سخت نگیرید

رئیس‌کل بانک مرکزی در جلسه‌ای خطاب به مدیران عامل بانک‌ها گفته است: یکی از مطالبات مردم از شبکه بانکی، تسهیل در اعطای تسهیلات است و انتظار می‌رود شبکه بانکی با توجه به رتبه اعتباری متقاضیان، شرایط آسان‌تری را درخصوص سازوکار اعطای تسهیلات خرد به متقاضیان دارای رتبه اعتباری مناسب، درنظر بگیرد. علی صالح‌آبادی در عین حال که خواستار سختگیری نکردن بانک‌ها در پرداخت تسهیلات خرد به مردم شده، بلافاصله تأکید کرده باید تکالیف قانونی که برای بانک‌ها درنظر گرفته می‌شود، قابلیت اجرا داشته باشد.
 این دو گزاره نشان می‌دهد پرداخت تسهیلات درصورتی که شکل دستوری و تکلیفی پیدا کند، بانک‌ها را در ادامه روند فعالیت‌شان با دردسر مواجه می‌سازد و روند ناترازی در شبکه بانکی را وخیم‌تر می‌کند. واقعیت این است که بانک‌ها به سبب حجم بالای دستور‌ها و تکالیفی که از دولت، مجلس و بانک مرکزی ارسال می‌شود، به‌تدریج تضعیف شده و ملزم کردن آنها به اجرای دستور‌ها در نهایت بانک‌ها را به قرض گرفتن بیشتر از بانک مرکزی معتاد می‌سازد.
افزون بر این هنوز سازوکارهای رتبه‌سنجی مشتریان بانک‌ها روشن نیست و این احتمال وجود دارد که پرداخت تسهیلات، شکل سلیقه‌ای پیدا کند و نارضایتی مردم را تشدید کند. تغییر مسیر وام‌دهی بانک‌ها شروطی دارد که نادیده گرفتن آنها، بانک‌ها را از ماهیت و فلسفه وجودی‌شان دور می‌سازد. البته در طول سال‌های اخیر یک اتفاق مهم در ترکیب تسهیلات بانک‌ها رخ داده، یعنی از سهم عقود مشارکتی، از مانده تسهیلات کاسته و بر نسبت تسهیلات مبادله‌ای و عقد مرابحه افزوده شده است. یکی از کارهایی که هم وزارت اقتصاد به نمایندگی از دولت و هم بانک مرکزی به نمایندگی از سپرده‌گذاران و سهامداران باید دقت کنند زیان‌ده شدن بانک‌ها و ناترازی آنها در نتیجه سیاست‌های دستوری است که باعث انحراف در منابع و افت قدرت وام‌دهی بانک‌ها می‌شود؛ البته ناگفته پیداست که پرداخت تسهیلات خرد در نهایت باعث کاهش حجم مطالبات معوق بانک‌ها می‌شود و به‌دلیل ضریب بالای وصول تسهیلات خرد، نسبت به تسهیلات کلان، به نفع سهامداران، سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان خواهد بود. درست است که بانک‌ها نباید سختگیری کنند، اما باید مراقب باشند که صف متقاضیان دریافت تسهیلات طولانی‌تر و رانتی‌تر نشود که عدالت در بهره‌مندی از تسهیلات خرد را تضعیف می‌کند. پس سخت نگیرید.