نگاهی بر چند و چون چند اقامتگاه بوم‌گردی
سنتی مهمان شویم
حسین زندی:
برای کسی که در شهر بزرگ زندگی کرده و هرچه دیده ساختمان بلند و دود و سروصدا بوده، بهترین مکان اقامتی در سفر خانه بوم‌گردی است. خانه‌هایی که در آرام‌ترین روستاها یا دنج‌ترین نقطه از شهرها راه‌اندازی شده‌اند و محیطی پر از وسایل دوست‌داشتنی را به گردشگر معرفی می‌کنند. این خانه‌ها پر از فرهنگ بومی و داستان‌های محلی هستند، غذاهای خوشمزه به شما تعارف می‌کنند و شما را به شنیدن موسیقی محلی دعوت می‌کنند و نکته مهم‌تر اینکه هزینه اقامت در این خانه‌ها خیلی خیلی کمتر از هتل‌های آنچنانی و در عین حال صفای اقامت در آنها خیلی بیشتر از هتل‌ها و هتل‌آپارتمان‌هاست. در سال‌های اخیر اقبال ایرانی‌ها به راه‌اندازی این خانه‌ها بیشتر شده و در نقاط مختلف کشور خانه‌های بوم‌گردی با نام‌های زیبا فعال شده‌اند. استان‌های گیلان اقامتگاه‌هایی با نام مسافرکاشانه دارند و خانه‌های محلی بهسازی شده در یزد فراوانند، در خوزستان با مضیف‌های عربی از میهمانان در اقامتگاه سنتی میزبانی می‌شود و در کرمان در اقامتگاه‌های کپری نوین از میهمانان پذیرایی می‌شود، اما ما سری به اقامتگاه‌های کمتر شناخته شده زده‌ایم آنهایی که به تازگی بنا شده و حرف‌هایی برای گفتن دارند.
پای صحبت‌های افرادی نشسته‌ایم که اقدام به راه‌اندازی خانه‌های بوم‌گردی در استان‌های خود کرده‌اند.
اولین اقامتگاه بوم‌گردی سیستان و بلوچستان
«سالار رضایی» مدیر اقامتگاه بوم‌گردی روستای قلعه نو زابل اولین اقامتگاه بوم‌گردی استان سیستان و بلوچستان که لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی است، می‌گوید: در دانشگاه که بودم همیشه دوست داشتم با خارجی‌ها ارتباط بگیرم اما آن موقع راه‌های ارتباطی مثل امروز ساده نبود هر چند تلاش می‌کردم. بعد از اتمام تحصیل اقدام به راه‌اندازی یک آموزشگاه کردم.
همان موقع از طریق دوستانم با یک فرانسوی آشنا شدم که چند روزی به زابل آمد و مهمان من بود. خیلی خوشحال بودم چون زبان فرانسه یکی از علاقمندی‌های من است. بعد از آن اتفاق مهمانان دیگری از کشورهای مختلف داشتم و کم‌کم ایده‌هایی در حوزه گردشگری به ذهنم آمد. در واقع آن میهمان فرانسوی دریچه‌ای شد برای ورود میهمانی دیگر . با یکی از دوستانم در این زمینه صحبت کردم و قرار شد ایده‌های مشترکمان را عملی کنیم. راهی زاهدان (مرکز استان) شدیم و مجوز اولین خانه بوم‌گردی استان سیستان و بلوچستان را گرفتیم.
اقامتگاه 50 ساله
اولین خانه بوم‌گردی سیستان و بلوچستان در روستای قلعه‌نو، از روستاهای بخش جزینک در شهرستان زهک که از شهرستان‌های منطقه سیستان است، قرار دارد. رضایی و همکارش یک خانه 50 ساله در یک روستای قدیمی را که تنها روستایی است که بافت سنتی سیستانی را حفظ کرده و به ماسوله شرق کشور شهره است، بازسازی کرده‌اند. خانه‌های این روستا به صورت پلکانی روی تپه‌ها بنا شده و همه آنها گنبدی شکل هستند. بادگیرهایی روی گنبدها قرار دارند که فضای زیبایی به روستا بخشیده اند. این روستا در نزدیکی شهر معبد غلامان قرار دارد که یک شهر باستانی 2500 ساله محسوب می‌شود. کنار روستا دو دریاچه زیباست و طبیعت بی‌نظیر آن مخصوصا در دوران کشت و کار چشم‌نواز است. روستایی که خانه بوم‌گردی در آن قرار دارد 8 کیلومتر تا شهرستان زهک فاصله دارد و از امکانات خوبی برخوردار است.
