خطر در کمین دلار

به‌دنبال بروز تردید‌هایی برای احیای برجام، هفته گذشته قیمت دلار از مرز 25هزار تومان گذشت و تمایلی هم به نزول نداشت و به‌دنبال آن تفاوت قیمت نرخ دلار نیمایی و بازار آزاد به بیش از 3200تومان رسید. به‌نظر می‌رسد ریسک افزایش تنش‌های بین‌المللی به چسبندگی قیمت دلار در کانال 25هزار تومان منجر شده و بیم آن می‌رود درصورت شکست در مذاکرات هسته‌ای قیمت دلار به‌سرعت رشد کند.
به‌گزارش همشهری، همچنان همه چشم‌ها به وین دوخته شده است. بسیاری معتقدند آینده شرایط اقتصادی وابستگی زیادی به توافق هسته‌ای در وین دارد. اگر این توافق به بن‌بست برسد نه‌فقط اصلی‌ترین متغیر‌های اقتصادی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند، بلکه قیمت دلار هم که یکی از مولفه‌های بسیار مهم برای فعالان اقتصادی است به سرعت تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.حتی می‌توان گفت قیمت دلار قبل از سایر متغیرهای اقتصادی مانند تورم و تولید به اثرات ناشی از مذاکرات هسته‌ای در وین واکنش نشان خواهد داد. این موضوعی است که نمودار‌ها به خوبی آن را نمایش می‌دهند. مروری بر نمودار قیمت دلار نشان می‌دهد شیب‌های صعودی قیمت دلار در دهه90 درست از زمان اعمال تحریم‌ها علیه ایران شتاب گرفته و این موضوعی است که آخر هفته قبل حسن روحانی، رئیس‌جمهوری هم آن را تأیید و اعلام کرد که تحریم و کرونا عامل رشد قیمت دلار بوده‌اند.
در چنین شرایطی هفته قبل انتشار خبر‌هایی از مذاکرات هسته‌ای در وین که نسبت به احیای برجام تردید ایجاد می‌کرد منجر به صعود قیمت دلار و فاصله گرفتن قیمت ارز نیمایی با بازار آزاد شد.

فاصله قیمت ارزآزاد و نیما
هفته قبل روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داد مواضع سختگیرانه ایران و آمریکا مذاکرات احیای برجام را پیچیده‌تر می‌کند. همچنین مقامات ایران و آمریکا هر کدام به‌نحوی مواضعی را تکرار کردند که تردید‌ها را نسبت به احیای برجام بیشتر می‌کرد. این موضوع موجب شد قیمت دلار به سرعت و بعد از 3‌ماه به کانال 25هزار تومان بازگردد و بیش از 1000تومان رشد کند. این روند روبه رشد برخلاف ماه‌های قبل پایدار بود و به‌نظر می‌رسد قیمت دلار برخلاف هفته‌های قبل به نزول چندان تمایلی ندارد به‌طوری که قیمت هر دلار آمریکا در برخی روز‌ها حتی به 25هزارو300تومان هم رسید؛ عددی که بازار ارز آخرین بار در فروردین امسال به‌خود دیده بود.این اما همه ماجرا نبود.
در مبادلات هفته قبل اختلاف قیمت دلار در سامانه نیما با بازار آزاد هم به اوج 2ساله خود رسید و قیمت هر دلار در سامانه نیما 3هزارو 225تومان با بازار آزاد فاصله گرفت. این موضوع نشان می‌دهد قیمت هر دلار آمریکا در سامانه نیما با قیمت ارز در بازار آزاد 14.7درصد فاصله دارد و این در حالی است که در طول 2سال گذشته قیمت هر دلار آمریکا در سامانه نیما به موازات قیمت بازار آزاد حرکت می‌کرد. به‌نظر می‌رسد این تفاوت قیمت ناشی از بالا رفتن ریسک تنش‌های سیاسی است.از نظر تکنیکی به‌نظر می‌رسد چنانچه مذاکرات هسته‌ای در وین به سرانجام نرسد این پتانسیل وجود دارد که قیمت هر دلار آمریکا به مرز 40هزار تومان هم برسد.کارشناسان بر این باورند که بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای در وین می‌تواند مانند کبریتی در انبار کاه باشد.

