تبدیل شهرداری به یک سازمان شیشه‌ای

 سیدحسن رسولی ـ نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران

مسئولیت شورای اسلامی پایتخت در وهه اول مقررات‌گذاری در حوزه مدیریت شهری و در وهله دوم نظارت با ابزار‌های مختلف است. شهرداری تهران به‌عنوان یکی از کهن‌ترین نهادهای اداری و دیوانی کشور در حوزه‌های شهرسازی و معماری، سلامت و محیط‌زیست، ترافیک و حمل‌ونقل، تامین تاسیسات زیربنایی شهری و حوزه فرهنگی اجتماعی؛ قانونا مسئولیت‌هایی برعهده دارد. در شورای شهر برای هرکدام از این بخش‌ها کمیسیون‌های تخصصی منظور شده است. در بین اینها کمیسیون برنامه و بودجه همچنان که از نام آن پیداست متمرکز بر یک بخش نیست بلکه راهبری حوزه مدیریت شهری تهران از طریق طراحی و تصویب برنامه‌های توسعه شهری، بودجه‌های سنواتی، انجام حسابرسی‌های لازم مبارزه با فساد با تکیه بر اصل شفافیت، مجموعه مسائل مربوط به نیروی انسانی، سازمان و مدیریت شهرداری و سازمان‌های وابسته در حوزه ماموریت این کمیسیون قرار دارد. به‌عبارت دیگر کمیسیون برنامه و بودجه متکفل تعیین اهداف، راهبرد‌ها، سیاست‌ها و جهت‌گیری‌های حوزه مدیریت شهری اعم از شورا و شهرداری است.

در سال 96 شهرداری را در قالب یک سند تغییر و تحول تحویل گرفتیم و الان در ماه‌های پایانی مشغول تنظیم سند تغییر و تحول این دوره هستیم تا مشخص شود که شورای پنجم چه وضعیتی را تحویل گرفته، چه نقاط قوت و ضعفی داشته و شهرداری پایتخت را با چه شاخص‌هایی تحویل می‌دهد. وقتی این سند تغییر و تحول آماده ارائه به رسانه‌ها شود می‌توان تفاوت این دوره را‌ با دوره قبل مشاهده کرد. به‌عنوان نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر به پاره‌ای از سیاست‌ها، اقدامات و برنامه‌هایی اشاره می‌کنم که دوره پنجم را از دوره‌های قبل متمایز می‌کند. مخصوصا از 14سال قبل از سال96 که اکثریت شورا در اختیار دوستان اصولگرا بود.

۱  براساس مطالعاتی که از وضعیت موجود در سال‌های 95و 96 داشتیم، شورای پنجم به این نتیجه رسید که یکی ازمهم‌ترین مشکلات مبتلا به شهر تهران حاکمیت سبک مدیریت سوداگرایانه بر شهر است. به‌عبارتی عمده توجه بر انجام پروژه‌های بزرگ مقیاس با هزینه‌های بسیار زیاد و از طریق تامین منابع مورد نیاز به روش فروش آسمان و فضای عمومی شهر بوده است. با این سیاست غلط برج‌های چندین طبقه زیادی در کوچه‌ها و معابری با عرض 8متر مخصوصا در مناطق شمالی شهر ساخته شده است. با اقدام شورای پنجم این سبک مدیریت تغییر کرد. بخشی از مصوبات دوره قبلی مانند برج‌باغ‌ها را که هکتار‌ها فضای سبز را از بین برده، در همان ابتدای دوره فعلی لغو کردیم. اگر مقیاس این دوره با دوره قبلی دستاورد‌های کالبدی باشد باید گفت پروژه‌های بزرگ مقیاس را که پیشرفت زیاد فیزیکی داشت در اولویت قرار دادیم و درکنار آن به سمت پروژه‌های کوچک مقیاس محلی رفتیم.