این اقامتگاه روی تپه قرار دارد و شکل و بافت آن انسان را به یاد گذشته‌ها می‌اندازد. از روی بالکن منظره زیبایی رو به دشت و مزارع کشاورزی مشاهده می‌شود. پشت اتاق‌های خانه چند تپه وجود دارد که از بالای آنها می‌توان روستا و دریاچه را تماشا کرد. اینجا غذاها و نوشیدنی‌های محلی سیستان و بلوچستان سرو می‌شود، موسیقی اصیل سیستانی شنیده می‌شود و اتاق‌ها کاملا خشتی و گلی و مجهز به سرویس بهداشتی مخصوص ایرانی‌ها و خارجی‌ها و حمام، اما تزئینات خانه کاملا سنتی است.
اینجا شب‌های زیبایی دارد و صنایع دستی منطقه سیستان برای کسانی که تمایل به آشناشدن و خرید دارند، مهیاست. یک سری برنامه‌های تفریحی مانند موسیقی و بازدید از روستا و محوطه‌های تاریخی همراه راهنمای گردشگری، و کمپ زدن در کنار دریاچه، ماهیگیری، الاغ و شتر سواری، تورهای سیستان‌گردی و سرویس ایاب و ذهاب هم به صورت جمعی و فردی برای اقامت‌کنندگان در نظر گرفته شده است.
بزرگترین هدف راه‌اندازان این خانه معرفی سیستان و بلوچستان به جهان است. از شهرسوخته 5000 ساله تا کوه باستانی اوشیدا، از معبد غلامان تا آتشکده 2500 ساله کرکویه، از یازدهمین سرزمین خلق شده به دست اهورامزدا تا انبار غله ایران همه افتخارات سیستان بزرگ هستند و راه زیادی برای معرفی آنها وجود دارد.
خانه مادربزرگ اقامتگاه بوم‌گردی روستای الولک قزوین
سحر کاظمی از اهالی روستای الولک از توابع استان قزوین است. وی در رشته مدیریت بازرگانی تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه تحصیل داده و در حال حاضر به عنوان راهنمای گردشگری در حوزه گردشگری و اختصاصا گردشگری روستایی در حال کار و فعالیت و کار است.
کاظمی می‌گوید: من از ابتدا به سفر و گردشگری علاقه داشتم اما انگیزه‌ای که باعث شد من به این مسیر سوق پیدا کنم، برگزاری تورهای دانش آموزی دانشگاه آزاد قزوین بود. از سال ۹۰ دانشگاه آزاد قزوین تصمیم گرفت برای معرفی امکانات دانشگاه به نسل آینده و آشنایی آنها با فضاهای علمی خصوصا علوم روباتیک امکان حضور دانش‌آموزان در قالب تورهای دانش‌آموزی در دانشگاه را ایجاد کند. شرکت‌کنندگان عموما دانش‌آموزانی از استان‌های همجوار بودند و این حضور باعث شد که به پیشنهاد من، آنها نیم روز بعدی را از اماکن تاریخی شهر قزوین بازدید کنند و مسئولیت هماهنگی به عهده خودم بود. این جریان باعث شد که هم شهر قزوین معرفی شود و هم من وارد فضای راهنمایی گردشگری شوم. این روند تا سال ۹۳ ادامه داشت. اما جریان احداث اقامتگاه از آشنایی من با افسانه احسانی و موسسه آوای طبیعت شروع شد. بعد از آشنایی من با مفهوم اکوتوریسم و نقش گردشگری در حفظ و حراست از فرهنگ بومی با توجه به مسئولیت من در شورای روستا و با همکاری خانم احسانی در قدم اول، فرآیندی برای احیای عروسک‌های محلی روستا شکل گرفت و بعد از آن برای معرفی اقامتگاه به اهالی، خانه‌ای را که خودم به عنوان محل سکونت اجاره کرده بودم به اقامتگاه تبدیل کردم.
