آموزش اصل مقابله با بحران

 آرزو دهقانی
دکترای سلامت در بلایا و فوریت‌های دانشگاه شهیدبهشتی

شعار امسال کمیته پدافند غیرعامل کشور، «مقاومت فعال، تاب‌آوری حیرت‌انگیز، ایران قوی» است. اما پدافند غیرعامل چیست؟ پدافند غیرعامل به اقدامات دفاعی غیرمسلحانه گفته می‌شود که موجب کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدید و اقدامات خصمانه دشمن خواهد شد. یکی از نقش‌های فعال پدافند غیرعامل، مقابله با تهدیدات زیستی است. تهدیدات زیستی به ۶ حوزه تهدیدات آب، دام، انسان، غذا، دارو و محیط‌زیست تقسیم می‌شوند. در این میان پدافند زیستی شامل اقداماتی همچون رصد و پایش تهدیدات زیستی، هشدار سریع، آشکارسازی و تشخیص، تریاژ، تخلیه و درمان، بهداشت و پیشگیری، قرنطینه و محدودسازی، بازیابی و حذف منابع آلوده، بازتوانی و بازسازی و مدیریت افکار عمومی در برابر تهدیدات زیستی است. یکی از مهم‌ترین اقدامات در راستای پدافند زیستی آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی است. آگاهی اقشار مختلف مردم درخصوص مقوله پدافند غیرعامل و آشنایی با آن، این امکان را فراهم می‌سازد که در برابر حملات و وقایع مختلف طبیعی و غیرطبیعی در حوزه‌های مختلف آمادگی داشته باشند. از سوی دیگر آموزش ساده در این حوزه به افراد جامعه در تمامی گروه‌های سنی، منجر به افزایش تاب‌آوری خواهد شد. این به معنای توان و ظرفیت برگشت کامل به شرایط قبل از بحران است. این جمله به این مفهوم هست که یک فرد یا یک جامعه باید اقداماتی را در جهت ایجاد این ظرفیت انجام دهند. این اقدامات باید شرایطی را در جامعه ایجاد کند که اگر بحرانی رخ داد، جامعه بتواند به‌خوبی به حالت قبل از بحران برگردد.
جامعه زمانی در برابر تهدیدات زیستی تاب‌آور محسوب می‌شود که آگاهانه و هوشیار عمل کند و بپذیرد که موانع، بخشی از زندگی هر جامعه است. در ارتقای تاب‌آوری جامعه در تهدیدات زیستی، آموزش عمومی اصلی اساسی است. شستن دست‌ها، استفاده از ماسک در همه‌گیری‌ها، پاک کردن سطوح، حفظ فاصله اجتماعی و حتی در موارد شدیدتر خودقرنطینگی در زمان شیوع برخی بیمارهای نوپدید می‌تواند در کاهش میزان ابتلا و فوت مؤثر بوده و آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی و روانی را به حداقل برساند. علاوه بر سازمان‌های ذیربط در حوزه سلامت و پدافند زیستی، رسانه‌ها نیز نقش اساسی در ارتقای تاب‌آوری جامعه ایفا می‌کنند. اطلاع‌رسانی صحیح و در زمان درست، ارائه نکات آموزشی در زمان قبل، حین و پس از بروز اینگونه تهدیدات، ایجاد اعتماد عمومی و آرامش روانی در جامعه، جلوگیری از بروز شایعات و آسیب به‌سلامت روان افراد مختلف ازجمله فعالیت‌هایی است که باید رسانه‌ها نه‌تنها در زمان بروز تهدیدات، بلکه پیش از آن انجام داده و فرهنگسازی مناسبی جهت ارتقای فرهنگ خودمراقبتی در تهدیدات زیستی فراهم آورند. اینگونه آموزش‌ها می‌تواند از سنین کودکی نیز آغاز شود، نکات آسان اما معمول بهداشت عمومی همچون روش صحیح شستن دست‌ها، عطسه یا سرفه کردن در دستمال، رعایت فاصله 1.5متری با دیگران در زمان بیماری‌ها و هوشیاری نسبت به علائم بیماری باید در اختیار کودکان قرار گرفته و با حفظ استانداردهای آموزشی به‌ دور از هرگونه ایجاد هراس به آنها ارائه شود. پدافند غیرعامل، ارزان‌ترین، پایدارترین و صلح‌آمیزترین روش دفاعی در دنیاست و هرچه بیشتر روی آن سرمایه‌گذاری شود، کمتر در معرض تهدید قرار خواهیم گرفت.