۲  با توجه به اینکه شهرداری نزدیک‌به  هزار نوع خدمت به شهروندان ارائه می‌دهد و همه شهروندان از این خدمات بهره‌مند می‌شوند، زمینه بروز مفاسد مالی به‌دلیل گستردگی کار بالا بود. تکیه بر شفافیت، افزایش انضباط همه‌جانبه اعم از مالی، اداری و محاسباتی، رویکرد دوم شورای پنجم بود. در سال96 شهرداری و شرکت‌ها و سازمان‌های تابعه با 25هزار نفر می‌توانستند کارها را انجام دهند اما 69هزار نفر از شهرداری تهران به‌صورت مستقیم حقوق دریافت می‌کردند و تعداد کارشناسان خبره و متخصصان فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های معتبر کشور در میان این 69هزار نفر ناچیز بود. نحوه جذب و استخدام نیرو بیشتر از اینکه تابع نیازسنجی سازمانی باشد، متاثر از معادلات انتخاباتی بود. الان که در ماه‌های پایانی دوره پنجم هستیم تعداد کارکنان شهرداری به 59هزار نفر کاهش پیدا کرده است. امروز هر استخدامی در شهرداری باید از طریق برگزاری آزمون سراسری و متناسب با نیازسنجی بخش‌های مختلف صورت بگیرد.

۳  در حوزه مالی و محاسباتی، با تشکیل کمیته شفافیت و تلاش برای انتشار و در دسترس عموم قرار دادن اطلاعات حوزه مدیریت شهری تلاش شد از برخی کج‌کارکردی‌های که شاهد آن بودیم جلوگیری شود. پرونده «یاس» و «رسا تجارت» نمونه عینی بی‌انضباطی مالی در دوره‌های پیشین شهرداری بوده است. امروز ادعا نمی‌کنیم که به همه اهداف خود در تبدیل شهرداری به یک سازمان شیشه‌ای رسیده‌‌ایم اما در این مسیر حرکت می‌کنیم و تمامی قرارداد‌های بالای 200میلیون تومان در سامانه شفافیت شهرداری موجود است و همه شهروندان و طرف‌های قرارداد شهرداری که در عین حال با هم رقیب هستند به این قرارداد‌ها دسترسی دارند. اکنون از طریق ابزار نظارتی و قانونگذاری تلاش می‌شود؛ شهرداری تهران که تا قبل از این یکی از سه سازمان آلوده به مفاسد مالی بود از این رده‌بندی خارج شود. مدعی نیستیم که دیگر تخلفی انجام نمی‌شود اما این را مقایسه کنید با اینکه نفر دوم دوره قبلی حوزه مدیریت شهری یکی از متخلفان و اختلاس‌گران مالی کشور  از سوی محاکم قضایی اعلام شده است.

۴  نکته دیگر اداره شهر در دوران بحران کروناست. از بهمن سال 98تا‌کنون این بیماری جهانی همه زندگی بشر را تحت‌تأثیر قرار داده و یکی از عرصه‌هایی که با رکود جدی مواجه شده فضای کسب‌وکار به‌ویژه در کلانشهر‌های است. در این مدت و با توجه به اینکه دولت هم هیچ کمکی به شهرداری نکرده است، کلیت شورا و کمیسیون برنامه و بودجه با در پیش گرفتن کاهش هزینه‌ها، صرفه‌جویی، افزایش بهره‌روی و شناسایی منابع جدید درآمدی به‌نحوی شهر را اداره کرد که بحرانی برای پایتخت به‌وجود نیامد.

5  یکی از آفت‌های سال‌های اخیر تا قبل از شورای پنجم، در معرض سوءاستفاده قرار گرفتن دارایی‌های واقعی و مجازی شهرداری در پروژه‌های انتخاباتی بود. به استثنای انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال 98، در بقیه مواقع نمی‌توان نقش شهرداری تهران را در عرصه تعیین سرنوشت انتخابات‌ها نادیده گرفت. در دوره دو ساله آقای احمدی‌نژاد که منابع مالی شهرداری به‌صورت ظاهری برای امور خیریه و هیئت‌های مذهبی و در واقع با نیت‌های انتخاباتی و بدون رضایت صاحبان شهر که شهروندان هستند مصرف می‌شد. در دوره 12ساله بعدی هم در و دیوار شهر در فصول انتخابات نشان می‌داد که شهرداری متعلق به همگان وجه‌المصالحه و ابزار و بستری برای رسیدن جریان‌های سیاسی و رقبای انتخاباتی به مقاصد خود است. الان که به انتخابات نزدیک می‌شویم در روزنامه‌ها و فضای مجازی و در محافل سیاسی نمی‌شنوید که با پول شهرداری کاروان‌های تبلیغاتی به راه بیفتند یا پوستر چاپ شود. هیچ‌کدام از اعضای شورای پنجم داوطلب انتخابات مجلس نشدند و برای دوستانی هم که برای شورای ششم داوطلب هستند باب بهره‌برداری از امکانات و ظرفیت‌های شهرداری بسته شده است.