قابلیت‌های خانه مادربزرگ
این خانه در حریم روستا قرار دارد و بناهای تاریخی ثبت‌شده مانند بقعه سلطان ویس، کافر گنبد و آسیاب آبی زنده‌ای که به ترتیب به دوره سلجوقی، ایلخانی و احتمالا صفویه تعلق دارند، در جوار این روستا هستند. دسترسی این روستا به شهر قزوین ساده است و شما می‌توانید در کمتر از ۱۵ دقیقه از یک فضای شهری وارد یک فضای طبیعی و نسبتا بکر شوید.
فرهنگ روستا و تولیدات و محصولات روستا بسیار غنی است و روحیه مهمان‌پذیری اهالی روستا ظرفیت مناسبی برای حضور مسافر و یک نقطه قوت حساب می‌شود و دسترسی به تهران و کرج و آزادراه‌ها و بزرگراه‌های این شهر، امکان جذب مسافر را بیشتر می‌کند.
این اقامتگاه امکان اسکان با ظرفیت 40 نفر به شیوه کاملا روستایی مطابق با شرایط فرهنگی روستا دارد و خدمات رستورانی مطابق با خوراک مرسوم در منطقه همراه با اجرای موسیقی زنده، موسیقی و رقص محلی و نقالی و پرده‌خوانی از مزایای آن است. امکان بازدید از فروشگاه صنایع دستی در داخل مجموعه و تورهای جانبی بازدید از جاذبه‌های شهر قزوین، گشت داخل روستا، مناطق الموت و جاذبه‌های دیگر نیز فراهم است.
اقامتگاه بوم‌گردی روستای ملحمدره
این اقامتگاه بوم‌گردی در روستای ملحمدره در فاصله ۵ کیلومتری شهر اسدآباد (۵۵کیلومتری همدان) قرار گرفته است. این روستا یکی از بی‌نظیرترین مناطق محیط زیست کشور و از مناطق شکار ممنوع است که این مزیت منجر شده تا گردشگران و طبیعت دوستان زیادی از گوشه و کنار کشور از این روستای کوچک، دیدن کنند.
قرارگرفتن ملحمدره در دامنه کوه با ارتفاع بالاتری نسبت به شهر باعث شده هم از آب و هوای پاک و نسبتا خنک تری برخوردار باشد و هم چشم انداز زیبایی از دشت پیش‌رو و شهر اسدآباد و باغات برای گردشگری به نمایش بگذارد. ضمنا از آنجایی که شهر اسدآباد فاقد تفریحگاه و منطقه طبیعت‌گردى مناسب است، از قدیم این روستا و معدود روستاهای مجاور کوهستانی پذیرای بومیان برای کوه نوردی و استفاده از طبیعت بکر بوده و اغلب همدانی‌ها آن را می‌شناسند، به طوری‌که در ایام تعطیل و خصوصا عید نوروز و سیزده بدر که روز طبیعت است، این روستا پذیرای خیل عظیمی از گردشگران و طبیعت‌گردان است. اقامتگاه آرتینا یک نمونه از خانه‌های بومی روستایى است که پر از احساس معماری و فرهنگ روستاهای مناطق کوهستانی ایران است و ساده و بى‌آلایش و صمیمى در تمام سال پذیرای گردشگران از مناطق مختلف کشور است.
در فاز اول بهره‌بردارى و براى شروع ٤ اتاق مهیا شده است که از حمام و سرویس بهداشتی مشترک در حیاط استفاده می‌کنند. کلیه اتاق‌ها کاهگلی و بسیار ساده، با معمارى به سبک روستایی هستند. در حیاط خانه اسطبل و فضاهایی وجود دارد که در آنها از حیوانات خانگی و اهلی مثل بز ، مرغ و گوسفند نگهداری می‌شود. خانه به باغ نزدیک است وشما مهمان این همه سادگی خواهید بود به طورى که براى استراحت و خوابیدن روی زمین از تشک، لحاف و کرسی استفاده می‌شود و سفره روی زمین گسترده و غذا سرو می‌شود.
