیشتری به او نشان دهند. ترس، اضطراب، بیماری و درد هم از مواردی است که ممکن است به غرزدن کودک منجر شود.
وقتی کودک غر می‌زند، والدین باید از خود بپرسند که کودک چه می‌خواهد؟ خسته است و نیاز به خواب دارد؟ آیا مشکلی احساسی او را اذیت می‌کند یا مشکل جسمانی دارد؟ بعد از یافتن علت می‌توان به کودک آموزش داد که نیاز خود را به شیوه مناسب‌تر و بدون غرزدن بیان کند.
تسلیم نشوید، پرخاش نکنید
نه تسلیم‌شدن در برابر غرغرهای کودک درست است، نه پرخاش‌کردن والدین. در مواجهه با غر زدن کودک باید با ملایمت از او بخواهیم که به‌صورت عادی و بدون غرزدن خواست‌هایش را مطرح کند و اگر کودک این کار را نکرد، باید تا زمان انجام این کار غر‌زدن‌هایش را نادیده بگیریم. والدینی که خود اهل غرزدن و بهانه‌جویی هستند نمی‌توانند این رفتار را در کودکان‌شان اصلاح کنند. هنگامی که کودک به‌صورت مناسب و بدون غرزدن خواست‌هایش را مطرح می‌کند، بهتر است تشویقش کنیم تا این رفتار در او تقویت شود. هرگز نباید در برابر غرزدنهای کودک تسلیم شد، چون این کار باعث می‌شود او حس کند با غرزدن به خواسته‌اش می‌رسد، بنابراین این رفتار را به عادت تبدیل می‌کند. از طرف دیگر تنبیه‌کردن موقع بهانه‌جویی و غرغر‌کردن هیچ‌چیز به کودک نمی‌آموزد و کودک هرگز یاد نخواهد گرفت که چگونه به شیوه درست و مناسب به خواسته‌هایش برسد. والدین حتی اگر از غرزدنهای مکرر کودک خسته شده‌اند، باز هم نباید بر سر او فریاد بزنند. همیشه مهم‌ترین نکته حفظ آرامش است. تغییر رفتار، یک فرایند زمانبر است و نیاز به صبر و حوصله دارد. اگر کودکی مدام بهانه‌گیری می‌کند و به‌خود یا دیگران آسیب می‌رساند، بهتر است والدین از یک مشاور یا روانشناس کودک کمک بگیرند تا مسئله ریشه‌یابی شده و راهکارهای مناسب به آنها آموزش داده شود. به‌طور معمول با افزایش سن این کج‌خلقی‌ها کاهش پیدا می‌کند و بیشتر کودکان یاد می‌گیرند که راه‌حل‌های بهتری در برابر شکست‌ها و ناامیدی‌ها وجود دارد.
پیشگیری از غرغرو‌شدن کودک
قبل از اینکه بدانیم در مواجهه با کودک غرغرو چه باید بکنیم، بد نیست یاد بگیریم که چه راهکارهایی برای پیشگیری از غرغرو‌شدن و بهانه‌جویی کودکان مؤثر است. به‌عنوان والد بهتر است از موقعیت‌هایی که برای کودک ناخوشایند است و باعث ناراحتی او می‌شود دوری کنیم. می‌توانیم موقع شروع غرغر و بهانه‌گیری، کودک را با یک بازی یا موضوع دیگر سرگرم کنیم تا حواس او از پرخاشگری منحرف شود. توصیه می‌شود که والدین کمتر از کلمه «نه» در برابر خواسته‌های کودک استفاده کنند و فقط در مواقع لزوم به او «نه» بگویند. اگر امکان برآوردن خواسته کودک وجود ندارد، بهتر است به کودک «بله زمان‌دار» گفت. برای مثال می‌توان گفت که بعد از ناهار می‌توانی کارتون تماشا کنی.
تعیین زمان برای وقت‌گذرانی با کودک بسیار مهم است. بهتر است کیفیت زمانی و محیط خانوادگی و تنش‌های احتمالی موجود در خانه مورد ارزیابی قرار گیرد. برای اینکه از غرزدن جلوگیری کنیم بهتر است پیشاپیش برنامه بعدی را به کودک اطلاع دهیم. مثلاً اگر او را به پارک برده‌ایم، قبل از رسیدن وقت رفتن، به او در چند نوبت اطلاع دهیم که زمان بازی رو به اتمام است و تا چند دقیقه دیگر قرار است پارک را ترک کنیم. نباید انتظار داشته باشیم که کودک ناگهان بازی خود را قطع کند و بدون مقاومت و به راحتی به خانه برگردد. وقتی محیط خانواده ناخوشایند و متشنج باشد، کودک احتمالاً بیشتر غر خواهد زد. جر و بحث‌کردن والدین در مقابل کودک باعث می‌شود او هیجانات منفی خود را به شکل بهانه‌جویی و گریه‌کردن بروز دهد. کودکان در هنگام بهانه‌گیری و کج‌خلقی رفتارهایی مثل لگد‌پراکنی، جیغ‌زدن، پرت‌کردن اشیا به اطراف، کوبیدن پاها به زمین، کتک‌زدن دیگران و... را ممکن است از خود بروز دهند.
در همینه زمینه :
