پرورش میگو در بکرترین ساحل هرمزگان

زهرا رفیعی - خبر‌نگار

صدور مجوز پرورش لارو میگو، در سواحل بسیار بکر «مکسر» در استان هرمزگان صدای اهالی فعالان محیط‌زیست و گردشگری را درآورده است. آنها معتقدند نباید پیوستگی این ساحل بکر و زیبا را که حاصل میلیون‌ها سال تلاش طبیعت است با سازه پرورش لارو میگو از دست داد.

به گزارش همشهری، اگرچه این طرح متوقف شده است اما نبود طرح‌های آمایش سرزمین و نقشه سواحل حساس خلیج‌فارس برای استقرار صنعت، این‌بار صخره‌های حد فاصل روستای ساحلی مُقام را تا شهر پارسیان تحت‌تأثیر قرار داده است. نقطه‌ای که می‌تواند به‌عنوان یک اثر طبیعی در سواحل بکر کشور ثبت شود، با تاسیس کارگاه پرورش لارو به چالش کشیده شده است.
«بندر مقام» از توابع بخش شیبکوه در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان زمانی مقر حکومت قبیله «بنی حمّاد» بود و هنوز هم بقایایی از آثار آن دوره در این منطقه دیده می‌شود. بندر صیادی مقام دروازه ورودی جزیره «لاوان» نیز هست. پس از انتشار فیلم‌های تخریب ساحل مکسر در نزدیکی روستای مقام، فرماندار شهرستان بندرلنگه اعلام کرد که مجوز اعطا شده، برای پرورش لارو میگو است و مجتمع آزمایشگاهی آن به ‌هیچ‌ وجه تخریب ساحلی ندارد.
علی نیکویی با اشاره به اینکه  دستگاه‌های مربوطه ازجمله اداره کل حفاظت محیط‌زیست مجوز لازم را برای انجام این کار صادر کرده‌اند، تصریح کرد: به‌هرحال به‌دلیل حساسیت‌های ایجادشده و بررسی اینکه شرکت بهره‌بردار منطقه موردنظر را طبق موافقتنامه به مرحله اجرا رسانده یا خیر؟ دستور تعطیلی فعالیت‌ها صادر شد تا بررسی‌های بیشتر صورت بگیرد.
عبدالله احمدی از فعالان محیط‌زیست و گردشگری شهر پارسیان (گاوبندی) در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به اینکه در سکوت خبری، بدون اطلاع جوامع محلی، سطح شنی ساحل «مُکسر» جابه‌جا و تسطیح شده است، گفت: این ساحل محل تخم‌ریزی لاک‌پشت در معرض انقراض پوزه‌عقابی است. حریم ساحل از بالاترین نقطه مد 70متر است. آنچه سرمایه‌گذار گفت این بود که از همه مراکز مرتبط ازجمله شیلات، سازمان حفاظت محیط‌زیست مجوز دریافت کرده است و مدعی بود که می‌خواهد برای اشتغالزایی در منطقه کاری انجام دهد. 3هکتار کنونی مربوط به فاز یک است و فاز بعدی به سمت ساحل بکر مکسر توسعه خواهد یافت. آنها همچنین مدعی شدند که قرار است با لوله 30اینچی از دریا آب برداشت کنند و پساب و پسماند باقی مانده را در حوضچه‌های مخصوص ته‌نشین کنند تا  به ساحل و دریا نریزد.
او با اشاره به تجربه راه‌اندازی مراکز پرورش میگو در این منطقه گفت: حد فاصل روستای زیارت و بستانو که با این منطقه بکر 40کیلومتر فاصله دارد، به یک مرکز پرورش میگو مجوز داده‌اند، ولی این مرکز فقط یک‌سال پس از تاسیس فعال بوده و الان سال‌هاست تعطیل است. اگر می‌خواهند به کسی برای کار جدید وام بدهند، از این منطقه استفاده کنند. در این منطقه سواحلی که به این اندازه بکر و حساس نباشد، زیاد داریم.