در این اقامتگاه غذاهای محلی همانند کوفته، آش رشته، آش دوغ، نان محلی و سبزی کوهی و محلی همراه با لبنیات سرو می‌شود. پذیرایی در صبحانه با شیر، کره، پنیر، عسل و خامه و تخم مرغ که تولید خود است، انجام می‌شود.
در روستای ملحمدره وجود آبشارهای فراوان و باغات و گیاهان دارویی و نیز مسیرهای کوهنوردی، چشم‌انداز توسعه و رونق بی بدیلی رقم زده است. این اقامتگاه سومین خانه بوم‌گردی استان است که در ملحمدره اسدآباد راه اندازی شده و از نوروز 96 به اسکان گردشگران پرداخته است. این اقامتگاه دارای موزه محلی است که با اشیای قدیمی و کشاورزی تجهیز و با استقبال خوبی مواجه شده است.
اقامتگاه بوم‌گردی ورکانه؛ اولین اقامتگاه همدان
ورکانه روستایی در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهر همدان است. سابقه سکونت در این روستا به 400 سال پیش می‌رسد. از همان روزگار خانه‌های روستا سازگار با طبیعت اطرافش و با سنگ لاشه‌هایی از کوه‌های اطراف ساخته شده است بدین سبب روستا در دل کوه خوش نشسته است و بافت سنگی را شکل داده است که یکی از دلایل بازدید گردشگران از روستاست. از دیگر جاذبه‌های روستا وجود دو اصطبل قدیمی است که یکی از آنها مرکز پرورش و اصلاح نژاد اسب اصیل ایرانی و معرفی و شناساندن آن به دنیا به کوشش زنده یاد مهری قراگزلو بوده است. وجود خانه پدری و زادگاه پروفسور موسیوند نیز به جاذبه‌های روستا می‌افزاید. ورکانه به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری استان همدان از ظرفیت خوبی در در هر دو بخش جاذبه‌های تاریخی و طبیعی برخوردار است. به طور مشخص مسیر دسترسی به روستا با گذر از باغ‌های منطقه و همچنین دریاچه سد اکباتان تجربه خوبی را برای گردشگران رقم می‌زند.
این اقامتگاه به عنوان اولین اقامتگاه بوم‌گردی استان همدان در روستای ورکانه واقع شده است و امکان اقامت (شب‌مانی) و پذیرایی را برای گردشگران فراهم کرده است. ساختمان اقامتگاه با استفاده از مصالح بومی که اصلی‌ترین آنها سنگ و چوب است و همچنین بهره‌گیری حداکثری از دانش معماری بومی با هدف ترویج معماری بومی بنا شده است. در تجهیز کردن ساختمان نیز تلاش شده از تجهیزات و وسایل اصیل و سنتی منطقه استفاده شود. بنابراین ظروف سفالی، سیستم گرمایشی کرسی، چراغ‌های قدیمی، گل‌های طبیعی، گلیم و وسایل خواب سنتی در آن استفاده می‌شود و همچنین در خدمت‌رسانی نیز سعی می‌شود به شیوه‌های سنتی و اصیل از مهمانان پذیرایی شود. در اقامتگاه بوم‌گردی ورکانه مهمانان با خوراک‌های محلی پذیرایی می‌شوند، در رختخواب‌های سنتی استراحت می-کنند و سیستم گرمایشی کرسی را تجربه می‌کنند.
