اسیر بایدها نشوید!

فرزام شیرزادی- داستان‌نویس و روزنامه‌نگار

بنا بر دلایلی، همه فکر می‌‌کنند باید بدانند چگونه بنویسند. هیچ‌کس فکر نمی‌کند باید مثلا چطور پیانو بنوازد، اما وقتی صحبت از نوشتن می‌شود، انگارحتما باید بدانیم که چگونه این کار را انجام می‌دهند. فرض کنید شما تار یا سه‌تار خریده‌اید و می‌خواهید برای اولین‌بار از آن استفاده کنید. شروع می‌کنید به سه‌تار زدن. وقتی می‌بینید نمی‌توانید مثل حسین علیزاده سه‌تار بزنید، باید  شگفت‌زده یا افسرده شوید؟ یا مثلا پیانو خریده‌اید و برای اولین‌بار می‌نشینید پشت آن. وقتی می‌بینید نمی‌توانید مثل آرتور روبینشتاین
بنوازید، باید ناامید شوید؟ بر فرض اینکه شما موسیقی هم زیاد گوش کرده‌اید، دلیل نمی‌شود بتوانید بنوازید و خوب هم بنوازید. در نوشتن هم وقتی کارتان مثل بهرام صادقی، هوشنگ گلشیری، صادق چوبک یا حتی نویسنده‌هایی در ژانرهای دیگر مثل امیر عشیری نیست، نباید رنجیده شوید که چرا داستان خوبی ننوشته‌اید. چرا نتوانسته‌اید اثری مثل مردی با کراوات سرخ گلشیری، گیله‌مرد بزرگ علوی، سراسر حادثه بهرام صادقی، اندوه‌گرد محمدعلی علومی یا پیراهن زرشکی چوبک بنویسید. حالا بدتر از همه اینها وقتی است که تقصیر را به گردن خودتان بیندازید و خودتان را به‌خاطر اینکه داستانتان را به بهترین شکل ننوشته‌اید، سرزنش کنید. بعد از آن هم ممکن است چیزی از درون شما بگوید تو نمی‌توانی بنویسی و هیچ‌وقت هم نمی‌توانی نوشتن را ادامه بدهی.
می‌دانید چرا همه این اتفاق‌های وحشتناک و البته مضحک و شاید هم غمبار برای شما که قرار است داستان بنویسید، می‌افتد؟ چون شما فقط سعی کردید داستانی کوتاه و دوصفحه‌ای بنویسید و آن هم به بهترین و کامل‌ترین شکل ممکن؛ اما حتی طرح اولیه آن‌را هم روی کاغذ نیاوردید و حتی دو سطر اولش را هم ننوشتید و مدام با خودتان کلنجار رفته‌اید که باید بهتر از نوشته فلان نویسنده باشد یا باید اینطور بنویسم و آنطور باشد. درواقع شما خودتان را اسیر «بایدها» کرده‌اید. نباید اسیر بایدها شد.
جنیفر بارتلت می‌گوید: «افراد متعددی را می‌شناسم که فکر می‌کنند کارشان وحشتناک است. مدام به‌خود شک دارند و به‌شدت دلواپس نتیجه کارشان هستند... از بین کسانی که به‌خوبی آنها را می‌شناسم، خیلی کم شنیده‌ام که بگویند از کارشان راضی هستند و از دید خود کار قابلی ارائه کرده‌اند. معمولا می‌شنوم که می‌گویند افتضاح است، فاجعه است. با این نوشته چه‌کار کنم؟!» درواقع بارتلت می‌گوید: نویسنده نباید خودش را اسیر بایدها کند. بلکه ابتدا  باید بنویسد و نخواهد هم با کسی در نوشتن مسابقه بدهد.