تغییر الگوی بارش و افزایش دما

زهرا رفیعی- خبرنگار

تغییر الگوی بارش و افزایش دما چند سالی است که خشکسالی‌های پی‌درپی و سیلاب‌های ویرانگر در سراسر کشور ایجاد می‌کند. تغییر در میزان و کیفیت پدیده‌های جوی نه‌تنها ایران که چهره زمین در سراسر دنیا را تغییر می‌دهد و طی پدیده‌ای موسوم به تغییر اقلیم زمین را برای عده‌ای به مکانی غیرقابل سکونت تبدیل خواهد کرد. دامن زدن به بروز هر کدام از این پدیده‌ها و یا مدیریت تأثیرات مخربی که هر دو سر طیف یعنی سیل و خشکسالی در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی ایجاد خواهد کرد به نگاه سیاستمداران داخلی و بین‌المللی بستگی دارد.
اجرای پروژه‌های انتقال آب، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، عدم‌تحقق حقابه‌های زیستی، تخریب جنگل‌ها و مراتع بدون پیوست‌های زیست‌محیطی و... ازجمله اقداماتی است که بر مضاعف شدن تأثیرات گریزناپذیر تغییرات اقلیم می‌افزاید و میزان تاب‌آوری حیات در اکوسیستم‌های مختلف را در گذر زمان کمتر می‌کند.
نمایندگان حدود ۲۰۰کشور جهان روز گذشته در گلاسگوی اسکاتلند جمع شدند تا در عرض 2 هفته متن معاهده بین‌المللی دیگری را تدوین کنند و به تصویب برسانند تا با اجرایی شدن آن از روند شتابزده گرمایش زمین کمی جلوگیری کنند این در حالی است که از معاهده پیشین که به معاهده پاریس مشهور است مفاد بسیاری به اجرا درنیامده و کشورهای توسعه‌یافته به بخش عمده‌ای از تعهداتشان عمل نکرده‌اند.
قرار است هیأتی از ایران به ریاست رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، 17 تا 21آبان‌ماه برای ارائه گزارش عملکرد کشور در زمینه تولید انرژی پاک و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای اعزام شوند.
رضا فلاح، کارشناس تغییر اقلیم مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره بیست و ششمین کنفرانس جهانی تغییر اقلیم (COP26) می‌گوید: برگزاری اجلاس گلاسگو از آنجا اهمیت ویژه دارد که در کنفرانس جهانی تغییر اقلیم پاریس که سال۲۰۱۵ برگزار شد، تصمیم گرفتند هر 5سال یک‌بار برنامه‌های ارائه شده توسط کشورها و عملکردشان به شکل دقیق بررسی شود و شرایط طی گزارش‌های ارائه شده از طرف همه کشورهای عضو، اعلام و راستی‌آزمایی شود.
او با اشاره به اینکه از نظر بسیاری از محققان و فعالان حوزه تغییر اقلیم، دوره قبلی این کنفرانس یعنی کاپ ۲۵، یک کنفرانس نه چندان امیدبخش بود می‌گوید: موضوع قابل اهمیت دیگر، درگیری جامعه جهانی با پاندمی کروناست. مقابله جهان با ویروس کرونا در همه کشورها مشکلات عمده‌ای ایجاد کرد که بخش زیادی از آن متوجه منابع مالی و تغییر اولویت‌بندی‌ها بود. بسیاری از کشورها، پروژه‌ها و برنامه‌های مقابله با اثرات و سازگاری با تغییر اقلیم را برای اولویت دادن به مدیریت پاندمی در کشور خود به تعویق انداختند. در کشور ایران، شواهدی چون افزایش میانگین دما، کاهش بارش‌ها، افزایش تعدد و شدت حوادث زیست‌محیطی شدید مانند سیل و خشکسالی، نشان‌دهنده بروز روزافزون اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کشور است. ایران با واقع شدن در کمربند نیمه خشک جهان، در 2 دهه گذشته با خشکسالی، بحران ریزگردها، تشدید مهاجرت، سیل، آلودگی هوا، نشست زمین، گرمای شدید، درگیری و نزاع محلی و ... مواجه شده است و پیش‌بینی‌های مختلف حاکی از تشدید این پیامدها در آینده است. این پیامدها می‌توانند ابعاد مختلف زیست‌محیطی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی داشته باشند.
