نگاه
حرمت رئیس‌جمهور؛ پاسداری از مردم
فریدون نهرینی- دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
4روز پیش در 22بهمن 1399، روزی که اساس حاکمیت سیاسی و نظام این کشور با جمهوریت آن پی ریخته شد، در گوشه‌ای از خاک این کشور، مردم شاهد رخدادی ناگوار و ناپسند شدند. گروهی سازمان‌یافته، آشکارا به سر دادن شعار و اهانت به رئیس‌جمهور محترم کشور پرداختند؛ بی‌آنکه از سوی مقامات سیاسی، نقد شوند و به‌ویژه از ناحیه مقامات قضایی تحت تعقیب کیفری قرار گیرند.
چنین اهانت‌هایی پیش از این جسته و گریخته بارها و بارها انجام شده و به‌تدریج شدت گرفته و تعقیب و مجازاتی را نیز به‌دنبال نداشته است. اتفاقاتی از این دست، هنگامی باعث نگرانی و آشفتگی خاطر می‌شود که به‌درستی ندانیم پایان این هتاکی و شکستن اعتبار و حرمت، کی و کجاست؟ محوریت پرهیز از اهانت به رئیس‌جمهور قطع‌نظر از ضرورت رعایت آبرو و کرامت شخص ایشان که در جای خود محترم است، بر پایه جایگاهی است که مردم برای اصل جمهوریت کشور
در نظر گرفته‌اند.
1-کرسی ریاست‌جمهوری
کرسی ریاست‌جمهوری از آنِ کسانی است که منتخب و برگزیده مستقیم و بدون واسطه مردم کشورند. (اصل 114قانون اساسی)
هنگامی که نامزدان ریاست‌جمهوری به رقابت سیاسی می‌پردازند و در پایان، یکی از آنان به انتخاب و با اکثریت مطلق آرای مردم، برگزیده می‌شود و بر این کرسی تکیه می‌زند (اصل 117قانون اساسی)، گویی نماینده مردم در این مسند است. پس بجا و سنجیده است که آن جایگاه را بزرگ و پاس بداریم و حرمت نگه داریم تا مبادا به ساحت مردم فهیم سرزمین پاکمان، آسیب و گزندی برسد. چگونه می‌توان کرامت و حرمت شخصی را که به اعتبار کرسی ریاست‌جمهوری با پیشینه تدبیر و تدبر، حسن سابقه، امانتداری، پرهیزکاری، ایمان و اعتقاد به مبانی جمهوری اسلامی ایران، گزینش و گزیده می‌شود، (اصل 115قانون اساسی) به یک‌باره نادیده گرفت و اجازه داد به مرتبت و جایگاهی که به رأی مردم بر آن تکیه زده، اهانت و بی‌حرمتی شود؟
اگر بر چگونگی و نحوه اداره کشور نقدی هست، شایسته و بایسته است برای نقد و ارزیابی آن، از روش‌های مدنی استفاده و بهره‌گیری شود. اهانت به بالاترین مقام رسمی کشور بعد از رهبری، (اصل 113قانون اساسی) چاره این سنجش و نقد نیست.
2-جایگاه و کار ویژه‌های اساسی رئیس‌جمهور
افزون بر آنچه به واسطه اراده مستقیم مردم در برگزیدن رئیس‌جمهور، به جایگاه او منزلت و پشتوانه می‌دهد، مسئولیت و اختیاراتی است که قانونگذار قانون اساسی به اتکای آرای مردم، برای رئیس‌جمهور پیش‌بینی کرده و گویای آن است که او بر مسندی مهم و خطیر نشسته است؛ پس بایسته و شایاست آن را ارج و عزت نهاد. به حکم اصل 113قانون اساسی، رئیس‌جمهور دارای 3کارویژه و مسئولیت اساسی است؛ نخست آنکه رئیس‌جمهور عالی‌ترین مقام رسمی کشور پس از رهبری است، دیگر آنکه مسئولیت اجرای قانون اساسی را بر عهده دارد و سوم ریاست قوه مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، در اختیار دارد. ترتب 3جایگاه، مسئولیت و وظیفه رئیس‌جمهور به‌نحوی که در اصل یادشده آمده، خود نشانگر موقعیت ویژه اوست. پس شایسته و روا نیست با هتک حرمت او (هر که باشد) و جایگاهی که مردم به وی سپردند و پاسش می‌دارند، به سهولت گذشت و دیده بربست.
3-عنوان عمومی کیفری و توصیف مجرمانه اهانت به رئیس‌جمهور
توهین به افراد مانند فحاشی و استفاده از واژگان رکیک در ماده 608قانون مجازات اسلامی اصلاحی 23/2/1399و همچنین تهدید هر شخص به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی و مالی و... (ماده 669آن قانون)، از عنوان کیفری برخوردار است، اما توهین به مقامات سیاسی یا قضایی و رسمی کشور مانند رئیسان 3قوه، در ماده 609قانون یادشده، جرم‌انگاری شده است. در این میان روشن است که با توجه به 2بخش پیشین (1و 2)، اهانت و تهدید رئیس‌جمهور، جرمی نیست که بتوان تنها آن را در قالب مواد یادشده گنجاند و در شمار جرائم گذشت‌پذیر آورد. (ماده 104اصلاحی 23/2/1399قانون مجازات اسلامی)
هتاکی، اهانت و تهدید رئیس‌جمهور، به شیوه‌ای که انجام پذیرفته و آن هم به‌گونه آشکار آن، به اعتبار جایگاه و سمت سیاسی و اساسی وی، در زمره اخلال در نظم و آسایش و آرامش عمومی از طریق هیاهو و جنجال و با حرکات نامتعارف (ماده 618قانون مجازات اسلامی) است.
انتظار می‌رود مقامات محترم قضایی تعقیب، تحقیق و دادرسی با نگرشی به اصول و مواد یادشده و بررسی افعال ارتکابی و تطبیق آن با قانون و البته در یک رسیدگی و دادرسی عادلانه و آن هم در اجرای اصل حاکمیت قانون و به‌منظور پاسداری از رأی و گزینش مردم، به عمل آورند و اقدام قانونی آنی و بی‌درنگ کنند.
