گزارش کوتاه
اما و اگرهای لایروبی‌سد اکباتان همدان
فاطمه کاظمی- خبر‌نگار
سال78 با افزایش ارتفاع سد اکباتان همدان، لایروبی این سد به حجم یک‌میلیون مترمکعب برای آخرین‌بار انجام شد. بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست معتقدند حالا که بخش اعظمی از مخزن این سد خالی است، فرصت کم‌نظیری برای لایروبی مجدد آن وجود دارد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان معتقد است لایروبی سد اکباتان 150میلیارد تومان هزینه دارد و در چنین شرایطی انجام این کار صرفه اقتصادی ندارد، اما کارشناسان معتقدند اگر این کار را انجام ندهیم شاید سال‌ها بعد مجبور باشیم چند برابر
هزینه کنیم.
خاک حاصلخیز سد
افزایش مهار فرسایش خاک، افزایش کنترل فرسایش خاک، افزایش بارگذاری آب، مهار سیلاب، زیباسازی بستر و حریم سد، کاهش رشد علف‌های هرز و افزایش اکسیژن بخشی از فواید لایروبی سدهاست. در حال‌حاضر فقط 11درصد از آب ذخیره سد اکباتان باقی مانده و این پهنای آبی به خشک‌زاری بی‌آب و علف تبدیل شده است. خاک درون این سد، حاصلخیز است و می‌تواند زمین‌های اطراف را به خوبی غنی کند. اگرچه هزینه 150میلیارد تومانی توسط مسئولان برای لایروبی این سد برآورد شده است، اما به‌نظر می‌رسد با استفاده از همکاری دستگاه‌های مختلفی مانند سازمان صنعت، معدن، تجارت، جهادکشاورزی و همچنین سازمان همیاری شهرداری‌ها نه‌تنها می‌توان این هزینه را تا حد قابل توجهی کاهش داد، بلکه برای خارج کردن بخش عظیمی از خاک موجود از نیروهای مردمی نیز بهره گرفت.
لایروبی این سد علاوه بر اضافه کردن یک ظرفیت یک میلیون مترمکعبی که در طول سال پر و خالی می‌شود، افزایش چشمگیر راندمان و بهره‌وری کشاورزی محدوده اطراف سد اکباتان خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان در این‌باره می‌گوید: یکی از مبانی اصلی طراحی سدها، تله‌اندازی رسوباتی است که در رژیم طبیعی رودخانه منتقل می‌شوند که براساس طول عمر و دوره بهره‌برداری سد تعیین می‌شود. بر این اساس، طبق مشخصات فنی سدها، همواره حجمی با عنوان حجم مرده برای تله‌اندازی ذرات رسوب درنظر گرفته می‌شود و تراز مجاری آب بر سد با پیش‌بینی تراز نهشته‌های رسوبی در طول عمر سد تعیین و جانمایی و ساخته می‌شود تا در طول دوران بهره‌برداری از سد (عمر مفید طرح)، تجمع رسوبات انتقالی توسط دبی‌های پایه در آن صورت گیرد و جریان‌های غلیظ از دریچه‌های تحتانی تخلیه شوند.
منصور ستوده می‌افزاید: میانگین هزینه برداشت فیزیکی نهشته‌های رسوبی (لایروبی) از مخازن سدها حداقل 6دلار به ازای هر مترمکعب است و به همین دلیل در سطوح بزرگ مقیاس در دنیا استفاده نمی‌شود.
وی تأکید می‌کند که مجاری آبگیر سد اکباتان طوری طراحی شده که در طول عمر مفید، رسوبات به‌عنوان حجم مرده زیر تراز آبگیری تجمع کنند؛ سد در کف مخزن دریچه رسوبگیری دارد که هرسال در فصل بهار با ورود سیلاب‌ها بخشی از رسوبات غلیظ همراه با آب از این دریچه خارج می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان توضیح می‌دهد: هم‌اکنون، لایروبی سد هیچ تأثیری بر میزان ذخیره آب آشامیدنی با توجه به آورد سالانه رودخانه ندارد ولی اگر در طول 6ماه حدود یک میلیون مترمکعب لایروبی انجام شود، برای این روند حدود 150میلیارد تومان نیاز است.