شهری
«کشف‌رود»، آب و جارو شد
کاشت گیاه جارو به جای محصولات خوراکی در حاشیه کشف‌رود کلانشهر مشهد موجب شده تا محیط‌زیست و کشاورزی منطقه سامان یابند
حمیده پازوکی - خبرنگار
در سال‌های گذشته هر بار خبری از کشف‌رود مشهد شنیده‌ایم، مشکلات محیط‌زیستی را بازگو میکرده است؛ رودی با سابقه تاریخی که پس از ده‌ها خشکسالی با فاضلاب احیا شد و همچون زخمی در حاشیه مشهد دهان بازکرد. امروز اما سامان‌یافتن این رودخانه و تلاش شهرداری مشهد برای تبدیل بخشی از اراضی حریم آن به زمین‌های کاشت محصولات غیرخوراکی مثل جارو و ایجاد تفرجگاه و درختزار در اطراف آن حیات دوباره کشف‌رود را نوید می‌دهد. حالا کشاورزانی که مدت‌ها درگیر استفاده غیرمجاز از فاضلاب برای کاشت سبزی و صیفی بودند، افقی تازه پیش‌رو دارند و شهروندان مشهدی می‌توانند امیدوار باشند که آلودگی دیگر همسایه شهرشان نیست.
یک راهکار تازه
کاشت انواع گونه‌های خوراکی و صیفی‌جات در حاشیه کشف‌رود طی سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین معضلات زیست‌محیطی حاشیه این رودخانه تاریخی بود که مشکلات مختلفی را برای سلامت مردم ایجاد کرده بود. مهدی یعقوبی، معاون خدمات شهری شهرداری مشهد با بیان اینکه کشت گیاهان غیرخوراکی و درختان مورد استفاده در صنعت تولید چوب، همواره به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های پیش‌رو در کشت جایگزین در حاشیه کشف‌رود مطرح بوده است، می‌گوید: گیاه جارو، یکی از گیاهان مورد نیاز در تولید جاروهای رفت‌وروب شهری است و بسیاری از کلانشهرها، مشتری این محصول پرمصرف هستند و تولید آن می‌تواند علاوه بر توسعه اقتصاد کشاورزی در این محدوده، سودآوری مناسب برای کشاورزان محلی و تغییر الگوی کشت، نقش بسیار مهمی در کاهش بسیاری از معضلات زیست‌محیطی حاشیه کشف‌رود داشته باشد.
رودخانه کشف‌رود
کشف‌رود در شمال شهر مشهد قرار دارد که در 50سال اخیر خشک شده بود. در چند دهه گذشته صنایع و کارخانه‌هایی در این منطقه ایجاد شد که فاضلاب خود را درون رودخانه می‌ریختند. پس از مدتی رودخانه دوباره احیا شد اما با فاضلاب.
معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد به همشهری می‌گوید: بعضی از این فاضلاب‌ها مثل فاضلاب شهرک صنعتی چرم‌شهر یکی از آلوده‌ترین فاضلابهاست که به انواع فلزات سنگین آلوده است. مشکل از اینجا شروع شد که کشاورزان قدیمی منطقه پس از اینکه رود فاضلاب جان گرفت از آن برای کشت محصولات کشاورزی مختلف استفاده می‌کردند و سال‌ها این روند ادامه داشت. حتی دامداری‌های منطقه هم از علوفه‌ای که با فاضلاب آبیاری شده بود، برای تغذیه دام‌های خود استفاده می‌کردند.
امین زحمتکش می‌افزاید: در سال‌های اخیر اقدامات مختلفی برای ساماندهی کشف‌رود اتفاق افتاد. به‌عنوان مثال در سال92 با همکاری دستگاه قضایی، شهرداری مشهد و سازمان حفاظت محیط‌زیست بخشی از رودخانه که زمین آن توسط کشاورزان تصرف شده بود، آزادسازی کردند و حاشیه رودخانه را درخت کاشتند که کشاورزی انجام نشود. این کار مقطعی بود و نتیجه درستی نداشت. سال98 با مدیریت استاندار وقت مدیریت واحدی برای ساماندهی رودخانه کشف‌رود درنظر گرفته شد که همه سازمان‌های متولی مانند محیط‌زیست، جهادکشاورزی، شرکت آب منطقه‌ای، دادگستری و... با فرماندهی حوزه خدمات شهری شهرداری مشهد در آن حضور داشتند.
