گزارش
همزمان با انتشار آمارهای افزایش کودک همسری در کشور، کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری می‌گویند
کرونا و فقر آمار کودک‌همسری را بالا برد
فهیمه طباطبایی- خبر‌نگار
مرکز آمار ایران اعلام کرده است که میزان ازدواج دختران 10 تا 14سال در 6ماهه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه در سال98، 2درصد رشد داشته؛ این در حالی است که نهادهای مردمی، تشکل‌ها، فعالان حقوق زن و کودکان، معاونت زنان ریاست‌جمهوری و حتی در برخی موارد دادستانی شهرهای مختلف و قوه قضاییه، طی سال‌های گذشته تلاش‌هایی برای جلوگیری از کودک همسری کرده‌اند اما ظاهرا بی‌فایده بوده و این آمار نه‌تنها کاهش پیدا نکرده بلکه رشد ملموسی هم در سال اخیر داشته است. دختران و البته پسرانی که خیلی زود از دنیای بازی، تفریح، درس و مشق به دنیای مسئولیت خانه‌داری، فرزند‌آوری، کار و زندگی جدی پرتاب شده و طعم کودکی به کامشان تلخ می‌شود.
آنچه که در گزارش مرکز آمار ایران آمده، این است که در بهار و تابستان سال1398، 16هزارو17دختر 10 تا 14سال ازدواج کرده‌اند که این آمار در مدت مشابه در سال‌جاری به 16هزارو381نفر افزایش پیدا کرده است. این مرکز، یک آمار مقایسه‌ای دیگری هم ارائه داده که مربوط به 2فصل ابتدایی امسال است. در این گزارش آمده که در سه ماهه اول سال1399، 7هزارو323 ازدواج در بین دختران 10 تا 14سال ثبت شده که در تابستان به 9هزارو58مورد رسیده که افزایش 23درصدی کودک همسری را نشان می‌دهد.
سوی دیگر ازدواج زودهنگام در بین کودکان و نوجوانان، دختران و پسران بین 15 تا 19سال ایستاده‌اند که آمار ازدواج در بین آنها نیز رشد داشته و برای فعالان حقوق کودک معنادار شده است. در بهار امسال 36هزار ازدواج بین دختران 15 تا 19ساله ثبت شده که در تابستان به 44هزار مورد افزایش یافته. برای پسران در این بازه سنی نیز 4هزارو800مورد ازدواج در بهار99 به‌صورت رسمی ثبت شده که در تابستان به 5هزارو900 ازدواج هم رسیده است.
وضعیت کودکان در همه ابعاد بحرانی است
اما فعالان حقوق کودک و زنان رشد چشمگیر کودک‌همسری در 6 ماهه نخست امسال را یک هشدار بزرگ برای جامعه می‌دانند و می‌گویند ادامه این روند می‌تواند سلامت روان و جسم کودکان را به خطر بیندازد.
فرشید یزدانی، مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان در این‌باره به همشهری گفت: همواره نهادهای مردمی، فعالان حقوق کودک و فعالان حقوق زنان هشدارهای زیادی را درباره پدیده کودک همسری داده و بارها و بارها مطالعات علمی و پژوهشی خود در این زمینه را در اختیار تصمیم‌گیران دولتی قرار داده‌اند اما متأسفانه بخشی از حاکمیت با نگاه آنها نه‌تنها همراه نمی‌شود بلکه مخالفت و ممانعت هم می‌کند به‌طور نمونه مجلس دهم با جلوگیری ازکودک همسری مخالفت کرد و اجازه نداد که پیشگیری در این حوزه رخ دهد و باعث شد که آسیب کودک‌همسری که هم از نظر روان‌شناسی فردی و هم اجتماعی ثابت شده است، رشد پیدا کند. یزدانی زمینه‌های نامناسب اقتصادی و اجتماعی را دومین عامل افزایش کودک‌همسری دانست و گفت: امسال با بحث کرونا، فقر و نابرابری تشدید شد که این دو در افزایش کودک‌همسری نقش مهمی دارند. متأسفانه نگاه اجتماعی در بحث آسیب‌های مربوط به کرونا و فشار اقتصادی وجود نداشت و اقدامات چندانی از سوی مسئولان برای کاهش تبعات اجتماعی و روحی کرونا که به جامعه تحمیل شد، انجام نداده‌اند. به‌طور کلی در کشور ما، برنامه‌ریزان چندان به تبعات تصمیمات سیاسی و اقتصادی که می‌گیرند در حوزه اجتماعی توجه ندارند. او به برخی از تبعاتی که کرونا به کودکان تحمیل کرد، اشاره داشت و گفت: ما این هشدار را داده بودیم که در دوره