آشنایی با مهم‌ترین دلایل آتس‌سوزی در جنگل‌های ایران
آتش نادانی
زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار
هر آتشی که در جنگل پا می‌گیرد بخشی از فرهنگ، میراث و عقلانیت ما را با خود می‌سوزاند. بدون شک فرزندان ما فردا از بی‌مبالاتی مادران و پدران خود خجالت‌زده خواهند بود که بی‌سوادی‌شان سرمایه‌هایشان را نفله کرده است. اما آتش‌سوزی امسال که روزشمار پروپیمانی داشت با همین ناآگاهی جمعی هیزم به خود افزود و دود کرد. کارشناسان دلایل زیادی برای آتش‌سوزی برشمرده‌اند و باز هم مهم‌ترین آنها عوامل انسانی است. آتش‌سوزی‌هایی که عمدا یا سهوا سرمایه‌های ملی‌مان را سوزاند. از آنجایی که هر آتش‌سوزی‌ای در جنگل 2 علت طبیعی و غیرطبیعی دارد، در این فرصت به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم. در این‌باره از کمک محمدرضا نقوی‌زاده، کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی بهره برده‌ایم.
آتش طبیعت
در آتش‌سوزی‌های طبیعی، همانطور که از نامش پیداست، طبیعت و حادثه‌های طبیعی در به‌وجود آمدن آن نقش دارند.
رعد و برق
آتش گرفتن گیاهان خشک بر اثر رعد و برق و صاعقه از دلایل آتش‌سوزی در جنگل‌هاست. اگر کسی در دامنه کوه، جنگل یا در حاشیه دره‌ای پر درخت یا میان درختان جنگلی زندگی می‌کند، محل سکونت او همواره به‌علت فراوانی چوب و مواد سوختنی در معرض خطر آتش‌سوزی قرار دارد. منشأ این نوع آتش‌سوزی معمولاً رعد و برق یا بروز اتفاقات غیرمنتظره است. آتش‌سوزی در طبیعت سریعاً گسترش پیدا کرده و گیاهان، درختان و منازل مسکونی را طعمه خود خواهد کرد. هر نقطه‌ای از ایران احتمال وقوع این نوع آتش‌سوزی می‌رود، اما منطقه شمال، دامنه‌های البرز و زاگرس بیشتر در معرض خطر هستند.
وزش باد و نور خورشید
بر اثر وزش بادهای گرم و سوزان در اواخر فصل تابستان و پاییز، علوفه و مرتع یا کف جنگل، خشک می‌شود و شاخ و برگ‌های خشک زیر درختان می‌ریزد؛ به این ترتیب جنگل از این مواد قابل سوختن پوشیده می‌شود. گاهی نیز آتش‌سوزی بر اثر ذره‌بینی‌شدن نور خورشید است. در این حالت وسیله‌هایی مانند بطری، استکان و ته لیوان که روی زمین افتاده‌اند مثل یک ذره‌بین عمل می‌کنند. یعنی نور را از خورشید می‌گیرند و سپس آن را روی برگ‌های خشک زیر درختان می‌تابانند. در نتیجه باعث آتش گرفتن آنها می‌شوند.
آتشِ ما
در آتش‌سوزی غیرطبیعی، انسان عامل اصلی است. انسان از زمان‌های گذشته تا امروز به عمد یا غیرعمد باعث از بین رفتن ثروتی به نام جنگل شده است. آتش‌سوزی غیرطبیعی هم دو نوع است؛ عمدی یا سهوی.
عمدی
باقیمانده آتشی که رهگذران و کسانی که برای تفریح به جنگل رفته‌اند یا شکارچیان و چوپانان در جنگل روشن می‌کنند و هنگام ترک محل خاموش‌اش نمی‌کنند، ممکن است باعث خسارت‌های زیادی شود. یا آن دسته که به غلط جنگل را به زمین کشاورزی تبدیل کرده‌اند تا زمین بیشتری را زیرکشت محصول ببرند یا آنها که برای ساختمان‌سازی بخشی از جنگل را آتش می‌زنند، ازجمله کسانی هستند که هیچ طرفی از زندگی در طبیعت نبرده‌اند.
سهوی
اما آتش‌سوزی غیرعمدی با بی‌احتیاطی انسان‌ها پدید می‌آید. روشن‌کردن آتش برای درست‌کردن چای، پختن غذا و ترک‌کردن محل بدون خاموش‌کردن آتش، انداختن کبریت نیم‌سوخته ته سیگار در جنگل، بازی بچه‌ها با آتش، آتش زدن کاه، ساقه درو شده غلات و محصولات کشاورزی در زمین‌های نزدیک جنگل از این دست عوامل آتش‌سوزی‌هاست.
موارد مکرر آتش‌سوزی و کارهایی که نباید کرد
1
مواد شیشه‌ای را در طبیعت رها نکنید!
بطری شیشه‌ای و پلاستیکی، خرده‌شیشه و اشیای مشابه در جنگل‌ها و مراتع رها نشود. این اشیا مانند عدسی ذره‌بین عمل می‌کند و موجب اشتعال علوفه خشک و مواد قابل اشتعال کف جنگل‌ها و مراتع شده و باعث ایجاد آتش‌سوزی می‌شود.
2
چرای دام برای کاهش علوفه زمین کشاورزی!
گیاهان و علوفه سطح جنگل و مرتع را باید حتی‌الامکان با چرای دام و برداشت دستی کاهش داد و تنه‌های پوسیده و خشک درختان را پاکسازی کرد. در ضمن مرزهای خاکی مثل کانال، خاکریز و سنگ‌چین بین مزارع و حاشیه جنگل و مرتع ایجاد شود. از سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع مجاور جنگل‌ها و مراتع خودداری شود. چمن‌های اطراف محل سکونت را باید کوتاه کرده، برگ‌ها را جمع‌آوری و سقف خانه را از شاخ و برگ‌های زائد درختان پاکسازی کرد.
3
روشن کردن آتش و اطمینان از خاموش شدن آن!
از روشن کردن آتش در نواحی جنگلی و مراتع خودداری کنید. برای روشن کردن آتش در مواقع ضروری، از جایگاه‌های ویژه یا سطوح بدون پوشش گیاهی استفاده و اطراف آتش را با سنگ محصور کنید. هنگام خاموش کردن آتش، بدون اطمینان از خاموش شدن کامل به‌وسیله آب یا مدفون کردن با خاک آتش را رها نکنید.
4
زباله‌ها را نسوزانید!
قبل از سوزاندن زباله در نواحی جنگلی، لازم است به مقامات مسئول اطلاع دهید و از آنها اجازه بگیرید. حداقل ۳ متر اطراف آن زباله‌ها کاملاً تمیز شود و هنگام سوزاندن زباله باید دستگاه اطفای حریق در دسترس باشد.
در همینه زمینه :
