برخورد نزدیک
دیدار با طالب‌ها در زمستان
سال از آن روز در نیمه تابستانی که ایران و طالبان در آستانه جنگ قرار گرفتند، گذشته است. 17مرداد 77، بعد از سقوط شهر مزارشریف به‌دست طالبان، به کنسولگری ایران در این شهر حمله شد و 8دیپلمات به علاوه یک خبرنگار ایرانی به شهادت رسیدند. ایران این حمله را کار طالبان دانست اما طالبان، مسئولیت آن را متوجه گروه خودسر به‌عنوان «سپاه صحابه» اعلام کرد. آن زمان حتی شورای‌عالی امنیت ملی حمله به طالبان در افغانستان را تصویب کرد، اما با مخالفت رهبری تصمیم جنگ لغو شد. گرچه جنگ صورت نگرفت، اما روابط این گروه با ایران شدیدا تیره و تار شد و آن حمله در نیمه تابستان سردی مطلقی بر روابط این گروه و ایران حاکم کرد. تا اینکه در سال‌های اخیر و به اقتضای تغییرات رخ داده در منطقه اندک‌اندک روابط برقرار شد. حضور آمریکا در افغانستان و فعالیت گروه داعش به‌عنوان دو دشمن مشترک ایران و طالبان از مهم‌ترین موضوعاتی بود که ایران و طالبان را سمت گفت‌وگو پیش برد. نگرانی ایران از قدرت گرفتن داعش و حضور آمریکا در همسایگی‌اش کافی بود که به‌عنوان دلیلی برای ارتباط با طالبان باشد که با هر دو می‌جنگید. حال طالبان در همسایگی ایران به حکومت رسیده است البته با اما و اگر فراوان. حکومتی که با زور اسلحه به‌دست آمده است و دولتی تشکیل شده که دربرگیرنده همه مردم افغانستان نیست. گرچه رسیدن این گروه به قدرت روابط با آنها را توجیه می‌کند، اما فراگیر نبودن دولت تشکیل شده مانع از به رسمیت شناختن آنها شده است. روابط مقامات ایرانی با طالبان گرچه در سال‌های اخیر افزایش یافته است اما معمولا یا پنهانی بوده و رسانه‌ای نشده یا حداکثر در حد تأیید خبر دیدار بوده است؛ از سفر هیأت‌های طالبان به ایران تا دیدار در قطر.
دیدار‌های سال 95
در پی کشته شدن ملا اختر محمد منصور، رهبر پیشین طالبان در اول خرداد سال 95، برخی رسانه‌ها مدعی شدند که او یک هفته قبل از کشته شدنش توسط پهپادهای آمریکایی، در ایران اقامت داشته است. وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران حضور ملا اختر محمد منصور در ایران را تکذیب کرد. مهر‌ماه سال 1395 هم بهرام قاسمی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران در واکنش به گزارش برخی رسانه‌های افغانستان، حضور تعدادی از رهبران طالبان در ایران را تکذیب کرد. آذر همان سال محمدرضا بهرامی، سفیر وقت ایران در افغانستان وجود تماس‌هایی میان تهران و گروه طالبان را تأیید کرد و هدف از این تماس‌ها را «کنترل و اشراف اطلاعاتی» خواند. او البته تأکید کرد که «ما با طالبان تماس داریم اما رابطه نداریم. تماس ما با طالبان با هدف کنترل و اشراف اطلاعاتی است.» سال 96 هیچ خبری از دیدار یا مذاکرات احتمالی مقامات ایرانی با طالبان منتشر نشد. اما در زمستان سال 97 دوباره مذاکراتی میان مقامات کشورمان و طالبان در قالب سفر شمخانی به کابل انجام گرفت. این مذاکرات ادامه یافت و با سفر هیأتی از طالبان به تهران و دیدار آنها با عباس عراقچی پی گرفته شد. مذاکراتی که به‌گفته مقامات ایرانی با اطلاع دولت افغانستان انجام شد و در جلسه ۱۰ دی‌ماه ۹۷ سخنگوی وقت وزارت خارجه در نشست خبری توضیح داد که «گفت‌وگوها با طالبان با اطلاع دولت افغانستان بوده است. ایران تلاش خواهد کرد برای تسهیل گفت‌وگوهای بین افغان و کمک به دولت افغانستان برای اینکه گروه‌های افغان و دولت بتوانند پای میز مذاکره مشکلات خود را حل کنند.»
