فصل جدید دیپلماسی عمانی
یوسف بن‌علوی از روز دوشنبه نخستین تور دیپلماتیک خود را در خلیج‌فارس بعد از آغاز سلطنت هیثم بن‌طارق آغاز کرد
سیاوش فلاح پور_خبرنگار
روز گذشته یوسف بن‌علوی، وزیر خارجه عمان برای اولین‌بار پیامی را از جانب سلطان جدید این کشور، هیثم بن‌طارق آل‌سعید تقدیم امیر قطر کرد. به گفته خبرگزاری دولتی قطر، این پیام که در قصر البحر (یکی از مجلل‌ترین قصرهای سلطنتی دوحه) تقدیم شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی شده، موضوعاتی ازجمله تحولات اخیر خلیج‌فارس، تقویت روابط برادرانه 2 کشور و همچنین سایر مسائل مرتبط با منافع مشترک قطر و عمان را دربرمی‌گیرد. یوسف بن‌علوی، پیش از این در روز دوشنبه نیز پیامی مشابه را از جانب سلطان جدید عمان تقدیم امیر کویت کرده بود. این سفرها که نخستین تور دیپلماتیک وزیر خارجه باسابقه عمان در عهد سلطنت هیثم بن‌طارق به شمار می‌آید از دید بخشی از رسانه‌های عربی به‌عنوان نشانه از سرگیری تلاش‌های عمان با هدف کاهش تنش‌های منطقه‌ای تفسیر شده است.
روزنامه الوطن قطر به نقل از منابع آگاه در این‌باره می‌نویسد: جزئیات پیام‌های منتقل شده و رایزنی‌های صورت گرفته در 2 سفر اخیر یوسف بن‌علوی به کویت و قطر نشان می‌دهد عمان تلاش‌های خود برای پایان بحران خلیج‌فارس را با چشم‌اندازی جدید از سر گرفته است. روزنامه القبس کویت نیز با اشاره به سفرهای اخیر بن‌علوی نوشت: رایزنی‌های عربی برای پایان بحران قطر که همواره در جریان بوده طی هفته‌های اخیر شدت بیشتری به‌خود گرفته است. به نوشته این روزنامه، مذاکرات اخیر که باز هم با نقش محوری دولت کویت صورت گرفته، بعد از انتشار شایعاتی پیرامون احتمال خروج قطعی قطر از شورای همکاری خلیج‌فارس به شکل جدی‌تری دنبال می‌شود. تمام اینها در حالی است که برخلاف پیش‌بینی تحلیلگران، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بحران کرونا تأثیر چندانی بر کاهش تنش‌های سیاسی میان کشورهای عربی خلیج‌فارس نداشته است.
شیخ محمد عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر خارجه دولت قطر در جریان ملاقات با یوسف بن‌علوی بدون اشاره مستقیم به تصمیم کشورش درباره شورای همکاری خلیج‌فارس، گفت: امروز برای همه روشن است که بحران خلیج‌فارس صرفا بر پایه دروغ، جعل و جنایت علیه ملت قطر آغاز شده و همچنان ادمه دارد. وی افزود: در سایه ارشادات امیر قطر، هرگز از چارچوب‌های برادری و اخلاقی نسبت به طرف مقابل خارج نشدیم اما در راه حفاظت از منافع راهبردی مردم قطر از هیچ اقدامی کوتاهی نخواهیم کرد.