این اقامتگاه برنامه‌هایی مانند گشت پیاده‌روی به راهنمایی بلدهای محلی در مناطق طبیعی بکر پیرامون و برنامه‌های دوچرخه سواری و سوارکاری را به مهمانان خود پیشنهاد می‌کند. علاوه بر موارد ذکر شده برنامه‌هایی با همکاری تشکل‌های فعال در جهت ارتقای آگاهی جامعه محلی در حوزه‌های زیست محیطی و همچنین توانمندسازی زنان روستا در تولید صنایع دستی و محصولات خانگی در دست اقدام است. بازاریابی و فروش محصولات تولیدی روستاییان اعم از صنایع دستی و محصولات خوراکی، توسط اقامتگاه و برای کمک به ایجاد معیشت جایگزین برای جامعه محلی نیز انجام می‌شود.
اقامتگاه بوم‌گردی مزداگرد همدان
اقامتگاه بوم‌گردی مزداگرد از تابستان سال گذشته در روستای امزاجرد همدان رسما شروع بکار کرده است و در همین مدت کوتاه به سهم خود تاثیر بسزایی در جذب گردشگر و اقتصاد روستا داشته است. به طوری‌که در زمان تاسیس هزینه‌ای بالغ بر 70 میلیون تومان بصورت مستقیم و غیرمستقیم به محل درآمد روستا تزریق کرده و برای تامین نیروی انسانی، تعمیرات ساختمان و تهیه مصالح و پس از تاسیس با ورود گردشگران تاثیر بسزایی بر اقتصاد روستا گذاشته است.
برای تهیه مایحتاج روزانه گردشگران، با خرید تولیدات و محصولات روستایی توسط گردشگران و همچنین خرید سوغاتی سعی می‌شود به اقتصاد روستا کمک شود که تاکنون تداوم این کار و ورود گردشگران بیشتر به روستا تاثیر چشمگیری بر اقتصاد روستا داشته است.
البته این اقامتگاه برای ادامه کار فاز دومی هم در نظر دارد که در نهایت چندین شغل را به صورت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند و با تعدد شغل‌های پایدار بر پایه گردشگری، می‌توان از مشکلات بیکاری روستا کاست که با توجه به مشکلات کم‌آبی و کشاورزی روستا کمک بسزایی برای روستاییان است.
شما به محض ورود به این اقامتگاه توسط میزبانانی که لباس محلی بر تن دارید، مورد استقبال قرار می‌گیرید. بعد از آن در اتاق‌های کاهگلی بهسازی شده اسکان پیدا می‌کنید. برای ناهار یا شام در مکانی که شربتخانه نامیده می‌شود در فضایی کاملا سنتی و روستایی به سبک چند سده قبل و با غذاهای محلی از شما میزبانی می‌شود. اما شیرین ترین قسمت ماجرا صبحانه است که اغلب در حیاط و مقابل چشمان روی آتش آماده می‌شود. آتشی که از درون تنوری افروخته بیرون می‌آید و آبی را که با دلو از چاه کشیده‌اند روی آن به جوش می‌آورند. نان هم در همان جا و تازه پخت است. بعد هم در استکان‌های کمر باریک با انواع پنیر و مربا و عسل و شیره محلی سفره صبحانه در روی تخت گسترده می‌شود. فضای حیاط این اقامتگاه بسیار زیبا و سرسبز است و چشم اندازی کم نظیر دارد. شبها در کنار چای آتشی، همه میهمانان اقامتگاه به حیاط دعوت می‌شوند و اغلب با موسیقی زنده و برنامه‌هایی مثل شاهنامه خوانی ساعات خوش و کم نظیری برای آنها رقم می‌خورد. عرقیات گیاهی، رب گوجه فرنگی، پنیر، خاکشیر، شیره انگور و محصولاتی که به صورت طبیعی و ارگانیک توسط روستاییان تولید می‌شود و تاکنون بازاری برای ارائه و فروش آنها پیدا نکردند در روستا بدون واسطه و مستقیم به گردشگران عرضه می‌شود.
در گذشته چون مکان خاصی برای ارائه این محصولات وجود نداشت و این تولیدات عمدتا خانگی بوده امکان فروش برای روستاییان وجود نداشت اما اکنون با تاسیس این اقامتگاه و ورود گردشگران به روستا ضمن بازدید از شیوه تولید به سادگی امکان فروش آنها نیز فراهم آمده است.در زمینه صنایع دستی از جمله فرش، گلیم، عروسک بافی و غیره نیز اتفاقات خوبی افتاده و آنها بصورت مستقیم به‌فروش می‌رسند.
