مراجع به استفتاهای مختلف درباره رمضانی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده است پاسخ دادند
ملاک روزه‌داری در ایام کرونا
مراجع تقلید در استفتاهای متفاوتی به برخی نگرانی‌ها درخصوص روزه‌داری ماه رمضان با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور پاسخ مثبت دادند و خوف از تشدید بیماری را برای به‌جا آوردن قضای آن در زمان مقتضی جایز دانستند. آیت‌الله‌العظمی حسینعلی نوری همدانی در پاسخ به یکی از سؤالات ارجاعی به دفتر این مرجع تقلید مبنی بر اینکه آیا گرفتن روزه با خوف از بیمارشدن واجب است یا خیر، گفت: «به‌نظر اینجانب ملاک خوف از بیماری یا تشدید بیماری است و خوف باید منشأ عقلایی داشته باشد یا پزشک متعهد و متخصص تشخیص دهد و در چنین شرایطی وجوب روزه خواهد شد و اگر بگیرد عمل حرام انجام داده است.»
طی روزهای گذشته علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی در نامه‌ای به مراجع تقلید روزه را بدون ارتباط با کرونا دانسته و گفته بود: «پزشکان متفق‌القول هستند که نخوردن غذا به‌طور متناوب مانند روزه‌داری اسلامی نه‌تنها عارضه‌ای در افراد سالم ایجاد نمی‌کند، بلکه سبب تقویت ایمنی بدن، کاهش پاسخ‌های التهابی زیانبار و بهبود واکنش بدن در موارد استرس می‌شود، لذا کلیه افراد سالم کمتر از 65سال با رعایت مواردی می‌توانند روزه بگیرند.»
با این حال از نظر مراجع تقلید صرف خوف فرد از ابتلا به بیماری در احاله روزه امسال به قضای آن کفایت می‌کند. روز پنجشنبه پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله‌العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی، در جواب این استفتا که «احتراما با توجه به اطلاعیه فرهنگستان علوم پزشکی که روزه را زمینه‌ساز ابتلا به کرونا تشخیص نداده‌اند، در وضع فعلی، آیا روزه ماه مبارک رمضان واجب است؟» گفت: «به‌طور کلی روزه برای هر مسلمانی در ماه مبارک رمضان واجب است و افطار بدون عذر شرعی علاوه بر قضا، کفاره عمد دارد. بلی، اگر کسی خوف عقلایی ضرر ابتلا به بیماری یا تشدید آن داشته باشد افطار نماید و قضای آن را بجا آورد. والله العالم. موفق باشید.»
پیش از این آیت‌الله‌العظمی سیدموسی شبیری زنجانی نیز در حکم مشابهی گفته بود: «اگر بنا به گفته پزشکان متخصص، روزه گرفتن برای فردی، احتمال ابتلای او به این بیماری و آسیب‌دیدن وی را افزایش دهد، نباید روزه بگیرد و این مسئله در رساله عملیه هم آمده است. البته نباید مرتکب تظاهر به روزه‌خواری شده و به ماه مبارک بی‌احترامی کند.»
آیت‌الله‌العظمی حسین وحید خراسانی اما در حکم واضح‌تری یقین یا احتمال فرد درخصوص مضرات روزه در ایام کرونا را شرط لازم و کافی برای اجتناب از روزه عنوان کرد. بنا به استفتای ایشان؛ «کسی که می‌داند (یعنی یقین دارد) روزه برای او ضرر ندارد اگرچه پزشک بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرد. صورت دوم: کسی که یقینا گمان به ضرر مورد اعتنا یا ترس آن را که منشأ عقلایی (علت به جایی) داشته باشد، دارد اگرچه پزشک بگوید ضرر ندارد نباید روزه بگیرد و اگر هم روزه بگیرد صحیح نیست مگر اینکه روزه برای او ضرر نداشته و قصد قربت کرده باشد که در این صورت روزه‌اش صحیح است. صورت سوم: اگر انسان احتمال بدهد که روزه برایش ضرر قابل اعتنا دارد و از آن احتمال ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او عقلایی باشد (احتمال بجا) نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد باطل است مگر درصورتی که ضرر نداشته و قصد قربت کرده باشد.»
