گزارش
خرمشهر به آبادانی می‌اندیشد
رونق اقتصادی خرمشهر با اقداماتی چون راه‌اندازی پنجمین پایانه صادراتی بزرگ جهان در شلمچه،توسعه بازارچه مرزی و فعال کردن واحدهای راکد در دستور کار است
سیده‌زهرا عباسی-روزنامه‌نگار
جنگ، نقطه عطفی در سرنوشت تجارت مرزی خرمشهر محسوب می‌شود؛ نقطه عطفی که شهر سرخ‌جامگان، خونین‌شهر و هر آنچه می‌نامندش را به دوران پیش و پس از جنگ تقسیم کرد.
پیش از جنگ، خرمشهر تنها بندر کشور بود که به حمل‌ونقل ریلی دسترسی داشت و قدیمی‌ها یادشان نمی‌رود کشتی‌ها و کانتینر‌های باری 24ساعته در حال تخلیه یا بارگیری کالا در آن بودند. فعالیت ۴۰۰کنسولگری خارجی، حضور ۱۲۰تاجر بین‌المللی در پاساژ شتابی، تخلیه و بارگیری کشتی‌های بزرگ، نخستین جاده بین‌المللی به بصره و کویت، سردخانه‌هایی تا سقف پر و بیش از ۲هزار تویوتای کارینا در انبار گمرک فقط یک تصویر از هزاران تصویر برجای مانده از تجارت پررونق آن روزگار است.
بعد از جنگ اما، روزگار آنچنان با خرمشهر راه نیامد و شهری که زمانی 60درصد تجارت دریایی ایران را به‌خود اختصاص داده بود، حالا در هیاهوی بنادر و تجارت مرزی آنچنان اسم و رسمی ندارد.
گرچه آمار و ارقام از افزایش 70درصدی صادرات از گمرک خرمشهر در سال‌جاری خبر می‌دهد، اما بهروز قره‌بیگی، ناظر گمرکات خوزستان معتقد است پایانه مرزی شلمچه به‌عنوان یکی از گلوگاه‌های مهم این مرز باید هماهنگی‌های بیشتری میان مسئولان شهرستانی و استانی شکل گیرد.
روزگاری که بود
خرمشهر در گذشته‌های نه چندان دور، تنها بندر متصل به راه‌آهن ایران بود و بیش از 60درصد تجارت دریایی کشور را در اختیار داشت. حالا اما نه منطقه آزاد مهران توانسته این بندر را به روزهای پیش از جنگ بازگرداند و نه خرمشهر، سهم قابل‌توجهی در تجارت مرزی کشور در اختیار دارد.
رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر با بیان اینکه این شهر از دیرباز قطب اصلی و دروازه تجارت ایران محسوب می‌شد به همشهری می‌گوید: در گذشته خبری از بنادر دیگر چون شهید رجایی، چابهار یا بوشهر نبود و با توجه به نزدیکی خرمشهر به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و قرارگیری آن در کنار رودخانه بزرگ اروند، کشتی‌های خارجی ترجیح می‌دادند کالاهایشان را از این‌جا وارد یا صادر بکنند.
هانی فیصلی با بیان اینکه بندر خرمشهر به حمل‌ونقل زمینی و ریلی دسترسی داشت، می‌افزاید: آن زمان گمرک خرمشهر 24ساعته در حال فعالیت بود، اما با وقوع جنگ تحمیلی منطقه جنگی شناخته شد و با مهاجرت مردم کسی در آن سکونت نداشت و تجار هم به‌تبع آن به کشورها و شهرهای دیگر مهاجرت کردند.
او با بیان اینکه بعد از پایان جنگ و بازگشت مردم حق خرمشهر آنطور که باید ادا نشد، اظهار می‌کند: مردم با امید و آرزو به این شهر برگشتند و حاضر بودند دوباره از نو شروع کنند، اما هیچ حمایتی از آنها صورت نگرفت و مشکلات موجب شد رونق تجارت خرمشهر هیچ‌گاه مثل سال‌های قبل نشود.
همه چالش‌های امروز
رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر معتقد است اوضاع تجارت تا حدودی در اواخر دهه70 بهبود یافت، اما دوران طلایی بعد از جنگ این بندر را می‌توان نیمه‌های دهه80 دانست.
فیصلی توضیح می‌دهد: در این دوران، دولت مشوق‌هایی چون تخفیف 30درصدی سود بازرگانی درنظر گرفت، اما بعد از مدتی این رقم بدون هیچ دلیل مشخصی کاهش یافت و بنادر بسیاری در کشور ایجاد شد که بدون اینکه جنگ را دیده باشند، محبوبیت خرمشهر یا مسافت نزدیک آن با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را داشته باشند از همین تخفیف بهره‌مند شدند تا عملا خرمشهر جنگ‌زده شرایط ویژه‌تری نسبت به مناطق دیگر نداشته باشد.