اقامتگاه سیروان آقبلاغ لالجین
روستای آقبلاغ یکی از زیباترین و کهن‌ترین و باثبات‌ترین روستاهاست که خانه‌هایش دست نخورده است. بیش از 80 درصد روستا بافت قدیمی دارد و بیشتر مردم روستا به کار دامداری مشغول هستند. زراعت گندم و جو و چغندر تولیدات اصلی روستا است. آفت مدرنیته و سکونت در شهر به این روستا هم رخنه کرده اما نسل دومی و جوانی داره که با وجود کوچ حتی پدران، پسرها ایستاده‌اند و بنای روستا را حفظ کرده‌اند.
این مجموعه در مساحت 900 متری با 6 اتاق مجزا، دو سرویس بهداشتی راه‌اندازی شده است. اقامتگاه سیروان مثل باقی اقامتگاه‌های بوم‌گردی دارای مجوز رسمی از اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و فعالیت خود را با هدف معرفی خانه‌های سنتی، تفرجگاه، آشنایی با سبک زندگی روستایی، پخت نان داغ تنوری، تورهای داخلی استان همدان، بازدید از شهر جهانی سفال لالجین، بازدید از بزرگترین غارآبی جهان علیصدر، بازدید از کارگاه‌های سفالگری، کارگاه‌های پخت رنگ سفال، آموزش سفالگری در کمترین زمان، اجرای موسیقی زنده با هنرنمایی هنرمندان موسیقی همدان، بازدید از گنجنامه و بسیاری از بسته‌های جذاب در منطقه بکری از همدان آغاز کرده است.
به جز هتل بوعلی که در لالجین فعال است اقامتگاه یا هتلی نیست که بتواند به مسافرین اسکان بدهد. اسم و رسم شهر جهانی لالجین منوط به وجود زیرساخت‌های فراوانی است که لالجین هنوز از این زیرساخت‌ها بهره‌مند نیست. مسافت روستای آقبلاغ تا لالجین 8 کیلومتر و تا غار علیصدر تقریبا70 کیلومتر است اما چون مکان اقامتی مناسبی در این روستا وجود ندارد بیشتر مسافران و گردشگران برای اقامت یا به همدان می‌روند. اما دهکده سنتی اقامتی سیروان بین دو شاهراه اصلی قرار گرفته و دسترسی مسافران به همدان و لالجین و غارعلیصدر بسیار ساده است.
خدمات این اقامتگاه شامل اجرای موسیقی زنده، تور گردشی داخل غار علیصدر، تور بازدید از کارگاه‌های تولید سفال و فروشگاه‌های سفال‌فروشی، اجرای زنده سفال‌سازی در داخل مجموعه و ارائه محصولات طبیعی روستا مانند شیر و ماست و پنیر و پخت نان محلی در داخل مجموعه است. موسسان این خانه همچنین در نظر دارند گرمابه یا همان خزینه سنتی در زمین کناری مجموعه افتتاح کنند که مسافران بتوانند حس و حال حمام‌های روستایی را درک کنند. باغ وحشی کوچک از حیواناتی که مردم کمتر از نزدیک دیده‌اند نیز از دیگر برنامه‌های آنها برای آینده است. معرفی برخی حرفه‌ها از جمله آشنایی با زنبورداری، دامداری، پرورش طیور زینتی، نهال‌کاری، کاشت گل‌های زینتی، سبزیجات، کاشت زعفران، سفالگری، آشنایی با کارگاه‌های مختلف سفال آشنایی با موسیقی سنتی و چندین حرفه دیگر از جمله برنامه‌های این اقامتگاه است.
نکته خاص این اقامتگاه اینکه مالک این مجموعه نوازنده ساز کمانچه است و همچون استاد کلهر قصد دارد این ساز را به مسافران و گردشگران این مجموعه معرفی کند تا مردم صدای این ساز و ساز دیوان را از نزدیک بشنوند.
در همینه زمینه :