ایشان درخصوص نوشیدن آب توسط روزه‌دار برای جلوگیری از ابتلا به کرونا فتوایی صادر کرد. متن پرسش مطرح‌شده و پاسخ این مرجع تقلید شیعیان بدین شرح است: اگر پزشکان متخصص بگویند که خشک‌شدن دهان و حلق به‌مدت زیاد، خطر ابتلا به بیماری کرونا را زیاد می‌کند، وظیفه ما نسبت به روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان امسال چیست؟
در پاسخ ایشان آمده است: اگر به مضمضه‌کردن بدون اینکه آب را فرو ببرد مشکل حل می‌شود، مضمضه کند، و اگر بی‌اختیار آب را فرو ببرد، قضا بر او واجب نیست. ولی اگر مشکل فقط با نوشیدن آب است و چنین مطلبی از نظر پزشکی ثابت شده باشد، در صورتی که انسان نتواند به‌طور دیگری جلوی خطر ابتلا به بیماری را بگیرد و روزه گرفتن هم متوقف بر نوشیدن آب در بین روز باشد، شخص باید روزه بگیرد و (هر وقت دهان و حلق او خشک شد) به مقدار ضرورت آب بیاشامد و بنا بر احتیاط واجب از سایر مفطرات (مبطلات) روزه اجتناب نماید و باید بعدا قضای آن را به‌جا آورد.
فتوای رهبر معظم انقلاب درباره روزه هنگام شیوع کرونا
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مطابق فتوای منتشرشده در پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری، استفتا درباره روزه ماه رمضان با توجه به شیوع بیماری کرونا در کشور را با حکمی کلی درباره بیماری‌ها پاسخ دادند. در این فتوا آمده است: «روزه به‌عنوان یک تکلیف الهی در حقیقت نعمت خاص خداوند بر بندگان است و از پایه‌های تکامل و اعتلای روحی انسان به‌شمار می‌رود و بر امت‌های پیشین نیز واجب بوده است. از آثار روزه پدیدآمدن حالت معنوی و صفای باطن، تقوای فردی و اجتماعی، تقویت اراده و روحیه مقاومت در برابر سختی‌هاست و نقش آن در سلامت جسم انسان نیز روشن است و خداوند اجر عظیمی برای روزه‌داران قرار داده است. روزه از ضروریات دین و ارکان شریعت اسلام است و ترک روزه در ماه مبارک رمضان جایز نیست مگر آنکه فرد، گمان عقلایی پیدا کند که روزه‌گرفتن موجب: 1-ایجاد بیماری، 2-یا تشدید بیماری و 3-یا افزایش طول بیماری و تأخیر در سلامتی می‌شود. در این موارد روزه ساقط ولی قضای آن لازم است. بدیهی است در صورتی که این اطمینان از گفته پزشک متخصص و متدین نیز به‌دست آید، کفایت می‌کند. بنابراین اگر فردی نسبت به امور یادشده خوف و نگرانی داشته و این خوف منشأ عقلایی داشته باشد، روزه ساقط ولی قضای آن لازم است.
آیت‌الله العظمی ناصر مکارم‌شیرازی اما در فتوای متفاوتی صرف خوف را مبنای روزه‌نگرفتن ندانسته و گفته است: «درصورتی که واقعا روزه‌گرفتن خوف ضرر داشته باشد (آن هم به‌تصدیق اطبای حاذق و متدین)، در این صورت می‌توانند روزه نگیرند، البته مبادا اشخاص این موضوع را بهانه‌ای برای روزه‌خواری قرار دهند.»