مطالعات طرح‌های جدید
اجرای طرح‌های جدید در حاشیه کشف‌رود مسیری طولانی و طرح‌های توسعه را طی کرده است. مدیر روابط‌عمومی معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد می‌گوید: پس از آنکه قرار شد طرحی برای ساماندهی رودخانه انجام شود، کار مطالعاتی بر پهنه‌ای 81کیلومتری از رودخانه کشف‌رود که در مجاورت شهر مشهد قرار دارد را آغاز کردیم. قرار شد این مسیر ساماندهی شود و در آن فاضلابی تخلیه نشود. ساخت یک‌سری تصفیه‌خانه هم در این بخش از رودخانه آغاز شد تا کارخانه‌ها فاضلاب خود را به‌جای تخلیه در رودخانه تحویل آنها دهند و پساب تصفیه‌شده آن برای کاشت درخت در اطراف رودخانه استفاده شود و یک منطقه تفرجگاهی در حاشیه این رودخانه شکل گیرد.
زحمتکش با بیان اینکه هم‌اکنون مشغول ساخت یک تصفیه‌خانه سپتاژ در منطقه هستیم، می‌گوید: پیشرفت فیزیکی تصفیه‌خانه 50درصد است، این نخستین تصفیه‌خانه از این نوع در کشور است که می‌تواند فاضلاب سپتاژ را تصفیه کند. روزانه 300 تا 400 تانکر فاضلاب سپتاژ (فاضلاب خانگی سرویس‌های بهداشتی) در کشف‌رود رها می‌شد، با احداث این کارخانه که تا اوایل سال آینده افتتاح میشود، می‌توان این فاضلاب را با درجهای که مورد تأیید سازمان محیط‌زیست باشد، تصفیه کرد.
وی درباره وضعیت کشاورزی در حاشیه کشف‌رود نیز می‌گوید: با اینکه طرح‌های ساماندهی رودخانه در حال انجام است، هنوز بعضی کشاورزان با استفاده از پمپ از فاضلاب رودخانه برای آبیاری محصولات خوراکی استفاده می‌کنند، یکی از مسائلی که از همان ابتدای ایجاد مدیریت واحد رودخانه، مطرح شد تشویق کشاورزان به کشت محصولاتی که استفاده زیستی غیرخوراکی دارند بود و مطالعات ما نشان دادکه جارو می‌تواند گزینه مناسبی برای کاشت باشد هرچند کشت چوب و الوار هم گزینه دیگری است که در حال پیگیری آن هستیم.
برداشت 22تن گیاه جارو
مدیر روابط‌عمومی معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد با بیان اینکه جارو گیاهی است که مورد نیاز شهرداری است، می‌افزاید: درحال حاضر کاشت این محصول به کشاورزان منطقه سپرده شده است. فاز اول کاشت جارو به شکل پایلوت در 7هکتار از اراضی حاشیه کشف‌رود انجام شد که از آن 22تن گیاه جارو برداشت شده است.
زحمتکش درباره اینکه این تولید چه اندازه می‌تواند جوابگوی نیاز شهرداری باشد، می‌گوید: شهرداری مشهد سالانه به هزارتن گیاه جارو نیاز دارد و این میزان جارویی که ما از این کشاورزان می‌خریم اصلا کافی نیست. درواقع این کار برای حفظ سلامتی مردم و محیط‌زیست انجام شده است تا کشاورز محصولی تولید نکند که به سلامت شهروندان صدمه بخورد.
وی با بیان اینکه در مرحله اول اولویت ما توقف تخلیه فاضلاب در رودخانه است، درباره دیگر طرح‌های اجراشده در اطراف کشف‌رود هم می‌گوید: همزمان مهندسی رودخانه و درختکاری هم انجام میشود. مهندسی رودخانه به این شکل انجام شده است که رواناب‌های حاصل از بارش همه وارد کشف‌رود شود تا از بروز سیلاب در روستاهای اطراف مشهد جلوگیری شود. مهندسی رودخانه در 54کیلومتر که داخل شهر مشهد است انجام شده و دور تا دور مسیر رودخانه هم درختکاری شده است. هم‌اکنون درمجموع بیش از ۲۶۰هکتار درختکاری در مجاورت کشف‌رود انجام شده است. البته برنامه‌ریزی فاز اول، کاشت درخت در ۵۰۰هکتار از اراضی مجاور رودخانه است.
در همینه زمینه :