آثار شکست مذاکرات
کارشناسان بر این باورند که به‌دلیل کسری بودجه 350هزار میلیارد تومانی دولت در سال‌جاری، امضای برجام می‌تواند درکوتاه‌مدت انتظارات تورمی را کم کند و با کاهش انتظارات تورمی می‌توان انتظار داشت قیمت ارز هم رشد نکند. به‌زعم آنها اما اگر برجام احیا نشود حتی در کوتاه‌مدت هم نمی‌توان انتظار داشت تورم فروکش کند و قیمت دارایی‌ها مانند دلار رشد خواهد کرد. مضاف بر اینکه نقدینگی به‌سرعت در حال رشد است و کسری بودجه و کسری تجارت خارجی غیرنفتی به‌شدت بر میزان نقدینگی فشار وارد می‌کنند.
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان درباره آثار 2سناریوی توافق یا شکست مذاکرات هسته‌ای بر اقتصاد و بازارهای دارایی می‌گوید: درصورت امضای برجام قیمت دلار در محدوده ۲۰هزارتومان باقی خواهد ماند و در این منطقه نوسان خواهد کرد زیرا عرضه دلار در اقتصاد بیشتر خواهد شد و می‌تواند نااطمینانی‌های بازار ارز را کنترل کند اما همه این تحلیل‌ها درصورت بازگشت به برجام است و اگر برجام به نتیجه نرسد تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها کاملا متفاوت و به رشد بازارهای دارایی و حتی قیمت کالا و خدمات منجر خواهد شد.
او می‌افزاید: در سناریوی اول با نهایی شدن برجام قطعا انتظارات تورمی فروکش خواهد کرد و با فروکش کردن انتظارات تورمی و کاهش نااطمینانی‌ها در اقتصاد ایران ما شاهد کشیده‌شدن ترمز تورم هم خواهیم بود. به‌عبارت دیگر، درست است که ریشه اصلی تورم یعنی رشد نقدینگی به سرعت از بین نمی‌رود ولی اگر انتظارات تورمی فروکش کند ما شاهد کنترل تورم خواهیم بود. او توضیح می‌دهد: این شبیه آن است که شما انباری پر از کاه دارید ولی کبریتی روشن نشده است. در واقع انبار پر از کاه همان رشد نقدینگی است. یعنی رشد نقدینگی ادامه خواهد داشت اما چون انتظارات تورمی به واسطه برجام فروکش خواهد کرد بنابراین جرقه فعلا روشن نخواهد شد.
شقاقی‌شهری درباره اثر سناریوی دوم یعنی شکست مذاکرات هسته‌ای در وین می‌گوید: در سناریوی دوم، اگر برجام نهایی نشود همچنان انتظارات تورمی فزاینده خواهد بود و در کنار رشد نقدینگی ما همچنان شاهد تلاطم‌ قیمت در بازار دارایی‌ها و به تبع آن در بازار کالا و خدمات خواهیم بود.
حسین محمودی‌اصل، کارشناس اقتصادی از زاویه دیگری به ماجرا نگاه می‌کند و معتقد است حتی با امضای برجام خیلی نمی‌توان روی ورود دلار‌های ارزی بلوکه شده به اقتصاد حساب باز کرد. او توضیح می‌دهد: هم‌اکنون ایران منابع متعدد ارزی دارد که بلوکه شده و به‌نظر می‌رسد منابع ارز ایران آنطور که مدنظرمان است آزاد نشود. او با بیان اینکه احتمالا منابع ارزی ایران در قالب کالا تهاتر خواهند شد و پول نقد به ایران پرداخت نمی‌شود اضافه می‌کند: بانک مرکزی تاکنون معادل منابعی که ایران در سایر کشور‌ها دارد ریال چاپ کرده است و این هم یک چالش دیگر است. برای مثال بانک مرکزی برای تامین نیاز‌هایی که برای مقابله با کرونا و تامین تجهیزات بیمارستانی و نظام بهداشتی ضروری بود، یک‌میلیارد دلار مابه‌ازای ریالی پرداخت کرده است.
او با بیان اینکه بانک مرکزی اعلام کرده این ریال‌ها از محل منابع ارزی بلوکه شده پرداخت شده است تأکید کرد: با وجود این چالش‌ها اگر توافق هم انجام شود باید ساختار ارزی به‌درستی مدیریت شود در غیر این صورت خطرآفرین خواهد بود.