آزادی‌های بیشتری در راه است

دستگاه قضایی یک گام دیگر برای حبس‌زدایی برداشته است؛ سخنگوی قوه قضاییه از دستور ریاست قوه قضاییه برای بررسی وضعیت زندانیان، شرایط و امکان آزادی آنها خبر داد. غلامحسین اسماعیلی شامگاه شنبه در گفت‌وگو با خبر21 شبکه یک سیما گفت: با این بخشنامه بیش از ۵۰۰هیأت از روز یکشنبه در کشور تشکیل خواهد شد. مأموریت این هیأت‌ها این است که مشخص کنند با لحاظ ارفاقات قانونی که در قانون مجازات اسلامی وجود دارد، مانند آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و امثال آن، شرایط عدم‌بازگشت به زندان برای چه تعداد از این افراد مهیا‌ست، به‌گونه‌ای که این بخش از زندانیان اصلا مراجعتی به زندان نداشته باشند. اسماعیلی تصریح کرد: نتیجه این بررسی‌ها حداکثر تا ۱۰اردیبهشت به‌خود زندانی یا ضامن او ابلاغ می‌شود و پیش‌بینی می‌کنیم با بهره‌برداری حداکثری از ارفاقات قانونی و کار تخصصی و تیمی همکاران ما، بخش قابل توجهی از زندانیان در حال مرخصی به زندان بازنگردند و حتی تعدادی از زندانیان حاضر از زندان هم آزاد شوند؛ اما گروهی از زندانیان هم با شرایط و برنامه زمان‌بندی‌شده به‌صورت تدریجی برای ادامه تحمل محکومیت به زندان برخواهند گشت.

اقدامات و تصمیم جدید قوه قضاییه برای کاهش جمعیت زندان‌ها در حالی است که در پی اعلام رسمی شیوع کرونا در کشور از اوایل اسفندماه و در ایام نوروز، به بیش از 100هزار زندانی مرخصی اعطا شد و در گامی دیگر، مرخصی زندانیان تا 30فروردین تمدید شد. روز گذشته نیز، حسن روحانی، رئیس‌جمهور در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرد: «ما با همان شرط قبلی که زندانی‌ای که آزادی‌اش خطری را ایجاد نکند در مرخصی باشد، با همان شرط این مرخصی تا پایان اردیبهشت ادامه پیدا می‌کند.» علاوه بر مرخصی‌های گسترده زندانیان، حدود 10هزار نفر دیگر نیز به‌واسطه عفو نوروزی رهبری آزاد شدند. بر این اساس، جمع قابل‌توجهی از زندانیانی که به مرخصی رفته بودند، مشمول عفو شده و مرخصی آنها به آزادی‌شان پیوند خورد. اقدامات عدلیه طی 2‌ماه اخیر در زمینه حبس‌زدایی، از هر جهت، کم‌سابقه و بی‌سابقه بوده است.نکته بسیار مهمی که در عفو سالانه رهبری مورد توجه قرار گرفت، شمولیت تعداد قابل توجهی از محکومان سیاسی و امنیتی بود؛ چنان‌که به گفته اسماعیلی بیش از نیمی از آنها مشمول عفو مقام معظم رهبری قرار گرفته و از زندان آزاد شدند. به نوشته انصاف‌نیوز، حدود ۷۰درصد زندانیان سیاسی- امنیتی اوین در دوره پس از شیوع کرونا در کشور به مرخصی آمده‌اند و از بند نسوان اوین نیز تاکنون ۲۴نفر از ۴۲زندانی این بند به مرخصی اعزام شده‌اند. تا پیش از شیوع کرونا در کشور، در بند‌۸ اوین حدود ۷۰زندانی سیاسی-امنیتی مرد حضور داشتند که حدود ۵۰نفر از آنها به مرخصی یا مرخصی متصل به آزادی آمده‌اند. قوه قضاییه در آخرین تصمیم خود در ارتباط با ساماندهی زندان‌ها و زندانیان یک گام به پیش نهاده و وضعیت زندانیان اعم از آنهایی که در خارج از زندان، در مرخصی به‌سرمی‌برند و چه آنهایی که در زندان حضور دارند، مورد بررسی مجدد قرار داده و هیأت‌های ویژه تا 10اردیبهشت درباره امکان آزادی آنها یا شرایط بازگشت‌شان به زندان تصمیم‌گیری خواهد کرد. چنان‌که سخنگوی قوه قضاییه گفته: «بخش قابل توجهی از زندانیان» مشمول آزادی خواهند شد. این اقدام دستگاه قضایی یک تحول مهم در حوزه مدیریت زندان‌ها خواهد بود.

مجرمان حرفه‌ای مشمول آزادی نمی‌شوند
سخنگوی قوه قضاییه درباره چگونگی بررسی وضعیت مجرمان حرفه‌ای در بخشنامه اخیر توضیح داده که ستاد‌های کنترل مجرمان حرفه‌ای که ترکیبی از مقامات قضایی، انتظامی و امنیتی است، به‌صورت مستمر تشکیل جلسه داده و زمان و نحوه مراجعت زندانیان بازگشتی که این ارفاقات قانونی شامل حال آنها نمی‌شود را مشخص کنند تا براساس دستورالعمل‌ها و سازوکار‌های پیش‌بینی‌شده زندان‌ها جهت انجام آزمایشات، قرنطینه و مراقبت‌های بهداشتی به‌صورت تدریجی به زندان برگردند.

بازگشت به زندان‌ها با تدابیر کرونایی

مسئله دیگری که در ارتباط با بازگشت زندانیان به زندان‌ها پس از پایان مرخصی‌ها مطرح است، به سازوکار مراجعت زندانیان و اطمینان از سلامتی آنها همزمان با شیوع کرونا مربوط است؛ پیش از این، رئیس سازمان زندان‎‌ها از تدوین دستورالعملی برای نحوه بازگشت زندانیان از مرخصی خبر داده بود که براساس آن با همکاری وزارت بهداشت، زندانیان ابتدا در محل‌‌های پیش‎بینی‌شده برای قرنطینه مستقر می‌‌شوند و پس از دریافت گواهی سلامت وارد زندان خواهند شد. با این حال، برخی سؤالات و نگرانی‌ها، در این زمینه مطرح است: با توجه به اینکه هیچ سامانه‌ای برای تشخیص قطعی پدیده نوظهور کرونا در جهان و بالطبع در ایران وجود ندارد، چگونه می‌توان از عدم‌ابتلای قطعی ده‌ها هزار زندانی به کرونا پیش از بازگشت و ورود به زندان اطمینان حاصل کرد، درحالی‌که احتمال تشخیص اشتباه یک زندانی و ورود یک زندانی مبتلا به زندان می‌تواند سلامتی همه زندانیان را با تهدید مواجه کند؟ آیا امکان قرنطینه و غربالگری ده‌ها هزار زندانی در عمل وجود دارد؟