و کشتی به آب افتاد

محمدناصر احدی 

دهه60، دهه ممنوعیت‌ها و خط‌قرمزها بود و یکی از نخستین مناهی این دهه، ویدئوی خانگی بود. در دورانی که امور تکنولوژیک به سرسپردگی به غرب تعبیر می‌شد، داشتن دستگاه ویدئو جرم تلقی می‌شد و می‌توانست صاحبش را حسابی به دردسر بیندازد. اما دهه60 صرفا دهه ممنوعیت‌ها نبود؛ دهه تناقض‌ها هم بود. در همین دوران، در تیر1361، گاهنامه‌ای با عنوان «سینما در ویدئو» منتشر شد که سنگ‌بنای یکی از مجلات مستدام و پرخواننده تاریخ مطبوعات ایران را گذاشت. گاهنامه سینما در ویدئو، 3شماره منتشر شد تا اینکه از سال1362و از شماره چهارم نامش به «ماهنامه سینمایی فیلم» تغییر کرد و از آن پس تا امروز، به‌رغم همه فراز و فرودهایی که داشته، به تلقی و علاقه چندین نسل از سینماگران و سینمادوستان و مجله‌خوانان از سینما، نقد فیلم و حتی مسائل تئوریک و تحلیلی شکل داده است. رسول انبارداران در پژوهشی با عنوان «نشریات سینمایی ایران از آغاز تا سال1383» در مدخل مجله فیلم نوشته که در شماره چهارم این نشریه چنین آمده است: «نخستین شماره نشریه‌ای که در دست دارید، بیش از یک سال پیش به‌صورت گاهنامه منتشر شد تا به شاخه‌ای از سینما که پس از انقلاب اسلامی در ایران رواج یافته بود (ویدئو) به‌طور جدی‌تر از آنچه بیش از آن با این پدیده از سوی دست‌اندرکاران و مخاطبانش برخورد می‌شد، بپردازد». به نوشته وی، تا شماره57 هیچ‌گونه مشخصاتی از دست‌اندرکاران نشریه به چاپ نمی‌رسیده و حتی نام نویسندگان و مصاحبه‌کنندگان و ... نیز در متن ذکر نمی‌شده و فقط در معدود مواردی اسامی مترجمان ذکر می‌شده است. صاحب امتیاز و مدیرمسئول ماهنامه سینمایی فیلم ـ که با نام «مجله فیلم» شناخته می‌شود ـ مرحوم مسعود مهرابی بود که 10شهریور امسال درگذشت. هوشنگ گلمکانی که نامش به‌عنوان دبیر شورای نویسندگان در شناسنامه مجله می‌آید، درواقع سردبیر این نشریه است و عباس یاری، سمت دبیر اجرایی را بر عهده دارد. در زمان حیات مسعود مهرابی، از این 3تن با نام 3تفنگدار یاد می‌شد که به‌رغم همه اختلاف‌نظرها توانسته بودند پر دوام‌ترین و محبوب‌ترین مجله سینمایی ایران را منتشر کنند. مجله فیلم در سال‌های نخست شروع کارش باید مطالب هر شماره را پیش از چاپ، برای بررسی و اخذ تأیید نهایی به وزارت ارشاد می‌برد. با اینکه این قانون در سال‌های بعد، با صدور امتیاز دائمی نشریه، ملغی شد اما دست‌اندرکاران این نشریه هیچ‌گاه جانب احتیاط را از کف نداده‌اند و گاه حتی به محافظه‌کاری متهم شده‌اند. گلمکانی در این‌باره گفته: «در این سال‌ها، رویکرد مجله فیلم از سوی منتقدان ما، گاهی به‌عنوان محافظه‌کاری هم تعبیر شده است که تعبیر درستی است. من حتی چند گام جلوتر هم می‌روم و می‌گویم اصلا ما آدم‌های ترسویی بودیم اما به هر حال سعی کردیم حرفمان را با لحن مناسب و با عباراتی که حساسیت‌های شدید ایجاد نکند بزنیم؛ البته انتقادات تندوتیزی هم طی این سال‌ها داشتیم اما نخواستیم این حرف‌ها و این لحن تحریک‌کننده باشد». یکی از اقدامات مورد توجه مجله فیلم نظرسنجی درباره بهترین‌های تاریخ سینمای ایران و جهان است که تقریبا هر 10سال یک‌بار شماره ویژه‌ای به آن اختصاص می‌یابد. یکی از عوامل جذابیت مجله فیلم برای خوانندگانش همکاری با گروهی از زبده‌ترین و نامدارترین منتقدان سینمای ایران همچون مرحوم ایرج کریمی، بابک احمدی، صفی یزدانیان، خسرو دهقان، امید روحانی، جواد طوسی، احمد طالبی‌نژاد، شهرام جعفری‌نژاد، جهانبخش نورایی، مجید اسلامی، سعید عقیقی، یاشار نورایی، نغمه ثمینی، آنتونیا شرکا، علیرضا محمودی، سعید مروتی و... است. با درگذشت مسعود مهرابی، امتیاز مجله فیلم به پسرش، پویا مهرابی  رسید و کشتی به راهش ادامه می‌دهد.