آخرین چهارشنبه سال را تلخ نکنیم

میلاد هاشمی‌آزاد ـ کارشناس‌ارشد مدیریت در سوانح طبیعی

چهارشنبه‌سوری یکی از آیین‌ها و سنت‌های قدیمی ایرانیان است. برگزاری جشن در این روز نسل به نسل تاکنون ادامه داشته اما متأسفانه این آیین در سال‌های اخیر جای خود را به ترقه‌بازی و استفاده از مواد محترقه و منفجره خطرناک داده است. عده‌ای سودجو به ساخت و نگهداری از مواد محترقه دست‌ساز می‌پردازند و سالانه تعداد زیادی از شهروندان به‌دلیل نگهداری نامناسب و استفاده  از آن آسیب‌های جبران‌ناپذیری همچون سوختگی، قطع عضو و معلولیت‌های جسمی می‌بینند و روانه بیمارستان‌ها می‌شوند و در جشن سال نو، دور از خانواده خود هستند و هزینه‌های سنگین درمانی و نگهداری این افراد به خانواده‌ها، سیستم درمانی و جامعه تحمیل می‌شود. تولید‌کنندگان و سودجویان این ترقه‌ها را از قبل بسته‌بندی و تولید می‌کنند و در جاهایی مثل انباری، زیرزمین، مغازه و حتی برخی از جوانان در منزل نگهداری می‌‌کنند که هرساله با نزدیک شدن به چهارشنبه آخر سال شاهد حوادث انفجار و آتش‌سوزی اینگونه اماکن هستیم که باعث آسیب‌رساندن به خود و دیگران می‌شود. یکی از مواد محترقه‌ای که این‌روزها بین جوانان و نوجوانان دست به‌دست می‌شود ماده‌ای به نام اکلیل و سرنج است که دسترسی آسان به آن و امکان ساختن ترقه‌های دست‌ساز در ابعاد بزرگ‌تر نسبت به ترقه‌های آماده دیگر جهت تولید صدای مهیب، باعث شده تمایلات برخی اشخاص به این نوع مواد بیشتر شود. از طرفی عده‌ای سودجو به‌دنبال نگهداری، ساخت و فروش این نوع مواد محترقه غیرمجاز دست‌ساز هستند و به فکر این نیستند که چه خطرات وتهدیداتی در انتظار خود و دیگر افراد استفاده‌کننده از این نوع مواد است. موادمنفجره در مجاورت گرما و دمای بالا، در دست یا جیب افراد نیز قابلیت انفجار و اشتعال پیدا می‌کند. برخی مواد شیمیایی نظیر اکلیل، سرنج و... نیز درصورت ترکیب‌شدن با یکدیگر یا ترکیب با آب، ایجاد حرارت و انفجار می‌کند. همچنین عده‌ای برای ایجاد صدا اقدام به پرتاب قوطی‌های دربسته یا ظروف تحت فشار به داخل آتش می‌کنند درحالی‌که این امر بسیار خطرناک بوده و منجر به پرتاب قطعات بدنه این مواد و همچنین مواد موجود در آتش به داخل چشم و بدن افراد می‌شود.
تولید‌کنندگان مواد شیمیایی به منظور آشنایی مصرف‌کنندگان از خواص و خطرات این مواد موظفند نکات ایمنی و خطرات بهداشتی تولیدات خود را در بروشور‌ها و دفترچه‌های راهنما چاپ کنند و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند و روی بسته‌بندی‌ها، نشانه‌های اختصاری در مورد خطرات محتویات قید شود. این نشانه‌ها در سطح جهانی شناخته شده است و میزان و شدت خطرات مواد را مشخص می‌کند که معروف‌ترین استاندارد «لوزی خطر» است که در اکثر کشور‌ها به ویژه آتش‌نشانی استفاده زیادی در شناسایی و مقابله با حوادث مواد شیمیایی دارد. خطرناک‌ترین وسیله‌ای که این روزها مخاطبان زیادی را جذب کرده بالن آرزوهاست. این وسیله بسیار خطرناک است به گونه‌ای که پس از روشن کردن به سمت آسمان رفته و فرد هیچ گونه کنترلی بر این وسیله ندارد و مقصدی مشخص ندارد و بیشترین حوادث را در پی دارد. پس از بالارفتن بالن ممکن است به درختان، بالکن ساختمان‌ها و اشیای قابل اشتعال برخورد و سقوط کند که منجر به آتش‌سوزی می‌شود. به همین منظور به شهروندان به شدت توصیه می‌شود از این وسیله استفاده نکنند. عدم آگاهی و شناخت خطرات جدی مواد محترقه هرساله منجر به مرگ و زخمی‌شدن افرادی که با این مواد سر و کار دارند می‌شود و اغلب قربانیان این حوادث جوانان کم‌سن  و سالی هستند که تجربه و آگاهی لازم در خصوص اطلاعات مواد شیمیایی و ایمنی مواد محترقه را ندارند. بیشتر این افراد حتی هیچ گونه اطلاعاتی از ترکیبات داخلی ترقه‌های خریداری‌شده به اسم بی‌خطر و پتانسیل آسیب‌هایی که می‌تواند در اثر انفجار این نوع مواد به وجود ‌آید ندارند.
شایع‌ترین حادثه‌ای که در چهارشنبه سوری رخ می‌دهد، سوختگی درجه یک (سطحی) است ولی سوختگی‌های درجه2 (شدید) و درجه 3 (شدیدترین نوع سوختگی) نیز در حوادث چهارشنبه سوری، زیاد دیده می‌شود. درد، تورم، تاول و قرمزی پوست از مهم‌ترین نشانه‌های سوختگی هستند. با توجه به شیوع ویروس کرونا امیدواریم شهروندان در این روز هم در منزل خود مانده و اوقات خوشی را در کنار خانواده سپری کنند. چنانچه شهروندان دچار حریق و یا حادثه شدند ضمن حفظ خونسردی در اسرع وقت با شماره تلفن ۱۲۵ستاد فرماندهی سازمان آتش‌نشانی و شماره تلفن ۱۱۵ مرکز فوریت‌های پزشکی اورژانس تماس گرفته و مراتب را با ذکر نوع حادثه و نشانی دقیق اطلاع دهند.