گزارش
طرح مسکن‌های کم‌متراژ و کوچک‌اندازه از سوی شهرداری تهران به وزارت کشور ارسال شد
تحقق رؤیای خانه‌دارشدن با آپارتمان‌های کوچک
لیلا درخشان- خبرنگار
اخیرا معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران از ارسال طرح خانه‌های کوچک متراژ (35متری) به وزارت کشور خبر داده است. در این بین، همانند هر طرحی، طرح ساخت خانه‌های کوچک متراژ با مخالفان و موافقان خاص خود همراه است. منتقدان این طرح، بر این باور هستند که مجوز ساخت این واحدها خطر تشدید ریزدانگی در تهران را دربردارد. برخی نیز از ابعاد اجتماعی به تبعات ساخت این واحدها اشاره کرده‌اند و تغییر سبک زندگی اجتماعی و ترویج ازدواج سفید و... را از عواقب ساخت مسکن کوچک متراژ درنظر می‌گیرند. این در حالی است که موافقان اعتقاد دارند که با توجه به گرانی مسکن و نیاز گروههای مختلفی ازمردم نظیر زوج‌های جوان، سالمندان، دانشجویان و... به مسکن، ساخت واحدهای کم‌متراژ می‌تواند پاسخی مناسب به نیاز مسکن این عده باشد و همین امر می‌تواند از بسیاری مشکلات اجتماعی در آینده جلوگیری کند.
واحدهای کم‌متراژ گروههای هدف خود را دارد
یک کارشناس مسکن در گفت‌وگو با همشهری در این رابطه می‌گوید: «اساسا باتوجه به‌وجود گروههای مختلفی از جامعه نظیر دانشجویان، سالمندان و زوج‌های جوان، نیاز به احداث واحدهای کم‌متراژ وجود دارد و ما نمی‌توانیم چنین نیازی را نادیده بگیریم. پس لازم است که برای این عده متناسب با نیازشان واحدهای کوچک متراژ بسازیم.» مهدی سلطان‌محمدی تأکید می‌کند: «اصولا برای طیف مذکور واحدهای کوچک متراژ کفایت می‌کند و درصورتی که در ساخت این واحدها ملاحظات مختلف درنظرگرفته شود، ساخت چنین واحدهایی می‌تواند برای این گروه‌ها بسیار مفید باشد.» او در پاسخ به این سؤال که عده‌ای بر این باورند که ساخت واحدهای کوچک‌متراژ ممکن است سبب ترویج یکسری نابهنجارهای اجتماعی یا ترویج ازدواج سفید شود، اضافه می‌کند: «باید درنظر داشت که اساسا وقوع هرنابهنجاری اجتماعی در واحدهای بزرگ متراژ نیز امکانپذیر است و اتفاقا اگر ما نتوانیم به نیازهای موجود پاسخ درستی بدهیم، شهروندان به سمت زاغه‌نشینی و کپرنشینی و زندگی در محله‌های بسیارکم‌برخوردار روی می‌آورند و این مکانیزم سبب تشدید بسیاری از نابهنجاری‌های اجتماعی خواهد شد.»
این کارشناس مسکن تأکید می‌کند: «در همه جای دنیا واحدهای متراژ کوچک برای گروههای هدف ساخته شده است و با توسعه جوامع و تغییر سبک زندگی و ساختار خانواده‌ها و گرانی مسکن و زمین در شهرهای بزرگ اساسا نیاز به تولید واحدهای مسکونی در ترکیب و اشکال مختلفی ایجاد می‌شود.» سلطان‌محمدی در واکنش به اینکه برخی بر این باورند که ساخت واحدهای کم‌متراژ در شأن خانواده‌های ایرانی نیست، می‌گوید: «مسلما زندگی در ویلاهای بزرگ متراژ مشجر جزو ایده‌آل‌های هر فردی است اما با توجه به شرایط موجود و گرانی زمین در کلانشهرها و همچنین با توجه به اینکه گروههای هدف این واحدها خانوارهای کم‌جمعیت هستند، ازاین‌رو ساخت این واحدها نمی‌تواند مشکل حادی ایجاد کند. البته ساخت این واحدها درصورتی می‌تواند تهدید باشد که نسبت به رعایت ملاحظات معماری و شهرسازی، تامین پارکینگ، تامین سرویس بهداشتی و آشپزخانه و... در ساخت این فضاها بی‌توجه باشیم. این درحالی است که چنانچه در رعایت این واحدها تمامی الزامات شهرسازی و معماری رعایت شود و همچنین نسبت به نحوه واگذاری‌شان نظارت کافی صورت گیرد، ساخت این واحدها نه‌تنها دربردارنده هیچ تهدیدی نیست، بلکه پاسخی مناسب به گروههای هدف است.»
