خیز مریخی خاورمیانه

عمادالدین قاسمی‌پناه- خبر‌نگار

درحالی‌که برنامه‌ریزی شده تا در تابستان امسال 3ماموریت بین‌المللی به مریخ انجام شود، امارات توانست نخستین ماموریت را به نام خود ثبت کند.این کاوشگر که به اسم «امید» نامگذاری شده و به اندازه یک خودروی معمولی است، با هدف بررسی اتمسفر و آب و هوای مریخ از مرکز فضایی تانگاشیما در ژاپن به فضا پرتاب شد تا یک سفر 500کیلومتری را آغاز کند. درصورتی که «امید» به مقصد برسد، به‌مدت یک سال مریخی که برابر با 687روز زمین است، به دور مریخ می‌گردد و اطلاعات جمع‌آوری شده را به زمین ارسال خواهد کرد. بنابر برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، پیش‌بینی شده است که کاوشگر امید(الامل) در فوریه سال 2021یعنی حدودا 7‌ماه دیگر به مریخ برسد. این پروژه برای امارات به‌عنوان کشوری کوچک در حاشیه خلیج‌فارس یک دستاورد محسوب می‌شود. زیرا بیشتر ماموریت‌های مریخ بین 10تا 12سال زمان می‌برد تا توسعه یابند اما دانشمندان این کشور فقط 6سال صرف آماده‌سازی‌ این پروژه با کمک دانشمندان کشورهای دیگر کردند.موفقیت امارات به تنهایی به‌دست نیامده و این کشور در انجام این ماموریت دست خالی نبوده است. این کشور عربی از شرکایی که پیش از این تجربه زیادی در این نوع ماموریت‌ها داشته‌اند کمک گرفته تا بتواند این ماموریت را عملیاتی کند. در این ماموریت مؤسسات مختلف دانشگاهی در آمریکا ازجمله دانشگاه کلرادو در بولدر، دانشگاه ایالتی آریزونا و دانشگاه کالیفرنیا در برکلی، همکاری گسترده داشتند. این شرکا پیش از این، در طراحی ابزار و تجهیزات کاوشگرهای فضایی تجربه زیادی داشته‌اند. به این ترتیب امارات با همکاری آنها توانست از طراحی‌های فضاپیماهای شناخته شده استفاده کند و از زیرساخت‌های آزمایشی موجود و دانش مهندسان باتجربه هوافضا استفاده کند. ژاپن هم در این میان امکاناتی را در اختیار این تیم قرار داد. این فضاپیما با اتصال به موشک ژاپنی H-IIA از مرکز فضایی تانگاشیما به فضا پرتاب شد.
دستیابی به این موفقیت برای امارات که تاکنون فقط تجربه پرتاب ماهواره‌های رصد زمین را در کارنامه خود داشته است، بسیار چالش برانگیز بود. کشورهای عربی معمولا عادت به خریدن تکنولوژی داشته‌اند، اما این بار یک کشور دیگر در منطقه تصمیم گرفته بود که خودش وظیفه ساخت یک فضاپیما را به‌عهده بگیرد و به این منظور بودجه‌ای معادل 200میلیون دلار برای توسعه و پرتاب این کاوشگر طی مدت 6سال اختصاص داد.
عمران شرف، مدیر پروژه مریخ امارات در یک کنفرانس خبری که پیش از پرتاب «امید» انجام شد، گفت: دولت در این مورد کاملاً صریح بود. آنها می‌خواستند ما الگوی جدیدی از این قبیل ماموریت‌ها را ارائه دهیم و چنین مأموریت‌هایی را عملیاتی کنیم. آنها چیزی با یک بودجه عظیم نمی‌خواستند. آنها فقط می‌خواستند ما این پروژه را به سرعت به سرانجام برسانیم.اگرچه این ماموریت در ابتدا با موفقیت آغاز شده است و به‌عنوان یک الگوی جدید برای توسعه فضاپیماها به شمار می‌آید، اما امارات مسیری طولانی پیش رو دارد تا بتواند مدعی موفقیت در این ماموریت شود.
مهندسان حدود یک‌ماه نخستین عملیات را برای تصحیح مسیر امید به مریخ انجام خواهند داد. این وسیله نقلیه، پیشران‌های خود را محترق خواهد کرد تا باعث حرکت کاوشگر شود، به‌طوری که بتواند در فضا حرکت کند. مجموعه‌ای از این مانورها لازم است تا اطمینان حاصل شود که امید هنگام رسیدن به مریخ در مکان درستی قرار می‌گیرد. پت ویتنل، مدیر برنامه این مأموریت در دانشگاه کلرادو بولدر می‌گوید: این یک هدف کوچک است. مثل آنکه یک تیرانداز بخواهد یک نقطه 2میلی متری را که یک کیلومتر از آن فاصله دارد هدف قرار دهد.با این حال، بزرگ‌ترین آزمایش در‌ماه فوریه صورت خواهد گرفت. در این زمان، کاوشگر امید باید پیشران‌های خود را به‌مدت 30دقیقه محترق کند تا بتواند وارد مدار مریخ شود. در این عملیات سرعت فضاپیما باید از 121هزار کیلومتر بر ساعت به 18هزار کیلومتر بر ساعت کاهش یابد. امید باید این کار را به تنهایی و بدون کنترل از سوی زمین انجام دهد. در این مرحله، هرگونه دریافت سیگنال برای تصحیح عملیات زمان بر خواهد بود، بنابراین احتراق باید کاملاً به‌صورت خودکار انجام شود.
امارات پیش از این، در سال‌های 2009 و 2013 ماهواره‌هایی را با کمک شرکای خود در کره‌جنوبی به فضا پرتاب کرده است. این کشور همچنین آژانس فضایی خود را در سال2014 تأسیس کرد و اهداف بلندپروازانه‌ای ازجمله سکونت در سطح مریخ را تا سال2117 برنامه‌ریزی کرده است.
آمریکا و چین هم در تابستان امسال ماموریت‌هایی را برای سفر به مریخ برنامه‌ریزی کرده‌اند. انتظار می‌رود که مریخ نورد Perseverance ناسا و Tianwen 1چین به تناوب به مریخ فرستاده شوند. هم‌اکنون شش ماهواره عملیاتی در مدار مریخ وجود دارند. به این ترتیب مدارگرد مسبار‌الامل هفتمین کاوشگر فعلی سیاره سرخ است و به‌زودی تیان‌ون‌-۱ چین مورد هشتم خواهد شد.