ردپای بهار در شهرهای ایران

حامد فوقانی| خبرنگار:

نواهای خوش و شاد که آمدن بهار را نوید می‌دهند، بلند شده‌اند. طنین بهارخوانی یا همان نوروزخوانی این روزها در نقاط مختلف کشور اجرا می‌شود و جالب اینکه امسال، کلانشهرها بیشتر از سال‌های گذشته به صف شهرهایی پیوسته‌اند که این رسم دیرینه ایرانی را برگزار می‌کنند.

آنطور که چند شبی می‌شود پنجره خانه‌های برخی محله‌های پایتخت با شنیدن صدای ساز و دهل و نی و چوب‌زنی باز شده و اندکی بعد، اهالی به کوچه آمده و میزبان نوروزخوانان می‌شوند. حالا تهران 22نوروزگاه هم دارد؛ یعنی هر منطقه یک‌نوروزگاه تا بهارخوانی اقوام ایرانی هرشب در آنجا برگزار  شود. اگرچه این منطقه 13بود که ابتدا پیشقدم شده بود و نوروزگاه را در فلکه دوم نیروی هوایی برپا کرد.

اینطور که شهردار این منطقه می‌گوید: «هدف شادکردن مردم با کمترین هزینه است» که خوشبختانه بازخوردها نشان می‌دهد اتفاق افتاده. مرتضی رحمان‌زاده می‌گوید: «در پایتخت کشور اقوام متفاوتی وجود دارند. به همین دلیل در اواسط بهمن پیشنهاد نوروزخوانی را مطرح کردیم تا از یکسو آمدن بهار نوید داده شده و مردم شاد شوند و از سوی دیگر فرصتی برای برقراری پیوند فرهنگ‌ها به‌وجود‌ آید.

در این مسیر کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر تهران و معاونت فرهنگی- اجتماعی شهرداری نیز موافقت خود را اعلام کردند و پشتیبان کار شدند. سپس از استاد هوشنگ جاوید، بنیانگذار جشنواره‌های مختلف موسیقی نواحی و آیینی برای انجام کار دعوت کردیم.» غلامعلی ابراهیمی سوته، معاون اجتماعی- فرهنگی منطقه نیز در رابطه با چگونگی اجرای کار به همشهری می‌گوید: «با تلاش استاد جاوید، 60نوروزخوان از 5تا 28اسفند به 2شیوه در منطقه فعالیت می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که در فلکه دوم نیروی هوایی صحنه‌ای برپا شده و ضمن اجرای بهارخوانی، خیمه‌شب‌بازی، رقص‌های سنتی و مسابقه نیز برگزار می‌شود.

در شیوه دوم هم نوروزخوانان در 13محله حضور پیدا می‌کنند و بهار را به مردم نوید داده و هرشب 300گلدان گل به مغازه‌داران، اهالی و رهگذران هدیه داده می‌شود.» به گفته او در نوروزگاه نمایشگاه و فروشگاهی برپا شده که سوغات شهرهای گوناگون کشور را می‌فروشند و هزینه برنامه را تامین می‌کنند. او می‌گوید که برنامه نوروزگاه پس از 28اسفند در قالب نوروزخوانی و نمایشگاه تا 15فروردین ادامه می‌یابد؛ البته اول و دوم عید فعالیت تعطیل است.

گفتنی است که در مراسم نوروزخوانی گروه‌هایی از اقوام ترک، لر، کرد، خراسان، گیلان و مازندران به اجرای برنامه می‌پردازند. در این میان محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی- اجتماعی شورای شهر تهران با پیشنهاد ایجاد دبیرخانه دائمی نوروزخوانی اقوام در این منطقه موافقت کرده‌است.


رسم دیرینه زرینه و شادی دل زلزله‌زدگان

نوروزخوانی را می‌توان یکی از مراسم دیرینه شهرهای شمالی کشور دانست؛ البته در بقیه شهرها نیز با نام بهارخوانی اجرا شده و می‌شود. به هرترتیب امسال تصمیم‌های جدی‌تری برای برگزاری این رسم کهن گرفته شده است.

به‌طور نمونه مدیریت شهری ساری چند گروه نوروزخوانی را تشکیل داده‌است. در استان گیلان و به‌ویژه مرکز آن یعنی رشت هم در کنار این آیین قدیمی، رسوم دیرینه‌ دیگری در حال اجراست. به همین منظور زنان شمالی مشغول پخت زرینه (شیرینی سنتی گیلان) هستند و مادر و دختران با مجمعه‌ای پر از نان و شیرینی به در خانه همسایه می‌روند و فرا رسیدن بهار را نوید می‌دهند. شهرداری شیراز هم با همکاری 3بازیگر تئاتر مراسم نوروزخوانی و حاجی فیروز را در برخی خیابان‌ها در دستور کار قرار داده است.

در اردبیل نیز نوروزخوانی با برگزاری آیین «نو اوستی» انجام می‌شود. اگرچه اردبیلی‌ها بیشتر نواوستی را در صبح آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌کنند؛ به‌گونه‌ای که با در دست داشتن قیچی، جارو و کوزه سفالی در محل پل «یدی گوز» اردبیل حاضر شده و دعاگویان آب را جارو یا قیچی می‌کنند. اما در کرمانشاه کاروانی از ساری اعزام شده تا امسال نوروزخوانی را در مناطق زلزله‌زده این استان به اجرا درآورند.

جالب اینجاست که طی روزهای گذشته نوروزخوانی در برخی مدارس اسلام‌غرب به اجرا در آمده است. اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری تبریز هم به رسم هرساله خبر از حضور «تکم‌چی‌ها» و «سایاچی‌ها» در محله‌های شهر داده که با ترانه‌خوانی و نوازندگی، خبر از آمدن فصل بهار می‌دهند.