اولین برنامه هفت‌ساله ایران

 علیرضا احمدی     

لایحه برنامه هفت‌ساله ایران دربهمن ۱۳۲۷ به تصویب مجلس شورای‌ملی رسید و به قانون تبدیل شد؛ این اتفاق باید سال‌ها قبل برای اقتصاد کشور چشم‌انداز تعیین می‌کرد اما جنگ جهانی دوم و رویدادهای پس از آن مانع شد. شورای اقتصاد کشور که درسال 1316تشکیل شد، قرار بود نقشه برنامه اقتصادی کشور و طریق اجرای آن را تهیه کند، اما این مهم در دوره رضاشاه به دلایل گوناگون که مهم‌ترین آنها وقوع جنگ جهانی دوم بود، محقق نشد.
پس از جنگ، بار دیگر فکر ترمیم اقتصاد کشور و طرح برنامه‌های عمرانی جان گرفت. دراین مسیر احمد قوام در کنار رسیدگی به وضعیت کارخانه‌ها، کمیته برنامه را ایجاد کرد تا براساس طرح‌های وزارتخانه‌ها، برنامه‌ای هفت‌ساله تنظیم کند. دولت ایران در ابتدا یک برنامه 62میلیارد ریالی تنظیم کرد، اما قدرت اجرای آن‌را نداشت و به فکر دریافت وام خارجی از بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه افتاد. این بانک پرداخت وام را منوط به ارائه جزئیات طرح‌ها و برنامه‌ها کرد و دولت ایران برای تهیه این جزئیات با شرکت موریسن کنودسن قرارداد بست. گزارش شرکت با عنوان «برنامه توسعه و عمران ایران» در تابستان 1326به دولت ارائه شد، اما از حدود امکانات ایران خارج بود، به همین دلیل یک برنامه نهایی به نام برنامه هفت‌ساله اول، از سوی کارشناسان ایرانی و براساس مطالعات شرکت موریسن کنودسن تنظیم شد. این برنامه که حجم آن به 21میلیارد ریال کاهش یافته بود، ازسوی دولت ابراهیم حکیمی به مجلس شورای ملی تقدیم شد که در بهمن 1327از تصویب گذشت. پس از تصویب لایحه برنامه، دوران فعالیت سازمان موقت برنامه به پایان رسید و شخصیت حقوقی سازمان برنامه رسمیت یافت و متولی اجرای نخستین برنامه رشد و توسعه اقتصاد کشور شد.