ساخت واحدهای کم‌متراژ ترویج ریزدانگی است
اما در همین زمینه رقیه ودایع‌خیری، کارشناس شهری و برنامه‌ریزی حوزه شهرسازی در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:
«براساس استانداردهای تعریف‌شده، مسکن صرفا یک مکان فیزیکی نیست، بلکه رعایت مجموعه‌ای از استانداردهای مختلف شامل شهرسازی و معماری و سرانه‌های خدمات شهری سبب می‌شود که بتوانیم یک واحد مسکونی را مسکن اطلاق کنیم. طبق چنین استانداردی باتوجه به اینکه در ساخت واحدهای مسکونی امکان تامین حداقل سرانه‌ها وجود ندارد، نمی‌توانیم واحدها کوچک اندازه را مسکن بنامیم، بلکه عموما این واحدها در زمره یک سرپناه قرار می گیرند.»
این کارشناس شهری با بیان اینکه ساخت واحدهای کوچک متراژ مغایر با سبک زندگی ایرانی و اسلامی است، تأکید می‌کند: «به‌نظر می‌رسد که ساختن واحدهای کوچک متراژ ترویج ریزدانگی و نیز زمینه ایجاد مشکلات اجتماعی باشد.» خیری در پاسخ به این سؤال که با توجه به گرانی زمین و مسکن در کلانشهرها آیا نباید نسبت به ساخت این واحدها اقدام کنیم، می‌گوید: «در ساخت این واحدها امکان تامین حداقل سرانه‌ها نظیر فضای نورگیر، ساخت بالکن و... وجود ندارد و با توجه به این محدودیت‌ها، ساخت این نوع واحدها برای بهره‌برداران با مشکلات زیادی همراه است؛ بنابراین باید به جای اینکه در کلانشهرها نسبت به ساخت واحدهای کوچک‌متراژ که سبب ترویج ریزدانگی می‌شود اقدام کنیم، بهتر است به فکر ساخت الگوهای مناسب دیگری باشیم؛ به‌عنوان مثال ساخت واحدهایی با متراژ متوسط در اطراف شهرها که در ساخت آنها حداقل سرانه‌ها و خدمات عمومی و شهرسازی برای شهروندان درنظرگرفته شود، می‌تواند الگوی مناسب‌تری برای تامین مسکن افراد باشد. از دیگر سو اگر قرار باشد بدون ملاحظات اجتماعی، واحدهای کوچک متراژ بسازیم، این امر می‌تواند تبعات اجتماعی جبران‌ناپذیری داشته باشد و با این رویکرد اگر قرار باشد که مجوز ساخت این واحدها درنظرگرفته شود حتما باید مکان‌یابی این واحدها به‌درستی صورت بگیرد.»