لایروبی نشدن اروندرود هم در سال‌های بعد از جنگ به همه مشکلات خرمشهر اضافه شد تا دیگر خبری از هیاهوی رفت‌وآمد کشتی‌های بزرگ باری به این بندر نباشد.
رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر با اشاره به این چالش می‌گوید: کشتی‌های بزرگ عازم خرمشهر در یکی از بنادر حاشیه خلیج‌فارس مثل جبل‌علی امارات بار خود را تخلیه و در کشتی‌های کوچک‌تر بارگیری می‌کردند، اما جالب اینکه کالاهایی که اینگونه به خرمشهر می‌رسید مشمول تخفیف سود بازرگانی هم نمی‌شد. شکل‌گیری منطقه آزاد اروند در آبادان و خرمشهر هم مورد دیگری است که طی سال‌های گذشته به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه‌نیافتگی و محرومیت این 2شهر عنوان می‌شود؛ نکته‌ای که به اعتقاد فیصلی تأثیر منفی خود را با گرانی زمین، چند صدایی در مدیریت، افزایش هزینه‌تمام شده تولید بر تجارت خرمشهر هم گذاشت. به‌گفته او، بندری که تا سال‌های پیش روزانه بیش از هزار کانتینر تردد داشت، حالا به‌دلیل مشکلات زیرساختی، بخش‌نامه‌های خلق‌الساعه، مشکلات محیط‌زیستی ازجمله ریزگرد که برای سرمایه‌گذار دافعه ایجاد کرده است، نبود امنیت اقتصادی برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران و همچنین تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و موانع طرف عراقی در روز شاهد تردد کمتر از 100کامیون است. رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر تصریح می‌کند این شهر نباید فقط در سالروز آزادسازی دیده شود، زیرا به گردن همه مردم ایران حق دارد و همه مسئولان باید همت به خرج بدهند تا به روزهای اوج خود برگردد.
بازرگانان چه می‌خواهند؟
به‌جز مواردی که رئیس اتاق بازرگانی خرمشهر به آنها اشاره می‌کند و خاص این شهر است، اما مشکلات دیگری هم برای فعالان و تاجران وجود دارد که معتقدند درصورت رفع‌شان هم تجارت رونق می‌گیرد و هم می‌توان منتظر روزهای خوب برای خرمشهر بود.
زهرا حمید، از بازرگانان خرمشهر و دکترای بازاریابی در این‌باره به همشهری می‌گوید: در 2مقصد مهم تجارت خرمشهر یعنی عراق و کویت رقیب زیاد است و کشورهای ترکیه، چین، ایتالیا و... در حال عرضه کالا هستند، اما دولت‌ها به جای کمک به ما برای حضور در این رقابت موانعی ایجاد کرده‌اند.
او با بیان اینکه مسیر زمینی خرمشهر تا بصره 20دقیقه است، می‌افزاید: تجارت نیاز به رفت‌وآمد زیاد، نشست با فعالان اقتصادی و مذاکره دارد، اما کنسولگری‌ها اجازه تردد راحت ما را از مرز بصره نمی‌دهند و به جای طی مسیر 20دقیقه‌ای زمینی ناچاریم به‌صورت هوایی اول به تهران و بعد
به بصره برویم.
او با اشاره به ضرورت اعطای ویزای تجاری تأکید می‌کند اگر موانع برداشته شود، تاجران به‌راحتی فعالیت می‌کنند و سرمایه‌گذاران هم برای سرمایه‌گذاری تشویق می‌شوند.
امید به آینده
بندر امام‌خمینی(ره)، مرزهای زمینی چذابه، شلمچه و مرز دریایی خرمشهر از مسیرهای مهم صادرات و واردات کالا در خوزستان هستند، اما از میان همه اینها گمرک خرمشهر به‌دلیل موقعیت استراتژیک و نزدیکی به بازار پرمصرف کشورهای عراق و کویت یکی از مهم‌ترین گمرکات کشور در زمینه صادرات محسوب می‌شود.
از ابتدای امسال تاکنون ۵۸میلیون‌و۸۱۳هزار دلار کالای غیرنفتی از گمرک خرمشهر به خارج از کشور صادر شده است که در مقایسه با سال گذشته افزایش ۷۰درصدی را دارد.
پیش از این مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند از ساخت یکی از بزرگ‌ترین پایانه‌های صادراتی جهان در شلمچه خرمشهر و بازگشت رونق به این شهر خبر داده بود. مدیرعامل سازمان منطقه آزاد اروند با بیان اینکه ساخت پایانه صادراتی اروند در شلمچه به‌عنوان پنجمین پایانه بزرگ جهان با وسعت ۶۰هکتار در یک ماه آینده شروع می‌شود، می‌گوید: ساخت این پایانه در مرحله نخست در 3مرحله و با سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی به‌میزان ۲۵هزار میلیارد ریال در مدت 4سال اجرا خواهد شد. محمدرضا اسکندری با بیان اینکه سرمایه‌گذار این طرح مذاکراتی با کشورهای مختلف برای صادرات کالاهای منطقه آزاد اروند نیز برای صادرات انجام داده است، می‌افزاید: در این پایانه محصولات داخلی و خارجی عرضه خواهد شد و از تمام ظرفیت ریلی، هوایی و دریایی منطقه برای صدور کالا به نقاط مختلف جهان استفاده خواهد شد.
