تل آویو، نگران فروپاشی تشکیلات خودگردان

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار
روزنامه هاآرتص در گزارشی به نقل از منابع آگاه، مدعی شده که دولت نفتالی بنت از آمریکا خواسته مانع از فروپاشی تشکیلات خودگردان فلسطین شود. در این گزارش آمده است: وزیر خارجه اسرائیل در جریان رایزنی‌های اخیر با مقامات ارشد دولت بایدن بر ضرورت افزایش حمایت‌های مالی کشورهای اروپایی و عربی از تشکیلات خودگردان فلسطین به ریاست محمودعباس تأکید کرده است. این درخواست، بخشی از استراتژی دولت بنت برای تقویت جایگاه تشکیلات خودگردان در مقابل جنبش حماس به‌حساب می‌آید که در غزه مستقر است.
دولت عباس از سال 2019 به ‌دلیل کاهش چشمگیر حمایت‌های مالی خارجی و فساد داخلی با بحران مالی بی‌سابقه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که به روایت شبکه الجزیره، ممکن است به فروپاشی نظام بانکی و اداری تشکیلات خودگردان منجر شود. براساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت کشور فلسطین، میزان کمک‌های خارجی به تشکیلات خودگردان از 5/1میلیارد دلار در سال 2011 به کمتر از 300 میلیون دلار در سال 2020  رسیده است.
بحران مالی تشکیلات در چه مرحله‌ای است؟
برای فهم وضعیت بحران مالی تشکیلات کافی است بدانیم این ساختار تنها 6‌ماه دیگر قادر به پرداخت حقوق کارمندان دولت فلسطین در کرانه غربی است. همزمان، پرداخت حقوق کارمندان دولت در غزه از چند‌ ماه قبل با اختلال مواجه شده، تا جایی که دولت حماس برای تامین نیازهای مالی کارمندان خود از قطر درخواست کمک کرده است. این معضل، ریشه در تراکم بدهی‌های تشکیلات خودگردان و احتمال ورشکستگی نظام بانکی وابسته به آن دارد. از سوی دیگر، فرایند پرداخت مالیات تشکیلات به رژیم صهیونیستی نیز از ‌ماه آگوست (3 ماه قبل) به‌دلیل فقدان منابع مالی لازم با اختلال مواجه شده است. دولت فلسطین موظف است در ازای خدمات دریافتی از رژیم صهیونیستی از جمله برق و ارتباطات، ماهانه مبالغ قابل توجهی را به تل‌آویو پرداخت کند. تمام اینها در حالی است که شیوع ویروس کرونا، هزینه‌های بیشتری را نسبت به گذشته بر دوش تشکیلات خودگردان تحمیل کرده است؛ از خرید واکسن گرفته تا افزایش خدمات درمانی و کاهش گردشگران خارجی. محمود عباس با اشاره به این شرایط در جریان ملاقات با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت بایدن درخواست کمک‌های فوری از سوی غرب برای نجات تشکیلات را مطرح کرده است. منابع عربی از جمله شبکه العربیه مدعی شده‌اند آمریکا و اتحادیه اروپا به‌زودی کمک‌های مالی جدیدی را تحت عنوان بسته نجات در اختیار بانک مرکزی فلسطین قرار خواهند داد.

