دشمن هم‌قاره‌ای

سمیرا مصطفی‌نژاد ـ روزنامه‌نگار

اصلی‌ترین دشمنی که آمریکایی‌ها درحال حاضر برای خود متصور می‌شوند، هزاران هزار کیلومتر با آنها فاصله دارد. مؤسسه نظرسنجی گالوپ از سال 2005 تا به امروز به‌صورت سالانه از مردم آمریکا برای تعیین اصلی‌ترین دشمن یا دشمنان این کشور نظرسنجی می‌کند و معمولا متناسب با نوع پوشش رسانه‌ها، وضعیت مداخلات نظامی آمریکا در دیگر کشورها و ده‌ها عامل دیگر، نام کشورهای چین، کره‌شمالی و روسیه در مقام اول و نام کشورهای عراق و ایران در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در سال 2021 کشور چین به‌عنوان اصلی‌ترین دشمن آمریکا معرفی شده است. در جدیدترین نظرسنجی گالوپ، 45درصد از پاسخ‌دهندگان انگشت اتهام خود را به‌سوی پکن نشانه رفتند. در سال 2017 کره‌شمالی به‌عنوان دشمن اصلی انتخاب شده بود، اما این کشور در سال 2021 رتبه سوم را به‌دست آورده و روسیه به‌عنوان دشمن شماره دو آمریکایی‌ها انتخاب شده است. در سال 2020 هم 19درصد از آمریکایی‌ها ایران را به‌عنوان بزرگ‌ترین دشمن خود انتخاب کرده بودند؛ رقمی که در سال 2021 به چهار درصد رسیده است. در سال 2017 بالا گرفتن تنش‌ها میان آمریکا و کره‌شمالی برسر قابلیت‌های موشکی این کشور باعث شده بود رتبه اول دشمنی با آمریکا از آن کره‌شمالی شود و در سال 2020 هم نحوه گزارش‌های رسانه‌ای در زمینه دلایل ترور سردار قاسم سلیمانی باعث افزایش ترس آمریکایی‌ها نسبت به ایران شده بود. با این همه نام‌های ایران و عراق در سال‌های اخیر به‌ندرت در میان رتبه‌های اول جایگاه قابل توجهی دارند. نظرسنجی از سناتورهای آمریکایی هم نتایجی مشابه به‌دست می‌دهد. چین و روسیه معمولا رتبه بالایی در میان لیست دشمنان آمریکا دارند. با این همه این نظرسنجی‌ها به آن معنی نیستند که آمریکا با همه کشورهای دیگر جهان روابطی دوستانه دارد. راه دور چرا برویم، در همین قاره آمریکا، البته در بخش جنوبی قاره، ایالات متحده روابط خوب و خوشی با همه کشورها ندارد و حتی تا همین اواخر با کشورهایی مانند کوبا و مکزیک و ونزوئلا روابطی تیره و تار داشت. اگرچه شاید نتوان این کشورها را دشمن حقیقی آمریکا نامید، زیرا کشورهای آمریکای جنوبی همواره ترجیح داده‌اند با حفظ روابط خود با دولت آمریکا، خطر تحریم‌های اقتصادی را از خود دور کنند. پرتنش شدن روابط آمریکا با کشورهای آمریکای لاتین عموما پس از تغییر دولت در این کشورها و تقابل آرا و اختلاف نظر میان دو دولت آغاز شده است. با روی کار آمدن ترامپ، تمامی این اختلاف‌نظرها و تنش‌ها وضعیت بحرانی‌تری به ‌خود گرفتند و آمریکا حتی با یکی از اصلی‌ترین شرکای تجاری خود یعنی مکزیک هم دچار تنش شد.

