تنها عشق نجاتمان خواهد داد

سارا برومند- روزنامه‌نگار

 آتابای فیلمی غافلگیر‌کننده در کارنامه کارگردانی نیکی کریمی است. او با این فیلم صفحه تازه‌ای در زندگی حرفه‌ای خود گشوده است و مخاطب زین پس منتظر است او را در قامت یک کارگردان کاربلد که می‌داند چگونه میزانس بچیند، چطور بازی بگیرد و چگونه همه ابزارهای لازم را در خدمت پیشبرد داستان درآورد، ببیند. فیلم آتابای درامی روانشناختی است؛ فیلمی که بر پایه روانشناسی اگزیستانسیالیسم بنا نهاده شده و در ادامه به لایه‌های عمیق‌تر روان انسان می‌پردازد و در انتها با عشق به مقصود می‌رسد. فیلم با شمارش اعداد شروع می‌شود که کمی دیرتر متوجه می‌شویم که این اعداد سنی است که آتابای می‌ترسد در آن بمیرد. در روانشناسی اگزیستانسیالیسم که دیوید یالوم آن را تبیین کرده پایه همه ترس‌های بشر در 5فاکتور تعریف می‌شود که نخستین آنها مرگ است و همه رنج‌هایی که آتابای تجربه می‌کند ریشه در این ترس از مرگ و نیستی دارد. داستان که پیش می‌رود، همچنان ردپای این دیدگاه روانشناسی را می‌توانیم ببینیم. در نظریات یالوم به خرده‌مرگ‌هایی اشاره شده است که دلیل رنج‌های ماست. زمانی که ما دچار رنج فقدان می‌شویم در اصل خرده‌مرگ را تجربه می‌کنیم. مرگ در ذهن عزیزان‌مان سبب می‌شود که ما رنج بکشیم و آتابای این رنج را در بخش‌های مختلف زندگی خود در از دست دادن نخستین و تنها عشقش، در خودسوزی خواهرش، تجربه کرده است و او برای آنکه از زنجیر این رنج‌ها بگریزد در هرجا به‌دنبال مقصر می‌گردد و با نشانه رفتن خود و دیگران، رویه‌ای یافته تا از این رنج رها شود.
اما در همین مسیر او تنهایی‌ای را تجربه می‌کند که دومین ترس بشر است. او از ترس خرده‌مرگ یا همان فقدان، سال‌ها یاد عشق رفته‌ای را با خود به دوش کشیده و از تجربه عشق تازه‌ خود را محروم کرده است. آتابای در جایی از فیلم می‌گوید: «آدم‌ها تغییر نمی‌کنند نه خودشون، نه ترس‌هاشون و نه تنهایی‌هاشون. او با این جهان‌بینی، همه راه‌های رهایی از این رنج‌ها را می‌بندد‌.»
در میانه فیلم آتابای در میان کادر زیبایی که پر از زندگی است بر بستر ترس‌های خود دوباره سال‌های مرگ خود را می‌شمارد و کارگردان از این فرصت استفاده می‌کند و با کادری که تداعی پلان درخت معروف کیارستمی است، هم به او ادای دین می‌کند، هم گستره‌ بینامتنی زبان فیلم را با جهان‌بینی کیارستمی درباره مرگ به رخ می‌کشد و هم زندگی را در پای درخت «خانه دوست کجاست» کیارستمی در تقابل با مرگ قرار می‌دهد.
 اینجاست که کارگردانی نیکی کریمی در حد اعلای خود نمود پیدا می‌کند و نشان می‌دهد چطور می‌توان با یک تک سکانس موجز و مؤثر، جهان‌بینی و فلسفه فیلم را بیان کرد.
از میانه فیلم زندگی رخ می‌نماید و با ورود مهسا دنیایی که آتابای برای خود ساخته و در آن رنج می‌برد و معتقد است قابل تغییر نیست، دستخوش تغییر می‌شود. این ورود در کنار مرگ زن، یحیای آتابای را مجبور می‌کند تا با واقعیت‌ها روبه‌رو شود.
او به جای آنکه برای هر رنجی مقصری پیدا کند و با این‌ کار خشمش را از عدم‌ توان روبه‌رو‌شدن با واقعیت متوجه آدم‌ها کند، کم‌کم ریشه تمام رنج‌هایش را می‌یابد. فروید معتقد بود مهم‌ترین راه رهایی از رنج‌ها ایگو مشاهده‌گر است.
زمانی که ما بدانیم دقیقا از چه رنج می‌بریم، واقعیت را و حسی که آن واقعه در ما ایجاد می‌کند را می‌بینیم و می‌شناسیم و با تجربه حس‌هایی که نسبت به آن پدیده‌ها داریم، کمتر رنج می‌کشیم‌. در حقیقت زمانی که ما به این مرحله برسیم می‌توانیم با رنج‌ها و زخم‌هایمان کنار بیاییم. زمانی که واقعیت‌ها از پرده بیرون می‌افتد، آتابای با واقعیت احساس‌های درونی خود نیز روبه‌رو می‌شود و در اینجاست که تغییر اتفاق می‌‌افتاد. عشق مهسا جرقه این تغییر را می‌زند و آتابای را از رنج‌هایی که می‌کشد، رها‌ می‌کند‌. در اصل همانطور که پابلو نرودا می‌گوید اما اگر هیچ‌چیز نتواند ما را از مرگ برهاند، لااقل عشق از زندگی نجاتمان خواهد داد. فیلم آتابای هرچند با محوریت فراز و فرودهای رنج یک مرد پیش می‌رود، اما به همان اندازه فیلم زنانه‌ای است. جامعه‌شناس‌‌ها معتقدند که عشق ‌زاده خواسته و نیاز زنان است و چه‌کسی جز زن‌ها می‌تواند بشر را از رنج زندگی نجات دهد.
ردپای زنان در جای‌جای زندگی آتابای به چشم می‌آید. رنج‌های او هرکدام ریشه در فقدان زنان مهم زندگی او دارد و این چنین است که فیلم فراتر از جنسیت به رنج‌های بشر می‌پردازد و راه رهایی را عبور از مکانیسم‌های دفاعی که ما را از تجربه حس‌‌های حقیقی که تجربه می‌کنیم باز می‌دارند، می‌داند و عشق آلترناتیوی است که حس‌های خود را ببینیم و با واقعیت رنج‌هایمان روبه‌رو شویم.

آتابای نوروزی
تصمیمی برای اکران در نوروز نگرفته‌ایم

با توجه به حال و هوای فیلم سینمایی «آتابای»  به نویسندگی هادی حجازی‌فر و کارگردانی نیکی کریمی به نظر می‌رسد این فیلم می‌تواند یکی از گزینه‌های اکران نوروزی باشد. فیلم «آتابای» توانست در جشنواره فیلم فجر  نظر بسیاری از منتقدان و مخاطبان سینمایی را به خود جلب کند. فیلمی که هادی حجازی‌فر از نمایشنامه‌نویسان و کارگردانان تئاتر که امروز به یک چهره سینمایی در بازیگری تبدیل شده، آن را بر اساس طرحی از نیکی کریمی به نگارش درآورده است.با این حال سعید پاکستانی، مجری طرح فیلم به همشهری عنوان کرد که گروه سازنده تاکنون تصمیمی برای اکران فیلم در نوروز نداشته است و برای اکران قرار شده تصمیماتی در آینده نزدیک گرفته شود.در آخرین ساخته نیکی کریمی که به زبان آذری با زیرنویس فارسی است علاوه بر بازیگران جدید، هادی حجازی‌فر، جواد عزتی و سحر دولتشاهی بازی می‌کنند.