برنامه‌های کشورهای جهان برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و مقابله با تغییرات اقلیمی و آنچه از مذاکرات و تصمیم‌گیری‌های اجلاس پیش رو منتج خواهد شد، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در وضعیت اقتصاد انرژی جهان به‌ویژه در کشورهای تولیدکننده نفت داشته باشد. رضا فلاح، کارشناس حوزه تغییر اقلیم ضمن تأکید بر اهمیت اجلاس اقلیمی سال‌جاری (COP26) و لزوم مشارکت حداکثری متخصصان و سیاستگذاران کشورمان در این اجلاس می‌گوید: توجه به این نکته ضروری است که مفاد اصلی همکاری‌های بین‌المللی در مقابله با تغییرات اقلیمی نظیر موافقتنامه پاریس، اعضای آن را به سمتی سوق می‌دهد تا در راستای تامین منافع اقتصادی و تجاری خود، علاوه بر تدوین و تنظیم مقررات متناسب با اهداف موافقتنامه، کشورهای غیرعضو را نیز ترغیب به رعایت و اجرای مفاد آن کند. فاکتورهایی نظیر تبعات منفی تغییر اقلیم بر زندگی بشر، توسعه استفاده از خودروهای برقی و افزایش محدودیت‌های استفاده از خودروهای با سوخت فسیلی، توسعه طرح‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، طرح‌های اتحادیه اروپا و برخی کشورها در راستای وضع مالیات کربن و مکانیسم‌های بازاری تبادل انتشارات، صدور گواهی میزان مصرف انرژی و یا برچسب ردپای کربن روی محصولات تولیدی و وارداتی، اهمیت موضوع کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مقابله با تغییر اقلیم را در سطح جهانی ملموس‌تر می‌کند.
پس از معاهده پاریس که مجلس ایران آن را نپذیرفت، عیسی کلانتری اعلام کرد که «با گذاشتن فیلتر روی فلر‌های عسلویه ایران به بیش از تعهدات خود عمل کرده است.» اما سیاسی شدن موضوع تعهدات زیست‌محیطی در سال‌های اخیر مانع از حضور پررنگ ایران در اجلاس جهانی شده است. رضا فلاح در مورد حضور ایران در جلاس COP26 می‌گوید: با توجه به اجماع جهانی درخصوص تغییرات اقلیمی و پیوستن قریب به اتفاق کشور‌های جهان به موافقتنامه پاریس و تلاش روزافزون کشورها جهت مقابله با تغییرات اقلیمی، عدم‌الحاق ایران، به‌عنوان یک کنشگر فعال در استیفای حقوق ملی و کشوری در حال توسعه، به منزله انفعال کشور از نظر دیپلماسی محیط‌زیستی که مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده است، خواهد بود. ضمن آنکه می‌تواند منجر به تنزل جایگاه جمهوری اسلامی ایران به جایگاه ناظر در تصمیم‌سازی‌های جهانی تغییر اقلیم (فاقد حق رأی) و محرومیت کشور از مزایای مکانیسم‌های جهانی مرتبط در سرمایه‌گذاری و فناوری‌های مربوط به اقتصاد سبز، بهره‌وری و بهینه‌سازی انرژی شود.
او می‌گوید: «براساس تخمین‌های ارائه شده از اقدامات دستگاه‌ها در راستای اجرای قانون اصلاح الگوی مصرف، صرفا در وزارتخانه‌های نفت و نیرو طی سال‌های 1395 تا 1397، طی چند سال گذشته حدود 88میلیون تن کاهش انتشارات در کشور محقق شده است که بیش از حدود 4درصد از انتشارات کشور است. بنابراین بخش عمده مشارکت مدنظر کشور در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، متکی به دانش فنی و منابع داخلی، تا‌کنون محقق شده است. بنابراین اتخاذ راهبردهایی در گسترش همکاری‌های بین‌المللی و تقویت دیپلماسی زیست‌محیطی در اجلاس COP26، با لحاظ کردن شرایط ویژه کشور ازجمله تداوم تحریم‌های ظالمانه و مشروط کردن همه اقدامات اجرایی، متضمن تحقق شاخص‌های کلان اقتصادی کشور و مرتفع‌کننده نگرانی‌های ملی مربوط به محدودیت‌های کشور در همکاری‌های بین‌المللی است.»