کوبا؛ یک دلخوری کهنه
روابط آمریکا و کوبا از سال 1959، همان سالی که فیدل کاسترو دولت مورد حمایت آمریکا در کوبا را برانداخت و با مشارکت روسیه دولتی سوسیالیستی در هاوانا تاسیس کرد، به واسطه بی‌اعتمادی و تضاد عقاید دچار تنش شدید شد. در ادامه آمریکا بیش از نیم قرن سیاست انزوای کوبا را در پیش گرفت و این کشور را تحت تحریم‌های شدید اقتصادی و دیپلماتیک قرار داد. کوبا بیش از هر کشور دیگری تحت تحریم‌های یکجانبه آمریکا قرار گرفته است. اگرچه باراک اوباما برای بهبود روابط و احیای پیوندهای دیپلماتیک تلاش‌های فراوانی کرد، اما دونالد ترامپ هرچه اوباما رشته بود، پنبه کرد و کوبا را تحت تحریم‌های جدید قرار داد. دولت جو بایدن هم تلاش‌هایی برای کاهش تحریم‌ها انجام داد، اما آغاز تظاهرات‌های ضد‌رژیم و رو به وخامت گذاشتن وضعیت حقوق بشر در کوبا باعث شد چالش سیاسی در قبال کوبا هم وخیم‌تر شود. بایدن در دوران پیش از انتخابات اعلام کرد سیاست‌های ترامپ علیه کوبا را متوقف خواهد کرد. پس از آغاز ریاست‌جمهوری، بایدن اعلام کرد محدودیت‌ها را به‌تدریج برداشته و به آمریکایی‌ها اجازه سفر به کوبا را خواهد داد. بایدن یک مقام رده بالای دولتی را مسئول نظارت بر پاسخ‌های وزارت امور خارجه آمریکا درباره آسیب‌هایی کرد که دیپلمات‌های آمریکایی به کوبا وارد کرده‌اند. با این همه کاخ سفید اعلام کرد تغییر جهت سیاسی آمریکا نسبت به کوبا از اولویت‌های بایدن نیست. همزمان تحولات سیاسی اقتصادی ایجاد شده در هاوانا ازجمله برکناری رائول کاسترو و به قدرت رسیدن دیاز کانل و درگیری‌ها و اعتراضات در کوبا تمامی برنامه‌ها را مختل ساخت. شدت درگیری‌ها در بحبوحه اقتصادی کوبا به حدی رسید که جو بایدن دولت کوبا را به‌خاطر سرکوب معترضان کوبایی محکوم و اعلام کرد به آمریکایی‌ها اجازه نخواهد داد برای بستگان خود در کوبا پول ارسال کنند. با توجه به شرایط پیش آمده اینطور به‌نظر می‌رسد که چشم‌انداز زودهنگامی برای پایان روابط خصومت‌آمیز دو کشور وجود ندارد.

دشمن قدیمی، دشمن جدید
در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، او تقابل با نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا را در نقطه کانونی سیاست آمریکا در قبال آمریکای لاتین قرار داد. کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ مبتنی بر تحریم‌های شدیدتر اقتصادی علیه حکومت مادورو بود، با این هدف که خوان گوایدو، رهبر مخالفان حکومت مادورو را به قدرت برساند. به اعتقاد بسیاری این اقدام ترامپ یکی از معدود اقدامات او در راستای حمایت از دموکراسی بود و بازخوردهای مثبتی هم از سوی جوامع کوبایی و ونزوئلایی ساکن آمریکا دریافت کرد. ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری خود به حمایت از گوایدو ادامه داد و همزمان با تحریم‌های شدید اقتصادی، اقتصاد ونزوئلا را به بحرانی‌ترین وضعیت ممکن رسانید. پس از به قدرت رسیدن بایدن، با وجود چراغ سبزهایی که مادورو برای بهبود روابط با آمریکا و از بین بردن تنش‌ها میان دو کشور به دولت بایدن نشان داده‌ است، اما کاخ سفید تسهیل تحریم‌های شدید اقتصادی را به مصالحه مادورو با گوایدو و برگزاری انتخابات آزاد در این کشور مشروط کرده است و این یعنی بایدن هم مسیری را که ترامپ آغازگر آن بود، در پیش گرفته است. به این شکل تا زمانی که حزب سوسیالیست ونزوئلا از خود انعطاف‌پذیری نشان ندهد و مادورو در راس قدرت باقی بماند، احتمال ترمیم روابط میان این دو کشور بسیار ضعیف خواهد بود، به‌ویژه به این دلیل که ونزوئلا به‌تازگی به بستر جدید بازی قدرت روسیه و چین، دشمنان تقریبا همیشگی آمریکا، هم تبدیل شده است. درواقع آمریکا در انتظار آن است که تحریم‌های سنگین اقتصادی روزی ونزوئلا را بر سر میز مذاکره بنشاند؛ برنامه‌ای که از دوران اوباما آغاز شد، در دوران ترامپ شدت بیشتری گرفت و در دوران بایدن هم همچنان ادامه دارد.