5دی‌ماه 97
سفر علی شمخانی به کابل و گفت‌وگو با مقامات‌افغان
9دی 97
هیأتی از گروه طالبان به تهران سفر کرد و با مقام‌های ایرانی ازجمله عباس عراقچی مذاکره کردند. کمتر از یک هفته بعد یعنی 15دی‌ماه 97؛ عباس عراقچی معاون وزارت خارجه ایران به افغانستان رفت و با محمداشرف غنی رئیس‌جمهور، عبدالله عبدالله رئیس اجرایی افغانستان و ادریس زمان سرپرست وزارت خارجه افغانستان دیدار کرد و آنها را در جریان مذاکرات تهران با گروه طالبان قرار داد. دفتر ریاست‌جمهوری افغانستان درباره این سفر اعلام کرد که معاون وزارت خارجه ایران درباره دیدار مقام‌های ایرانی با طالبان به محمد اشرف غنی گزارش داد و از تعهد تهران به اصل رهبری و مالکیت حکومت افغانستان در تداوم روند صلح اطمینان داد. پس از این دیدارها دیگر خبری از روابط ایران و این گروه نبود تا اینکه آذرماه 98 وزیر امورخارجه کشورمان در قطر با آنها دیدار کرد.
آذرماه سال ۹۸
محمدجواد ظریف در تهران با ملا برادر آخند، معاون گروه طالبان و رئیس دفتر این گروه در قطر دیدار کرد.
۱۲ آذر ۱۳۹۹
عکسی از حضور هیأتی از طالبان افغانستان در سفارت ایران در دوحه قطر و دیدار آنها با سفیر جدید ایران در رسانه‌ها منتشر شد. این عکس توسط سفارت و سفیر ایران در قطر در توییتر منتشر شده است. در شرح این دیدار آمده هیأت طالبان ضمن محکومیت ترور محسن فخری‌زاده انتصاب سفیر جدید ایران در قطر را نیز تبریک گفت. این نخستین عکس مشترک مقامات ایرانی و طالبان است که به‌صورت عمومی منتشر شد. سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران هم درباره حضور هیأتی از طالبان در سفارت ایران در قطر توضیح داد: دفتر یادبودی در نمایندگی ایران در دوحه باز شده است. دفتر سیاسی طالبان در قطر دایر است. آنها به سفارت ایران رفته و این دفتر را امضا کرده‌اند. چیزی بیشتر از آن هم نبوده است.
7بهمن 99
ملا برادر، رئیس دفتر طالبان در قطر و نیز معاون سیاسی این گروه صبح سه‌شنبه ۷ بهمن99 در رأس هیأتی بلندپایه وارد تهران شد. سفری که یک هفته به طول انجامید. این هیأت سیاسی طالبان غیراز محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران با علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی هم دیدار کرد. ظریف، در این دیدار تأکید کرد که ایران از تشکیل «دولت فراگیر اسلامی» در افغانستان حمایت می‌کند و باید شرایط برای رسیدن به «حکومت آینده» در افغانستان «مشارکتی» شود.
9آبان 1400
۲۴ مرداد‌ماه با ورود طالبان به کابل و فرار آمریکا و اشرف غنی رئیس‌جمهور، دولت این کشور سقوط کرد. طالبان روز سه‌شنبه ۱۶ شهریور فهرست دولت موقت خود را در افغانستان اعلام کرد که براساس آن ملاحسن آخُند، دستیار ملاعمر که بنیانگذار این گروه بود، به‌عنوان «رئیس الوزرا» معرفی شد. چندی بعد یعنی 9آبان 1400 یعقوب علی نظری، استاندار جدید خراسان رضوی ایران به‌منظور پیگیری مصوبات استاندارسابق خراسان رضوی وارد شهر هرات شد و در این سفر با مسئولان طالبان دیدار و درباره اجرایی شدن مصوبات قبلی رایزنی کرد.
13آذر 1400
بهادر امینیان، سفیر ایران در افغانستان، با سرپرست وزارت آموزش عالی طالبان دیدار کرد. در این دیدار توافق شد که هیأتی از طالبان به تهران سفر کند؛ سفری که چه بسا آغازگر ارتباط بعدی و دیدارهایی باشد که در فصل‌هایی غیراز پاییز و زمستان میان این گروه و مقامات ایران در سال‌های اخیر برگزار شده باشد و شاید هم نه!
