مدیریت مصرف برای حفظ کوهرنگ

خاطره حسین‌زاده - خبرنگار



خشکسالی سال‌هاست چهره سهمگین خود را به مردم چهارمحال و بختیاری نشان داده و چالش جدی برای تامین آب آشامیدنی، کشاورزی و صنعت در این استان ایجاد کرده است. خشکسالی همچنین بر محیط‌زیست و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری هم تأثیر مخربی نظیر زوال 60هزار هکتار از جنگل‌های بلوط و خشکیدگی 200هزار هکتار از مراتع، ممنوعه و بحرانی شدن 10دشت اصلی استان، فرونشست زمین، خشک شدن 60درصد چشمه‌ها، قنات‌ها و چاه‌ها، شکل‌گیری چشمه‌های گرد و خاک و گسترش بیابان‌زایی برجا گذاشته که هر سال عمیق‌تر و گسترده‌تر می‌شود.

ساز «چپ» برای کوهرنگ
این بار خشکسالی بر مهم‌ترین و پرآب‌ترین چشمه تامین آب آشامیدنی این استان که بیش از 200هزار نفر جمعیت از آن مشروب می‌شود، چنبره زده و آن را نیمه جان کرده است.
به‌‌تازگی با اعلام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری مبنی بر کاهش شدید آبدهی چشمه کوهرنگ که آب آشامیدنی 5شهر استان ازجمله شهرکرد و فارسان و  34روستای در مسیر کوهرنگ تا مرکز استان را تامین می‌کند، بیش از هر زمان دیگری عمق خشکسالی و تغییر اقلیم در این استان چهره خود را نمایان کرده است.
میزان آبدهی چشمه جوشان و خروشانی که تا همین سال گذشته هزار لیتر بر ثانیه آبدهی داشت هم‌اکنون به کمتر از 400لیتر بر ثانیه رسیده است و به‌گفته مسئولان، روند نزولی آبدهی این چشمه ادامه دارد و امکان خشک شدن کامل آن وجود دارد.
این موضوع در بین مردم این استان به‌ویژه مردم محلی که از قوم بختیاری هستند موجب اندوه و نگرانی شده است به‌طوری که برخی مردم بومی با نواختن‌ساز «چپ» موسوم به‌ساز عزا در اندوه این رخداد سوگواری کردند. این روند نه‌تنها حیات مردم و محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری بلکه منبع آب استان‌های همجوار را نیز تهدید می‌کند.

کاهش آبدهی 600لیتر بر ثانیه
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به کاهش شدید آبدهی چشمه کوهرنگ این استان به همشهری می‌گوید: علاوه ‌بر 400لیتر بر ثانیه آبدهی این چشمه که در مسیر خود جاری می‌شد، 200لیتر بر ثانیه برداشت آب از چشمه که وارد خط انتقال آب می‌شود نیز کاهش یافته است.
احمدرضا محمدی با بیان اینکه هم‌اکنون چشمه کوهرنگ 400لیتر بر ثانیه آبدهی دارد، می‌افزاید: همه این آب وارد خط انتقال آب به شهرکرد می‌شود و جریان چشمه به‌طور کامل خشک شده است.
وی با بیان اینکه خط انتقال آب از کوهرنگ به شهرکرد آب آشامیدنی 5شهر و 34روستا را تامین می‌کند، می‌گوید: به‌دلیل کاهش دبی چشمه و پیش‌بینی پاییز کم‌بارش، احتمال افت فشار یا کمبود منابع آب در این مناطق وجود دارد.
محمدی کاهش شدید آبدهی چشمه کوهرنگ در فصل پاییز را برای نخستین‌ بار توصیف می‌کند و می‌گوید: این اتفاق به‌دلیل بی‌سابقه بودن نگران‌کننده است و مدیریت بیش از پیش منابع آب از سوی مردم را می‌طلبد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه تامین آب آشامیدنی در استان با کسری 13میلیون مترمکعبی روبه‌روست، می‌افزاید: نیاز آبی استان بیش از 90میلیون مترمکعب است که براساس ظرفیت‌های موجود 78میلیون مترمکعب آب استحصال می‌شود.

تغییر اقلیم و بارش‌ها
به‌گفته مسئولان هواشناسی، خشکیدگی چشمه کوهرنگ ناشی از تغییر اقلیم و خشکسالی‌هایی است که از سال 86در این استان آغاز شده و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در سال آبی جاری روند خشکسالی و تغییر اقلیم تداوم خواهد داشت و امیدی به جبران آن نیست به‌طوری که هم‌اکنون 96درصد از مساحت استان در محاصره خشکسالی است.
به‌گفته مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری، هم‌اکنون 3.9درصد مساحت استان در حد نرمال است، اما 18.7درصد با خشکسالی خفیف، 28درصد با خشکسالی متوسط، 22.8درصد با خشکسالی شدید و 26درصد با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.
مهران چراغپور عامل اصلی شکل‌گیری این وضعیت در استان را تغییر اقلیم می‌داند و می‌افزاید: با تغییر بارش‌ها از برف به باران و گرمایش هوا، منابع آب پایدار به‌شدت کاهش یافته است و جوابگوی نیاز فعلی نیست. این موضوع از سال86در استان تداوم داشته به‌طوری که سال آبی 400-1399با کاهش حدود 40درصدی بارش‌ها در استان به پایان رسید که براساس آن چهارمحال و بختیاری دومین استان کم‌بارش کشور اعلام شد.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری ادامه می‌دهد: این کاهش بارش‌ها بیشترین تأثیر خود را بر منابع آب زیرزمینی و افت شدید آبخوان‌ها برجا گذاشته که می‌تواند به تشدید تنش آبی در استان منجر شود.

ذخیره صفر برف و یخ در زردکوه
یک کارشناس مسائل آب هم با بیان اینکه ذخایر برف و یخ در ارتفاعات استان به‌ویژه در زردکوه به صفر رسیده، می‌گوید: در سال‌های گذشته ارتفاع برف و یخ در ارتفاعات کوهرنگ که به قطب برف کشور شناخته می‌شد به چند متر می‌رسید، اما هم‌اکنون به صفر رسیده و همین موضوع تأثیر مستقیمی بر کاهش دبی چشمه کوهرنگ گذاشته است.
سیدهاشم فاطمی کاهش دبی چشمه کوهرنگ را نتیجه عملکرد توامان تغییر اقلیم و خشکسالی می‌داند و می‌افزاید: این موضوع نه‌تنها چشمه کوهرنگ بلکه همه چشمه‌های استان که حدود هزار چشمه دائمی می‌شود را تحت‌تأثیر قرار داده و چشمه‌های کوچک را خشک و چشمه‌های بزرگ را کم‌آب کرده است.
وی بر ضرورت چاره‌اندیشی برای تامین آب آشامیدنی 200هزار نفر جمعیت استان که از آب چشمه کوهرنگ استفاده می‌کنند، در قالب طرح پدافند غیرعامل تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: اگر چشمه به‌طور کامل خشک شود با مشکل جدی تامین آب آشامیدنی مواجه می‌شویم و از همین رو علاوه‌بر مدیریت مصرف باید به‌دنبال تامین منبع آب پایدار باشیم.
فاطمی پیشنهاد می‌دهد برای رفع مشکل کم‌آبی در این استان و سایر استان‌های فلات مرکزی از آب دریا استفاده شود.
به‌گفته وی، با توجه به‌وجود 2دریا در شمال و جنوب کشور می‌توان کسری آب در کشور را جبران کرد.