چرا فروپاشی تشکیلات برای اسرائیل نگران‌کننده است؟
انحصارطلبی محمود عباس و گروه محدودی از دیگر رهبران جنبش فتح طی سال‌های گذشته باعث شده بخش بزرگی از مردم فلسطین، مواضع منفی نسبت به تشکیلات خودگردان داشته باشند. از سوی دیگر این تشکیلات به‌دلیل ناکارآمدی و فساد اقتصادی گسترده، تا حد زیادی اعتبار خود را نزد جامعه جهانی و کشورهای منطقه نیز از دست داده است. به‌رغم تمام این موارد، حمایت یک عامل خارجی، این تشکیلات ناکارآمد و غیرمردمی را زنده نگه داشته است؛ رژیم صهیونیستی از دهه 1990میلادی تا‌کنون مهم‌ترین حامی تشکیلات خودگردان به رهبری محمود عباس به‌حساب می‌آید. مهم‌ترین علت این حمایت پایدار، توافقی موسوم به همکاری‌های امنیتی بین سازمان امنیت ارتش این رژیم با تشکیلات خودگردان بوده است. براساس این توافق، تشکیلات خودگردان متعهد است تمامی اطلاعات محرمانه و غیرمحرمانه مرتبط با شهروندان فلسطینی را در اختیار نهادهای امنیتی رژیم صهیونیستی قرار دهد. این توافق طی سال‌های گذشته نقش مهمی در سرکوب جنبش‌های آزادی خواهانه فلسطینیان توسط رژیم صهیونیستی داشته است. محمود عباس حتی در اوج تنش‌ها با آمریکا و اسرائیل هنگام رونمایی از طرح معامله قرن یا حتی حملات نظامی به غزه، حاضر نشده همکاری‌های امنیتی تشکیلات خود با اسرائیل را متوقف کند.
سناریوی سقوط تشکیلات خودگردان به‌تدریج از سال 2019 توسط رسانه‌ها و برخی سیاستمداران مطرح شده است؛ سقوطی که هیچ ارتباطی به نارضایتی مردمی نداشته و صرفا مرتبط با بحران‌های اقتصادی است. درصورت تحقق این سناریو و تشدید بحران تا مرحله سقوط، کرانه غربی پیش از هر چیز با خلأ امنیتی روبه‌رو خواهد شد؛ امری که امنیت شهرک‌های صهیونیستی و مناطق اشغال شده را به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
باید توجه داشت که هم‌اکنون مهم‌ترین وظیفه نیروهای امنیتی وابسته به تشکیلات، سرکوب جنبش‌های آزادی خواه فلسطینی و مهار هرگونه تهدید بالفعل یا بالقوه علیه امنیت و ثبات اسرائیل است؛ بنابراین با سقوط تشکیلات خودگردان، مهم‌ترین مانع پیشروی گروه‌های آزادی خواه فلسطینی برای نبرد با اسرائیل از بین می‌رود؛ پس مهم‌ترین بازنده فروپاشی تشکیلات، اسرائیل است؛ چرا که یکی از ستون‌های امنیت نیابتی خود را از دست خواهد داد.
رژیم صهیونیستی از سال 2020 به‌طور رسمی نسبت به ‌احتمال سقوط تشکیلات خودگردان و پیامدهای امنیتی آن برای منطقه هشدار داده است. روزنامه هاآرتص در این‌باره می‌نویسد: براساس ارزیابی‌های امنیتی اسرائیل، خلأ به‌وجود آمده پس از فروپاشی تشکیلات خودگردان در فاصله کوتاهی توسط جنبش حماس پر خواهد شد. حماس که طی 15سال گذشته دولتی تمام عیار را در نوار غزه بر سر کار آورده، قادر است با حمایت‌های مردمی در کرانه غربی، کنترل امور این مناطق را به آسانی در دست بگیرد. بدون شک این سناریو حکم فاجعه‌ای امنیتی برای رژیم صهیونیستی خواهد داشت.
هم‌اکنون دولت بنت تلاش می‌کند با جلب رضایت آمریکا، اروپا و کشورهای عربی، میزان حمایت‌های مالی از تشکیلات را افزایش داده و به این ترتیب برای بهبود شرایط آن، زمان بخرد. این در حالی است که حتی با فرض از سرگیری حمایت‌های مالی پیشین، چشم‌انداز چندان روشنی پیش روی تشکیلات قرار ندارد. عبدالله النفیسی، متفکر مشهور کویتی با اشاره به این موضوع در مصاحبه با شبکه الجزیره می‌گوید: تشکیلات طی سال‌های گذشته مشروعیت خود را از دست داده و مردم فلسطین دیگر این ساختار را نماینده و حافظ منافع خود نمی‌دانند. از سوی دیگر تشکیلات خودگردان پس از طرح توافق موسوم به معامله قرن از سوی ترامپ و جرد کوشنر، جایگاه بین‌المللی خود را نیز از دست داده است و دلیلی برای تداوم حمایت‌ها از آن وجود ندارد.

تشکیلات خودگردان فلسطین چیست؟
تشکیلات خودگردان، ساختاری سیاسی-اداری است که از سال 1994برای اداره بخشی از سرزمین‌های فلسطینی به‌صورت خودمختار و مستقل از رژیم صهیونیستی تشکیل شد. این ساختار در ابتدا کنترل مناطق قابل توجهی از کرانه غربی را به همراه نوار غزه در اختیار داشت، اما در ادامه، حوزه نفوذ آن به‌تدریج کاهش یافت. با پیروزی بزرگ حماس در انتخابات سال 2006 غزه، این منطقه به‌طور کامل از کنترل تشکیلات خارج شد. از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی نیز با پیشروی‌ها و شهرک‌سازی‌‌های مستمر، بخش‌های دیگری از خاک فلسطین را از سیطره تشکیلات خارج کرده است. با این حال هنوز شهرهای بزرگ و پر جمعیتی نظیر رام‌الله، الخلیل، جنین و... تحت سلطه تشکیلات قرار دارند. این ساختار براساس توافق اوسلو تنها حق حاکمیت اداری و سیاسی را در اختیار دارد؛ بنابراین در تشکیلات خودگردان خبری از ارتش نیست و ماموریت‌های نظامی- امنیتی آن به چارچوبی نظیر پلیس یا امنیت داخلی محدود می‌شود. اگرچه قرار بود تشکیلات خودگردان مجموعه‌ای به نمایندگی از تمام احزاب و گرایش‌های مردم فلسطین باشد، اما عملا از ابتدای تاسیس تا‌کنون زیر سلطه جنبش فتح قرار داشته است.