شهرداری تسهیلگر است
عبدالرضا گلپایگانی- معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران
طرح خانه‌های کوچک‌اندازه از این بابت مطرح شده که شهرهای نوساز، از منظر تامین خدمات شهری وضعیت خوبی ندارند و سرانه خدماتی در این شهرها از استانداردهای کشوری هم پایین‌تر است. شاید جالب باشد بدانیم که تهران تقریبا از نظر تامین فضای آموزشی بدترین وضعیت را میان استان‌ها و شهرهای کشور دارد. از سوی دیگر مشکلات و معضلات حوزه‌های بهداشت و درمان، امنیت و تاسیسات شهری همیشه برای شهرهای حومه‌ای مطرح بوده و هست و چنین شهرهایی، ساختار اجتماعی مناسبی هم ندارند. نکته ریز ماجرا این است که سرپرست‌های خانوار شهرهای پیرامونی تعلق خاطر بسیار کمی به محیط و محله خودشان دارند؛ مگر جاهایی که قدمت بیشتری دارند. در این میان در محله‌های پرجمعیت و مرکزی تهران نیز امکان احداث خانه‌های تازه وجود ندارد چون زمینی برای ساخت نیست. وجه دیگر قضیه به آمار خانه‌های خالی برمی‌گردد. طبق آمار سال1395حدود 300هزار واحد مسکن خالی و بدون استفاده با هزینه‌ای بالغ بر 500هزار میلیارد تومان وجود دارد که یعنی توسعه نامتوازن سرمایه و ثروت در شهر. بنابراین برای مهار سوداگری زمین و مسکن و خانه‌دارشدن افراد خاصی مثل زوج‌های جوان و سالمندان باید به‌سمت خانه‌های کوچک‌اندازه رفت. حال در طرحی که شهرداری ارائه کرده این نهاد تسهیلگر این راه است و برای خانه‌های کوچک‌اندازه سقف حداکثر ۲۰درصد مساحت زیربنا و ۴۰درصد تعداد واحدها را درنظر گرفته است؛ یعنی اساسا قرار نیست شهرداری بودجه‌ای برای این کار اختصاص دهد. طبق ضوابط طرح تفصیلی، امکان ساخت واحد ۳۵متری وجود دارد، اما ضوابط سختگیرانه به‌ویژه در تأمین پارکینگ برای هر واحد و در همه جای شهر به‌صورت یکسان، برای سازنده ساخت خانه کوچک‌اندازه صرفه ندارد. مطالعات مشاوران شهرساز نشان می‌دهد الگوی کالبدی خانه و اندازه و کیفیت فضای سکونت وابسته به محل کار، رفت‌وآمد و تأمین شرایط آسایش و آرامش شهروندان هم هست و صرفاً اندازه خانه به تنهایی شرایط آسایش مردم را فراهم نمی‌کند. ضمن اینکه برای ایجاد امکان استفاده از وام مسکن برای این واحدها به تأیید سایر دستگاه‌ها نیاز است. همچنین بهتر این است مردم و صاحب‌نظران در این‌باره نظر بدهند.
15-7 درصد رشد سالانه جمعیت شهرهای پیرامونی تهران
ماجرای ایجاد خانه‌های کوچک اندازه از زمانی مطرح شد که پیروز حناچی، شهردار تهران به رئیس‌جمهوری درباره استفاده از ظرفیت شهرداری‌ها در بحث مسکن، طرحی را ارائه داد. پس از آن، معاونت شهرسازی و معماری شهرداری و سازمان نوسازی شهر تهران طرحی را برای تامین مسکن مناسب برای شهروندان مطرح کردند.
در ادامه پای کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران هم به ماجرا باز شد تا بررسی‌های کارشناسی بیشتری درباره مسائل مرتبط با آن از منظر اجتماعی، اقتصادی، سنت سکونت و مسائل فرهنگی صورت بگیرد. یک‌بُعد بررسی‌ها هم بر مطالعه‌ای پیرامون تجارب کشورهای دنیا در این زمینه و تجارب موفقی که در تهران بوده و تجارب ناموفقی که درخصوص تامین مسکن در کشور طی سال‌های گذشته اتفاق افتاده، استوار شد. در این میان، تأکید کارشناسان موافق اجرای طرح بر این است که اجرای مسکن‌های اجتماعی و کوچک‌اندازه هم خیلی از حاشیه‌نشینان را از بدمسکنی نجات می‌دهد و هم باعث می‌شود تا به رشد 1.2درصدی جمعیت شهر تهران پاسخ مناسبی داده شود. برای این منظور بد نیست که نگاهی به آمار رشد حاشیه‌نشینی و جمعیت پایتخت کشور بیندازیم.
در همینه زمینه :
