گلستان، الگوی عملی مصالحه

احسان خواجه‌ای| جامعه‌شناس:

ایران از نظر تنوع اقوام از کشورهای کم‌نظیر در جهان و گلستان نمونه کوچکی از ایران است. با این همه، اقوام الزاما به میل خود در گلستان حضور ندارند. تعدادی از آنان مهاجرانی‌اند که در دهه‌های ‌اخیر به دلیل مشکلاتی که در مناطق زندگی خود داشتند به استان مهاجرت کرده‌اند. 
شاید تصور این باشد که در این شرایط باید نزاع‌های ‌زیادی روی دهد. براساس آنچه در آمار و ارقام گلستان به ویژه در زمینه جرایم و نزاع‌های ‌خیابانی و محلی دیده می‌شود به طور معمول مبنای این اختلافات قومی نیست یا اگر هست، آشکارا این‌طور تعریف نمی‌شود، بلکه مربوط به لایه‌های ‌پنهان‌تر است. 

یکی از دلایلی که توجه جامعه‌شناسان را به مطالعه گلستان جلب می‌کند این است که مشخصه‌های ‌زیستی و اجتماعی سراسر ایران البته به جز موارد خاصی را می‌توان در این استان ردیابی کرد. گلستان نمونه مطالعاتی بسیار خوبی برای درک چگونگی روابط و سلوک ‌اقوام ایرانی با یکدیگر و حتی با کشورهای همسایه است. این استان از مأمن‌های ‌بزرگ پناهجویان افغانستانی نیز هست. نمی‌توان ادعا کرد که هیچ آسیب یا مشکلی در مواجهه میان اقوام وجود ندارد، اما میزان آن به حدی کم است که به منازعات بزرگ منجر نمی‌شود. 
شرایط فرهنگی و اجتماعی در گلستان به دلیل تکثر فرهنگ‌ها و قومیت‌ها موجب شده است امکان گفت‌وگو و ابراز نظر برای همه اقوام تقریبا به نسبت‌های ‌مساوی ایجاد شود. این مواجهه و گفت‌وگو و فرصت دیدن و دیده شدن بسیاری از گره‌های ‌تاریخی را هم باز می‌کند و اجازه رشد گره‌های ‌دیگر را نمی‌دهد. این موضوع را می‌توان در مناسبت‌های ‌اقتصادی هم دید.

 یعنی معمولاً همه اقوام در گلستان امکان برنامه‌ریزی‌های ‌مشترک اقتصادی را با هم ایجاد می‌کنند و کمتر شاهد جداسازی‌های ‌منطقه‌ای و قومی هستیم. فعالیت مشترک اقتصادی، به عنوان یک هدف، نزدیکی اقوام را دوچندان می‌کند. اگرچه شاید بتوان گفت چندان سهم برابر قومی در برخی از فضاها مثلا مجلس شورای اسلامی برای اقوام تعریف نشده است، در دهه گذشته برای تحقق آن تلاش‌های بسیاری شده است.

 در پارلمان‌های ‌شهری و بخش‌های ‌مدیریتی این روند تا حدود زیادی نمود دارد که همه اقوام در آن نقش داشته باشند. روش‌های ‌مصالحه اقوام موضوعی است که باید به مقالات و نشست‌های ‌علمی راه پیدا کند، درباره آن مطالعه شود و مانند یک محصول فرهنگی و جامعه‌شناسانه به همه نقاط کشور و مناطق صادر شود.  این الگو در گلستان هم به شکل ناآگاهانه و هم به صورت مدیریت‌شده به ویژه از سوی آیت‌الله «سیدکاظم نورمفیدی» نماینده ولی فقیه در استان و مدیران و برنامه‌ریزان دولتی جامه عمل پوشیده است. در واقع می‌توان گلستان را پایگاه صلح معرفی کرد.