یادگار جنگ‌های عالم گیر

راحله عبدالحسینی

  حتماً در گذر از خیابان شریعتی و محله درب دوم نظرتان به دیوار آجری باغ سفارت انگلستان در ضلع شرقی خیابان شریعتی جلب شده ‌است. پشت این دیوار طولانی، آرامستان قلهک است؛ آرامستانی که در آن 538 قبر و بنای یادبود دیده می‌شود؛ قبر افرادی که در فاصله جنگ جهانی اول و دوم در ایران کشته شدند یا جان خود را از دست دادند و بعد از ساخت این قبرستان به اینجا منتقل شدند. قبرستان باغ قلهک تنها گورستان بین‌المللی رسمی ایران است که توسط کمیسیون جنگ‌های مشترک المنافع تأسیس شده است. برای بازدید از این آرامستان دیدنی می‌توانید با تورهای تهرانگردی همراه شوید. ورودی آرامستان قلهک در ابتدای خیابان کلاهدوز قرار دارد.


آرامستان‌های کمیسیون جنگ‌های مشترک المنافع مشخصه‌های یکسانی دارد؛ سنگ قبرهایی با قد و قواره‌های یکسان در این گورستان به چشم می‌خورد. سنگ‌های یکدستی که به‌صورت ایستاده بالای هر مزار نصب شده. مقابل هر سنگ قبر باید یک شاخه گل کاشته شده باشد. همه قبرستان باید چمن‌کاری باشد. روی هرکدام نشانی از ملیت افراد و نام و مشخصات آنها حک شده است.


ورودی گورستان بنای یادبودی به چشم می‌خورد که تلفیقی از معماری ایران در ادوار مختلف را به نمایش می‌گذارد. گنبد فیروزه‌ای شکل آن نمادی از گنبدهای اماکن اسلامی در ایران است و 4گوشه آن شکل و شمایل اماکن مذهبی زرتشتیان را به خود گرفته. این یادمان‌ها در هر کشور از عناصر معماری و فرهنگی همان سرزمین الهام می‌گیرد.



قصه شکل‌گیری آرامستان قلهک به سال 1339 برمی‌گردد. وقتی ملکه الیزابت در سفری به ایران آمد و دستور داد تا در گوشه‌ای از باغ سفارت انگلستان در قلهک، گورستان بین‌المللی «کمیسیون جنگ‌های مشترک المنافع» به یاد کشته شده‌های جنگ‌های جهانی در کشورهای درگیر این جنگ تأسیس شود. مزار مستشاران و مهاجرانی که دور از وطن خود جانشان را از دست داده بودند نیز در این گورستان هست.


در این قبرستان بیش از 500 سنگ قبر به چشم می‌خورد و افراد با تابعیت‌هایی از کشورهای مختلف مثل لهستان، آلمان، روسیه، هند، پاکستان انگلستان و... در این قبرستان به خاک سپرده شده‌اند. اجسادی که بعد از ساخت قبرستان از گورهای چندین و چند ساله خود بیرون کشیده و به اینجا منتقل شدند.


7 کتیبه بزرگ پشت بنای یادبود است که روی آن اسامی افراد مهاجر یا مستشارانی است که در ایران جان خود را از دست داده‌اند و هرگز نشانی از آنها پیدا نشده است. اغلب این افراد جان خود را در جنگ‌های جهانی از دست داده‌اند و پیکرشان هیچ‌وقت شناسایی نشده است.