بی‌نتیجه ماندن مذاکرات صلح میان عربستان و قطر در حالی است که طی ماه‌های پایانی سال گذشته، گفت‌وگوهای جدی میان مقامات 2 کشور آغاز شده بود. به نوشته پایگاه اینترنتی میدل‌ایست‌ای، چهره‌های ارشد دولت سعودی ازجمله عادل الجبیر و خالد بن‌سلمان از زمستان سال گذشته رایزنی‌هایی را با مقامات قطری و همچنین سران جنبش انصارالله یمن با هدف کاهش تنش‌های خارجی عربستان شروع کرده بودند اما این رایزنی‌ها برخلاف جو رسانه‌ای شکل گرفته و همچنین بسیاری از پیش‌بینی‌ها، بدون هیچ نتیجه قابل توجهی خاتمه یافت. عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رای‌الیوم سال گذشته در تحلیل خود از این رویداد نوشت: ضعف اقتصادی، نظامی و حتی سیاسی عربستان برای تمام دشمنان این کشور به امری روشن و غیرقابل انکار تبدیل شده است؛ دشمنانی که دیگر حاضر نیستند همچون سال‌های گذشته با امتیازاتی محدود، مصالحه مجدد با سعودی‌ها را بپذیرند.
دیدگاه منفی ریاض نسبت به سلطان جدید
اگرچه عمان همواره تلاش کرده است موقعیت میانه خود در تنش‌های منطقه را حفظ کند اما به‌نظر می‌رسد دست‌کم در ریاض چنین دیدگاهی نسبت به سیاست‌های مسقط وجود ندارد؛ تا جایی که برخی رسانه‌ها و اندیشکده‌های عربی از بیشتر شدن فاصله عمان و عربستان در عصر سلطنت هیثم بن‌طارق سخن می‌گویند. برای مثال خلیج آنلاین، ازجمله رسانه‌های نزدیک به جریان اخوان‌المسلمین با انتشار اطلاعاتی اختصاصی در این‌باره می‌نویسد: از زمان روی کار آمدن سلطان هیثم، روابط میان عمان با عربستان و امارات نسبت به گذشته تیره‌تر شده است؛ امری که یکی از علل آن را می‌توان دیدگاه منفی نظامیان و سازمان اطلاعات سعودی نسبت به سلطان جدید عمان دانست.
به نوشته خلیج آنلاین، محمد النعمانی، ازجمله چهره‌های نزدیک به سلطان هیثم است که طی نخستین احکام دولتی سلطان جدید به‌عنوان وزیر دیوان سلطنتی و همچنین جانشین شورای دفاع عمان منصوب شده است. سازمان‌های اطلاعاتی عربستان، النعمانی را یکی از نزدیک‌ترین سیاستمداران عمانی به تهران دانسته و حمایت قاطع سلطان هیثم از وی را نشانه خوبی به شمار نمی‌آورند. جالب آنکه طی هفته‌های گذشته، درگیری‌های نظامی جدیدی در استان مهره یمن میان نیروهای وابسته به عربستان سعودی با قبایل مرزی این استان صورت گرفته است؛ قبایلی که گفته می‌شود همواره از حمایت کامل ارتش عمان برخوردار بوده و از متحدین این کشور در داخل یمن به شمار می‌روند.
روزنامه العربی الجدید با اشاره به این اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های عربی می‌نویسد: به‌نظر می‌رسد سیاست‌های ریاض برای بر هم زدن توازن موجود در شورای همکاری خلیج‌فارس و سیطره کامل بر این شورا نتایج معکوسی به‌دنبال داشته است؛ به‌گونه‌ای که نه‌تنها عمان، قطر و حتی کویت تا حد زیادی از عربستان فاصله گرفته‌اند، بلکه حتی روابط این کشور با نزدیک‌ترین متحدش یعنی امارات نیز شاهد تنش‌های جدی در پرونده یمن است.
به این ترتیب می‌توان گفت اگرچه «میانجیگری» همچون گذشته بخشی جدایی‌ناپذیر از سیاست‌های منطقه‌ای عمان به شمار می‌رود، اما نمی‌توان این اصل را تنها هدف مسقط برای افزایش تماس‌های دیپلماتیک با رهبران کویتی و قطری دانست؛ 3کشوری که طی سال‌های گذشته و مخصوصا بعد از محاصره قطر، بلوکی تازه‌تاسیس را در داخل شورای همکاری خلیج‌فارس به‌وجود آورده‌اند.
در همینه زمینه :