وی ساماندهی کالای حمل مسافر و ته‌لنجی را از دیگر اقدامات لازم در منطقه آزاد اروند بیان می‌کند و می‌گوید: برای تسهیل و راه‌اندازی واردات کالای مسافر با پلیس کل کشور نشستی داشتیم و قرار است گمرک جمهوری اسلامی در گیت‌های خروجی منطقه آزاد اروند مستقر شود، لذا واردات در این منطقه قاچاق محسوب نمی‌شود.
اسکندری ادامه می‌دهد: از دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد درخواست کردیم مرز شلمچه به‌عنوان منطقه آزاد مشترک بین ایران و عراق مشخص شود و اگر این امر مورد قبول ۲کشور قرار گیرد، همه مسائل و مشکلات مرز شلمچه رفع خواهد شد.
او معتقد است درصورت راه‌اندازی منطقه آزاد مشترک بین ایران و عراق با توجه به توافقات انجام‌شده بین اتحادیه کشورهای عرب می‌توانیم به بازارهای منطقه نفوذ کنیم.
این پایانه در زمینی به مساحت ۶۰هکتار با اعتبار بیش از ۱۱۰هزار میلیارد ریال و توسط بخش خصوصی ایجاد می‌شود و برای ۳هزار نفر به‌صورت مستقیم و ۳هزار نفر به‌صورت غیرمستقیم شغل ایجاد خواهد کرد.
عمران خرمشهر در دستور کار
یکی دیگر از اقدامات در دستور کار برای رونق تجارت مرزی خرمشهر، بازارچه مرزی شلمچه است. هفته گذشته بود که دومین جلسه کارگروه توسعه صادرات غیرنفتی خوزستان با هدف بررسی آخرین اقدامات انجام شده درباره ساماندهی پایانه‌های مرزی چذابه و شلمچه و بررسی مسائل و مشکلات بازارچه مرزی اروند کنار آبادان برگزار شد.
در حال حاضر مبادلات تجاری و صادرات کالا از مرز شلمچه براساس شیوه‌نامه‌های بهداشتی و نظارت تیم‌های بهداشتی ۲ کشور ایران و عراق در جریان است و روزانه ۱۸۰کامیون حامل کالا در بارانداز شلمچه تردد می‌کند. تره‌بار، لوازم برقی، مواد شیمیایی، صنعتی، تاسیساتی و کلینکر بیشترین کالاهای حمل شده به کشور عراق از این گذرگاه مرزی است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خوزستان در گفت‌وگو با همشهری رونق این بازارچه را از مهم‌ترین اقدامات در دستور کار استان برای توسعه تجارت خرمشهر و بازگشت روزهای اوج به این شهر معرفی می‌کند.
آقارضا فتوحی با بیان اینکه اقداماتی در این باره در دست انجام است، فعال کردن واحدهای راکد و رسیدگی به عمران و آبادی شهرستان را هم از دیگر برنامه‌های دولت در زمینه توسعه خرمشهر می‌داند که به صورت ویژه دنبال می‌شود.
خرمشهر علاوه بر مرز، ظرفیت‌های دیگری برای توسعه اقتصادی دارد که توجه به هر یک از آنها می‌تواند این شهر را در مسیر آبادانی قرار دهد.
مکث
کشاورزی و صنعت در خرمشهر
خرمشهر با جمعیت 500هزار نفر بیش از 40هزار زمین قابل کشت دارد که 15هزار هکتار آن در طرح 550هزار هکتاری قرار گرفته است.
طرح 550هزار هکتاری که در خوزستان در سفر مقام معظم رهبری به خوزستان درسال 76 مصوب شد که وسعت این طرح 800 هزار هکتار بود که بخشی از آن اجرا شد اما در ادامه با مشکلاتی مواجه شد و به حالت نیمه متوقف درآمد. تسطیح و زه‌کشی زمین‌های کشاورزی هدف این طرح است که با اجرای آن می‌توان به آبادانی‌شان در شرایط خشکسالی امیدوار بود. همچنین بیش از ۱۲۰واحد صنعتی فعال در خرمشهر وجود دارد که ۴۴واحد زیر نظر اداره صمت و بیش از ۸۵واحد تولیدی زیر نظر منطقه آزاد فعالیت می‌کنند که تامین نیازهای آنها از جمله آب می‌تواند تاثیر زیادی بر رونق اقتصادی منطقه بگذارد.
در همینه زمینه :