کرونا دولت تعریفی برای حوزه کودکان نداشته و این گروه سنی را رها کرده حتی در بحث آموزش کودکان و بازگشایی مدارس که یک امر مسلم و ابتدایی است هم نتوانستند به یک تصمیم قطعی و درست برسند. حالا خودتان ببینید در سایر حوزه‌های دیگر چه اتفاقی رخ داده. چون این اعتقاد وجود داشت که اساسا کودکان از کرونا آسیب نمی‌بینند پس در تصمیم‌گیری‌ها نیازی به لحاظ کردن آنها نیست. همین مسئله باعث شد کار کودکان، ازدواج کودکان، خشونت علیه کودکان، ترک تحصیل و بیماری‌های روحی و روانی در آنها افزایش ملموسی پیدا کند. ما معتقدیم که این آمارها نشان‌دهنده یک بحران در جامعه است و به گسست اجتماعی دامن می‌زند. مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان افزود: البته وضعیت کودکان فقط در ازدواج زودهنگام آنها بحرانی نشده است، آمار خودکشی نیز طی 4ماه گذشته در آنها افزایش یافته که قابل تامل است و مسئولان باید اقدامات جدی برای جلوگیری از تشدید آن انجام دهند. چه تعداد کودک دیگر باید در ایران خودکشی کنند که مسئولان بفهمند یک بحران در حال رخ دادن است؟
کودک‌همسری در برخی مدیران طرفدار دارد
یزدانی معتقد است که بخشی از مسئولان و برنامه‌ریزان در کشور نه‌تنها کودک همسری را بد نمی‌دانند بلکه از آن حمایت می‌کنند. «نمونه آن سخنان معاون وزیر کار در تلویزیون بود که اعتقاد قلبی‌اش را درباره کودک همسری گفت و نشان داد که از این پدیده حمایت می‌کنند. متأسفانه وقتی نگاه مردسالارانه حاکم باشد، کودک‌همسری را به بلوغ جنسی تقلیل می‌دهد درحالی‌که باید به آنها گفت ازدواج یک امر اجتماعی و اقتصادی هم هست و بلوغ ذهنی و عاطفی و اقتصادی هم نیاز دارد. وقتی نگاه امثال معاون وزیر کار یا برخی نمایندگان مجلس به این حوزه حاکم باشد، قوانین و فرهنگ هم سامان نمی‌یابد و بالطبع شاهد هستیم مردم هم این پدیده را عادی می‌انگارند و به‌خاطر مسائل اقتصادی و فرهنگی، کودکانشان را درگیر ازدواج زودهنگام می‌کنند.»
افزایش طلاق در همین بازه سنی
مرکز آمار ایران، اطلاعات مربوط به طلاق در همین بازه سنی را نیز منتشر کرده و آورده که « تعداد طلاق ثبت شده برای دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله از ۱۳۱ مورد در بهار۹۹ به ۱۸۸مورد در تابستان۹۹ رسیده است. این آمار برای دختران ۱۵ تا ۱۹ساله با بیش از ۴۰درصد رشد نسبت به بهار۹۹ به 3هزارو760مورد در تابستان۹۹ رسیده است. برای پسران در بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ساله از ۱۴۰مورد طلاق در بهار سال‌جاری به ۱۶۵طلاق در تابستان۹۹ رسیده است.»
ثمن قربانی، فعال حقوق کودک در این‌باره به همشهری گفت: افزایش آمار طلاق در بین کودکان و نوجوانان، خود بیانگر این است که ازدواج در سن پایین چه آسیب‌های جدی و غیرقابل جبرانی را به همراه دارد. حامیان کودک‌همسری همیشه می‌گویند ازدواج در سن کم، فواید زیادی دارد که یکی از آنها استحکام نهاد خانواده است. اگر اینطور است پس چرا آمار طلاق در این بازه سنی بالاست؟ از سوی دیگر باید بپذیریم که هر زمان اقتصاد ما دچار تورم شدید شده و معیشت مردم به مشکل برخورده، شاهد افزایش ازدواج کودکان در دهک‌های پایین جامعه هستیم. اتفاقی که در 2 سال اخیر به‌خصوص در مناطق محروم دیده می‌شود و دختران زیادی در بازه سنی 10 تا 14سال ازدواج کرده‌اند.
او ادامه داد: کودک‌همسری پدیده‌‌ای است که اگر فراگیر شود شاهد جامعه کم‌سواد و بی‌سواد هم خواهیم بود چون این پدیده به ترک تحصیل کودکان دامن می‌زند و جدا شدن از مدرسه یعنی افزایش کم‌سوادی و افزایش کم‌سوادی یعنی جامعه‌ای که به بلوغ فکری نمی‌رسد و نمی‌تواند فرزندانی سالم را تربیت کند و خانواده منسجم و قوی داشته باشد.
