ناتو-آمریکا؛ بازگشت به روزهای خوش

اجلاس فردای ناتو، یکی از نشست‌های تاریخی این ائتلاف غربی خواهد بود چون بعد از 4 سال روزگار تلخ و ناامیدکننده دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا، جو بایدن جانشین او با پیام همراهی با ناتو به بروکسل خواهد رفت و ناتو بار دیگر می‌تواند روی حمایت آمریکا حساب باز کند.
بر خلاف اجلاس پیشین که زیر سایه سنگین کرونا برگزار شد، امسال رهبران فضای بازتری برای ملاقات‌ها و مباحثات دارند و انتظار می‌رود دوباره با هم بر سر نحوه کار کردن در دنیای جدیدی که ارتش چین در آن سر بر می‌آورد مذاکره کنند.
اهمیت اجلاس امسال برای تقویت مجدد روابط با آمریکا، ‌حتی از سوی دبیر کل آن ینس استولتنبرگ هم به رسمیت شناخته شده و او گفته است که این نشست، فرصتی بی‌نظیر برای تقویت روابط دو سوی اقیانوس اطلس است.
جیمی شی، یکی از مقامات ارشد پیشین ناتو درباره نشست امسال گفته است: «اولین نکته این است که بایدن باید دوباره آمریکا را به دفاع جمعی ناتو متعهد کند.» شی در اجلاس سال2018 که ترامپ در آن گفته بود ممکن است آمریکا را از این پیمان بیرون بکشد حاضر بوده و به‌خوبی می‌داند این صحبت‌های ترامپ چه تاثیری بر این ائتلاف داشته است.
ترامپ که از سال2017تا2019 در نشست‌های ناتو شرکت کرده بود، رفتاری را که در برنامه‌های تلویزیونی معروفش داشت، به این نشست هم می‌آورد و سروصدای زیادی به پا می‌کرد و توجه‌ها را به خود جلب می‌کرد. با این حال رویکرد او نسبت به ناتو، کاملا مخرب بود و با انتقادهای تند و صحبت‌های عجیبش، این اتحاد را تضعیف می‌کرد. او به‌شدت از متحدان آمریکا در ناتو به خاطر این‌که به اندازه کافی بودجه دفاعی خود را بالا نمی‌برند انتقاد می‌کرد.  بایدن تا اینجا تصمیم شوکه‌کننده ترامپ برای خارج کردن نیروهای آمریکایی از آلمان را ملغی کرده است. البته او همچنان فشار به کشورهای اروپایی برای بیشتر هزینه کردن در امور دفاعی را حفظ کرده است.
استولتنبرگ گفته است که متحدان اروپایی، ترکیه و کانادا مجموعا بودجه دفاعی خود را افزایش داده‌اند و این رقم در انتهای سال 2021 میلادی، 260 میلیارد دلار بیشتر از میزان آن در سال2014 خواهد بود.
یک دیپلمات ارشد اروپایی دیگر که در دوران ترامپ در اجلاس ناتو شرکت می‌کرده هم گفته است: «اجلاس امسال با حضور بایدن باید این پیام را به دنیا مخابره کند که ناتو برگشته است. (در دوران ترامپ)‌ سروصدا بسیار زیاد بود و ناتو زمان سختی را سپری می‌کرد. اما حالا می‌توانیم واقعا درباره چیزهایی که مهم هستند صحبت کنیم و چالش‌های امنیتی دورانی که در آن هستیم را تعریف و تعیین کنیم.»
ائتلاف ناتو در سال 1949 برای مقابله با تهدیدهای نظامی اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شده است و در سال 2017 در اجلاسی معروف، هفتادمین سالگرد تشکیل خود را جشن گرفت. روسیه، تغییرات اقلیمی، افغانستان و فناوری‌های نوین محورهای اصلی نشست یک روزه پیش رو هستند.
استولتنبرگ درباره نشست امسال گفته است: «انتظار دارم که متحدان بر سر یک سیاست دفاع سایبری جدید برای ناتو به توافق برسند.» ناتو بعد از ضمیمه کردن کریمه توسط روسیه در سال2014، تاکید بیشتری بر هدف اولیه خود داشت اما در حین حال تلاش می‌کند جاه‌طلبی‌های بیشتری داشته باشد.
قرار است در اجلاس پیش رو، کشورهای عضو ناتو طرح اصلاح ساختاری موسوم به ناتو 2030 را هم تصویب کنند. استولتنبرگ قرار است 9 حوزه برای همکاری‌های بیشتر را معرفی کند. برای نمونه، یکی از این موارد اختصاص بودجه بیشتر برای عملیات نظامی بیشتر است. با این حال، فرانسه از پیش از شروع اجلاس درباره این طرح هشدار داده و گفته است که این طرح ممکن است به کاهش بودجه اولویت‌های نظامی ملی منجر شود.

ملاقات ویژه
با وجود حس همگرایی بیشتر در اجلاس امسال، یک دیدار مشخصا می‌تواند حتی به شکاف‌های بیشتر منجر شود. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در حالی به این نشست می‌رود که با بی‌توجهی و هشدارهای معنادار بایدن مواجه شده است و پیش‌بینی می‌شود ملاقات دوجانبه آنها، به جای نزدیک کردن مواضع 2 کشور، باعث فاصله گرفتن بیشتر آنکارا و واشنگتن شود. بایدن تا همین حالا نسل‌کشی ارامنه در ترکیه را به رسمیت شناخته و موضع سر‌سختانه‌ای نسبت به آنکارا اتخاذ کرده است. رسانه‌ها گزارش داده‌اند که او در این اجلاس، احتمالا متحدانش را ترغیب خواهد کرد که فشار به ترکیه را بیشتر کنند و به ترکیه بگویند نمی‌تواند همچنان ناتو را نادیده بگیرد و به سمت روسیه چرخش داشته باشد. بایدن نسبت به سرکوب اعتراض‌های داخلی هم به‌شدت حساس است و وزارت خارجه آمریکا به خاطر این برخوردها، به خصوص سرکوب اعتراض‌های دانشجویی از ترکیه گلایه کرده است.
با این حال، ترکیه نسبت به ملاقات اردوغان و بایدن خوش‌بین است. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در آستانه این نشست گفته است که 2 کشور باید گام‌های متقابلی برای بهبود روابط بردارند. او گفته است: «انتظارات ما هم باید برآورده شود. تا وقتی که مشکل وجود داشته باشد، به سختی می‌توانیم به فکر همکاری‌های بیشتری باشیم. ما باید گام‌های متقابلی در هر حوزه برداریم. ملاقات روسای جمهوری ما انتقادی خواهد بود. امیدواریم نتیجه این ملاقات مثبت باشد.»
در چنین شرایطی، نقش پشتیبانی ترکیه در افغانستان و وعده این کشور برای محافظت از فرودگاه کابل همزمان با خروج نیروهای ناتو، می‌تواند به 2 کشور زمینه‌ای جدید برای همکاری و تعامل بیشتر بدهد.