دوستی که دشمن شد
تمامی ابعاد روابط آمریکا و مکزیک در زمینه دیپلماتیک، امنیتی، سیاسی و تجاری دوستانه و نزدیک بود، اما این نزدیکی و دوستی با به قدرت‌رسیدن دونالد ترامپ به چالش کشیده شد. پس از آغاز دولت ترامپ، دو کشور بر سر مسائل امنیتی، اقتصادی و مهاجرتی با یکدیگر درگیر شدند و روابط مکدری میان آنها ایجاد شد. اختلاف نظر دو کشور درمورد توافق تجارت آزاد آمریکای شمالی، نفتا، نخستین جرقه‌های اختلاف نظر را به‌وجود آورد. پس از آن رویکرد نژادپرستانه و تحقیرآمیز دونالد ترامپ نسبت به مهاجران مکزیکی که از مرز مکزیک به‌صورت غیرقانونی وارد آمریکا می‌شدند با واکنش‌های تند مکزیک مواجه شد. ایده مضحک ترامپ برای ساخت دیواری فلزی روی مرز آمریکا و مکزیک و ادعای او مبنی بر الزام پرداخت هزینه ساخت این دیوار توسط مکزیک، دستگیری تعداد زیادی از مهاجران در مرز مکزیک و جداسازی کودکان و خردسالان از خانواده‌هایشان در این طرح ضربتی که با انتقادات شدیدی مواجه شد، و در نهایت سخنان ترامپ درباره مداخله در امور مکزیک برای مهار کارتل‌های قاچاق مواد‌مخدر در این کشور همگی باعث شدند روابط میان دو کشور به پرتنش‌ترین نقطه ممکن برسد. با به قدرت رسیدن جو بایدن در آمریکا، امیدها برای تسهیل محدودیت‌های مهاجرتی میان دو کشور افزایش پیدا کرد. اگرچه آغاز همه‌گیری کرونا میزان مهاجرت به آمریکا را به صفر رسانده بود، اما در دوران بایدن، و پس از توقف طرح دیوارسازی ترامپ در مرز مکزیک، بار دیگر روند مهاجرت از آمریکای جنوبی به شمالی از سر گرفته شد. جو بایدن در اوایل آغاز به کارش با آندرس مانوئل لوپز اوبرادور، همتای مکزیکی خود به‌صورت مجازی گفت‌وگو کرد و درباره مسائلی مانند دلایل مهاجرت از آمریکای مرکزی و جنوب مکزیک به آمریکای شمالی، همه‌گیری کرونا و اثرات آن بر دو کشور و توافقات تجاری میان آمریکا، مکزیک و کانادا به‌صحبت نشست. بایدن همچنین معاون اول خود کامالا هریس را مسئول مدیریت وضعیت مهاجران مرزی در مکزیک کرده است تا هرچه سریع‌تر به وضعیت مهاجران به‌ویژه کودکان مکزیکی رسیدگی کند.