الگوریتم انصاف در کرایه تاکسی‌های اینترنتی!

شهنام صفاجو- روزنامه‌نگار

استارت تاکسی‌های اینترنتی را استارت‌آپ اوبر (Uber) در مارس2009 زد که از همان ابتدا با جبهه مخالف تاکسیرانان سنتی مواجه شد؛ اما سرویس خدمات حمل‌ونقل شهری و ایالتی اوبر با هر زحمتی که بود ادامه یافت و بعدها در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان هم تاسیس و خدمت‌رسان مسافران شد. نخستین مدل ایرانی این اپلیکیشن هوشمند در ایران هم از بهمن1393 آغاز به‌کار کرد و شرکت دوم نیز از خرداد1395 راه‌اندازی شد تا به متقاضیان سرگردان در خیابان‌ها، سرویس بدهد.
فلسفه اصلی شکل‌گیری این تاکسی‌های اینترنتی، شکستن انحصار آژانس‌های تاکسی‌سرویس بود؛ به‌گونه‌ای که با ارائه قیمت‌های پایین، سفر برای مسافران و حق کمیسیون اندک برای رانندگان ایجاد جذابیت کند و جریان کار را از سیستم سنتی خارج کند. با وجود همه مقاومت‌ها و محدودیت‌ها، تاکسی‌های اینترنتی وارد جاده مستقیم شدند و با کنارزدن خطوط تاکسیرانی قدیمی که هریک، خود یک تاریخ به‌دنبال دارند، با تکنولوژی روز به پیش تاختند؛ اما این مجموعه حوزه فناوری که قرار بود علیه انحصار سنتی قد علم کند، با کنارزدن رقبای خود یک انحصارگر تمام‌عیار شد! در پاندمی کرونا که بسیاری از مشاغل تحت‌الشعاع آن قرار گرفتند و افراد، بخشی از حقوق خود را از دست داده یا حتی بی‌کار شدند، تاکسی‌های اینترنتی با کنارزدن رقبای سنتی، هر روز بر میزان کرایه دریافتی خود از مسافران افزودند تا پول بیشتری دربیاورند. به این معنا اقشار متوسط جامعه که از ترس کرونا به این تاکسی‌ها پناه آورده بودند تا برای مدتی هم که شده از وسایل حمل‌ونقل عمومی دوری کنند، حال باید یک‌سوم حقوق دریافتی خود را صرف ایاب و ذهاب کرده و از سفره خانواده بزنند. به‌راستی مسئولیت اجتماعی مدیران مسئول این شرکت‌ها چگونه تعریف می‌شود و چه نهادهایی وظیفه نظارت بر عملکرد مالی آنها را دارند؟ از سوی دیگر رسیدگی به بحث آموزش، سلامت جسمی و روانی، بیمه و بازنشستگی رانندگان، کیفیت فنی و بهداشتی ماشین‌ها، امنیت کامل مسافران، جایگاه معلولان و بیماران خاص و خیلی مسائل دیگر برعهده کیست؟ آیا اینکه الگوریتم سیستمی این اپلیکیشن‌ها فقط برپایه شلوغی خیابان‌ها در ساعات پیک ترافیک و روزهای بارانی نوشته و اعداد، پلکانی محاسبه شوند تا پول بیشتری به خزانه تاکسی‌های اینترنتی واریز شود، تنها مسئله و دغدغه مدیران محترم استارت‌آپ‌های خدمت‌رسان حوزه حمل‌ونقل شهری است؟ بحث فرهنگسازی و صرف بخشی از این درآمد انبوه در حوزه زیرساخت‌های شهری و فرهنگی و مسئولیت‌های اجتماعی کجای این الگوریتم قرار دارد؟ چرا بعد از آن مخالفت‌های اولیه، سازمان تاکسیرانی حالا تنها مشاهده‌گر شده و نظارتی بر ده‌ها معضل سرویس‌دهی این مدل تاکسی‌های اینترنتی ندارد؟ شاید شهرداری بتواند به این موضوع ورود کند و اجازه ندهد قاعده آسایش مسافر و جابه‌جایی با هزینه معقول که به‌صرفه‌تر از استفاده خودروی شخصی است در اکوسیستم حمل‌ونقل عمومی شهر برهم خورد. در روزهای سخت کرونایی که همه مردم گرفتار و کم‌درآمد شده‌اند و به اجبار باید تاکسی آنلاین بگیرند تا با ریسک کمتری به محل کار خود و خانه خویش بروند، نبود آژانس‌های قدیمی محلی، رقم بالای اعلامی تاکسی‌های اینترنتی و عدم‌تأیید سفر توسط رانندگان که احتمالاً در انتظار رؤیت اعداد درشت‌تری هستند، مردم را کلافه و عصبی کرده است. راستی انصاف مسئولان تاکسی‌های اینترنتی تابع کدام الگوریتم است؟ حالا پمپ‌های بنزین هم درست کار می‌کنند و ظاهرا بخشی از مبلغ اضافی‌‌ای که این شرکت‌ها در بزنگاه بحران بنزینی ابتدای ‌ماه از مردم گرفتند هم به جیب مسافران بازگشته اما فکر می‌کنید دوباره ترافیک وحشتناک یا برف سخت در راه نیست و این شرکت‌ها دوباره مسافر بیچاره را نقره داغ نمی‌کنند؟