برای روزهای پس از کرونا چه کنیم؟

الهه کوهیار ـ کارشناس سیاست‌گذاری عمومی

این ‌روزها درباره بیماری کرونا زیاد می‌شنویم. سازمان‌های بهداشتی در جهان و در سطح کشورها برای صدور دستورالعمل‌های پیشگیری، راه‌های کند شدن روند سرایت، بهبود مبتلا‌شدگان و... دست‌به‌کار شده‌اند. اکنون با گذشت هفته‌ها، این پرسش در افکار عمومی هم نمایان شده که اجتماع بحران‌زده ما پس از کرونا با چه معضلات اساسی‌ای در زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دست به گریبان است و برای عبور از پسابحران‌ها باید چه کرد؟ همین آینده نامطمئن و مبهم، زمینه اضطراب تازه‌ای را در افراد پدید می‌آورد؛ به همین دلیل، در جامعه‌ای رنجور از بیماری و اپیدمی که به لحاظ اقتصادی نیز شکننده شده و از نظر روحی به هم ریخته است، روان‌درمانی نقش مهمی ایفا می‌کند. جبران صدمات واردشده به سلامت روان خانواده‌های داغدار یا خانواده‌هایی که دارای فرد بیمار بوده‌اند و در بعد عظیم‌تر همه افراد جامعه که در خانه‌ها به مدت طولانی خود را قرنطینه کرده و از روند عادی زندگی محروم شده‌اند، نیازمند برنامه‌ریزی کلان و طولانی‌مدت در حوزه سلامت روان است.
بی‌توجهی به سلامت روان در چنین موقعیتی می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری را برای اجتماع به همراه آورد. بالارفتن آمار جرم در شهرها و روستاها، روند صعودی آمار مبتلایان به بیماری‌های روانی، فزونی وابستگی به افیون‌ها و گسترش پدیده اعتیاد و ازهم‌گسیختگی خانواده‌ها بخشی از پیامدهای ناگوار غفلت از سلامت روان است.
به دلیل اپیدمی کرونا از آغاز اسفند که ‌ماه خرید‌های نوروز و خانه‌تکانی عید است، و ادامه آن در روزهای آغازین بهار و ازدست‌رفتن دیدوبازدیدهای نوروزی و همچنین سفرهای ابتدای سال، افراد ناچارند که اوقات فراغت خود را پشت در و دیوارهای منزل بگذرانند که موجب فزون‌شدن آسیب‌های روحی خواهد شد.
در این شرایط علم روانشناسی باید برای درمان و ارائه راهکارها پا به میدان بگذارد اما پیش از آن، لازم است که اهمیت این موضوع از سوی سیاست‌گذاران کلان در کشور درک شود. صنعت سرگرمی را باید برای تسهیل عبور از روزهای پسابحران جدی گرفت. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند در پایان این دوران، با اکران فیلم‌های طنز و رونق‌بخشیدن به اجرای تئاتر‌های صحنه‌ای و خیابانی نقش مهمی در بهبود وضعیت مردم ایفا کند. جایگاه وزارت آموزش و پرورش پس از بازگشایی مدارس در برگزاری برنامه‌های شاد در فضای مدرسه حائز اهمیت است. همچنین وزارت ورزش و جوانان می‌تواند با تدوین یک برنامه جامع به ترویج فرهنگ شادمانی در میان افراد جامعه و به‌ویژه جوانان کمک کند. اما در این بین، شاید بیش از دیگران، باید مثل همیشه چشم امید به فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد دوخت که علاوه بر ارائه خدمات مددکاری اجتماعی و مشاوره‌های روانشناسانه به شکل مقرون‌به‌صرفه یا حتی رایگان و عام‌المنفعه برای شهروندان و روستاییان، جو حاکم بر اجتماع را به‌نفع شادمانی تغییر دهند. برگزاری تورهای طبیعت‌گردی در اقصی‌نقاط کشور و جشنواره‌های بهاره و تابستانه با هدف فروش کالاهایی که در اسفند‌ماه و تعطیلات نوروزی به فروش نرسیده است، می‌تواند موجبات آسایش خاطر دستفروشان و کسبه متضرر را فراهم آورد.
پاسداشت سلامت روان به قدر پیشگیری و درمان کرونا مهم است. در واقع روانشناسان، مشاوران و سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه‌های اجتماعی، پس از بحران کرونا باید زخم‌های بسیاری را التیام ببخشند؛ کادر درمانی که در پیشانی مقابله با شیوع بیماری و بهبودی ایستاده است، بیمارانی که بهبود یافته‌اند، آنها که عزیزانی را از دست داده‌اند و کسانی که در قرنطینه خانگی و خودخواسته لحظه‌ها را برای پایان بحران سپری کرده‌اند.