موافق جابه‌جایی کارگاه هستیم
از اصلی‌ترین درآمدهای اهالی شهر‌ها و روستاهای این منطقه حضور طبیعت‌گردان است و مسئولان سازمان محیط‌زیست منطقه نیز بر اهمیت برقراری معیشت از این طریق نیز تأکید دارند. میثم قاسمی، معاون فنی حفاظت محیط‌زیست استان هرمزگان در گفت‌وگو با همشهری گفت: محل مورد بحث پهنه گردشگری نیست و سازمان محیط‌زیست اطلاعی در این زمینه ندارد. ما نیز از گسترش توریست پایدار در منطقه استقبال می‌کنیم. از نظر من به‌عنوان یک حامی محیط‌زیست، هر چه صنعت کمتر در مناطق بکر توسعه یابد، بهتر است. کارگاه تکثیر لارو میگو در منطقه ناگزیر در استفاده از آب دریاست و از سوی دیگر با گسترش تحریم‌ها توسعه این صنعت می‌تواند به اقتصاد منطقه کمک کند. کارگاه تکثیر لارو، مثل کارگاه پرورش میگو حوضچه باز ندارد و در فضای ایزوله و بسته تکثیر صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها نه در فضای باز که باید زیر یک سازه انجام شود. سازمان حفاظت محیط‌زیست براساس ضوابط استقرار مصوب هیأت وزیران و دستورالعمل سازمان به این سرمایه‌گذار مجوز داده است. این منطقه با آخرین نشانه مد دریا، بیش از 60متر فاصله دارد و از زیستگاه لاک‌پشت فاصله دارد. نقشه‌های ماهواره‌ای نیز نشان می‌دهد که صخره‌های زیبای کنار دریا در ساحل مکسر، حدود 750متر با پروژه پرورش میگوی مولد فاصله دارد. البته ما منکر این نیستیم که ساخت ساختمان پرورش لارو، از نظر دید بصری و منظر اختلال ایجاد می‌کند ولی در توسعه صنایع، عموما تخریب منظر رخ می‌دهد. اگر وزارت گردشگری، نظرش را تغییر دهد ما موافق تغییر مکان هستیم. کارشناسان ما که از محل بازدید کرده‌اند متوجه جاذبه‌های گردشگری که در نزدیکی آن قرار دارد نشده‌اند. مشکل از آنجا شروع می‌شود که طرح‌های آمایش و پهنه‌بندی مناطق ساحلی به‌خصوص سواحل حساس را نداریم یا اگر داریم در صدور مجوزهای بهره‌برداری اصلا به آن توجه نمی‌کنیم.
وی در مورد آلاینده‌های زیست‌محیطی این واحد صنعتی پس از احداث گفت: میزان آبی که قرار است برای این کار استفاده شود، اندک است و پساب آن نیز مورد ارزیابی دائم سازمان قرار خواهد گرفت. تاکنون گزارشی نیز در مورد تخم‌گذاری گسترده لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در این منطقه نداشته‌ایم با این حال آنجا از اراضی مستعد تخم‌گذاری است. لاک‌پشت‌ها عموما در نزدیکی سواحل و بالاتر از بیشترین حد مد آب، تخم‌‌گذاری می‌کنند ولی بیشتر از 70متر حریم دریا نیست.
قاسمی در مورد پساب‌های حتمی که در زیستگاه لاک‌پشت‌های احتمالی در دریا ریخته می‌شود گفت: میزان پسابی که در منطقه به دریا ریخته می‌شود با توجه به شیب ساحل و عمق دریا در این نقطه و انحلال بیشتر در آب، نگرانی‌های محیط‌زیستی را کمتر می‌کند.

اثر ملی طبیعی 
آنچه ساحل مکسر در بندر مقام هرمزگان را نسبت به سایر سواحل وسیع خلیج‌فارس و دریای عمان متمایز می‌کند، شکل سواحل است. ژئومورفولوژی یا زمین‌ریخت‌شناسی این سواحل به گفته محمد‌رضا فاطمی، متخصص اکوبیولوژی دریایی، چنان است که می‌تواند به نخستین اثر ملی طبیعی در سواحل ایران تبدیل شود.
او در گفت‌وگو با همشهری گفت: سواحل حدفاصل بندر مقام تا شهر پارسیان محل تخمگذاری اصلی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی نیست. اما دریای منتهی به مناطق شنی در این سواحل محل تغذیه لاک‌پشت‌هاست و نمی‌تواند مانع احداث این واحد صنعتی شود. اما محیط‌زیست فقط محدود به اجزای زنده نمی‌شود. اجزای بی‌جان آن، محیطی است که درصورت برهم خوردن، جان موجودات زنده نیز به خطر می‌افتد. ارزش زیست‌محیطی مناطق ساحلی که منطبق با ضوابط IUCN_ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت_ است، شامل، بکر بودن ساحل، منظر زیبا و دست‌نخوردگی آنهاست؛ بنابراین اگر قرار به استقرار یک صنعت در ساحل باشد، حتما نباید به‌دنبال لاک‌پشت در آن باشیم. معیارهای بی‌جان نیز اهمیت دارد. از پارسیان تا بندر لنگه دارای ویژگی ژئومورفولوژیک خاص است که در ایران نظیر ندارد. در اینجا منطقه ساحلی بیشتر سنگی است و با شیب زیاد، ساحل وارد دریا می‌شود. همجواری دریا با کوهستان، اشکال زیبایی در صخره‌ها ایجاد کرده است. مسئول درجه اول حفاظت از این زیبایی سازمان حفاظت محیط‌زیست است و این مناطق قابلیت ثبت به‌عنوان آثار طبیعی ملی دارد. ما در خشکی آثار طبیعی ملی زیاد داریم ولی در سواحل چنین چیزی تاکنون ثبت نشده است. وی با اشاره به امرار معاش اهالی با گردشگران علاقه‌مند به این سواحل گفت: اهالی تمایلی به تغییر در منظر بافت ژئومورفولوژیک زیبا ندارند، حتی با یک ساختمان آزمایشگاهی برای پرورش میگو نباید یکپارچگی این منطقه را برهم زد. تکثیرگاه آثار مضر زیست‌محیطی ندارد و برای منطقه مفید می‌تواند باشد؛ به شرطی که جانمایی درست صورت گیرد.
محمدرضا فاطمی گفت: حریم دریا 60متر بالاتر از بالاترین مد است. اما اشتباهی که اکثر افراد می‌کنند این است که بالاترین مد، می‌تواند 2تا 4کیلومتر از ساحل فاصله داشته باشد. از سوی دیگر طبق قوانین ساحلی هر پروژه‌ای که بخواهد در فاصله 3کیلومتری از مناطق ساحلی اجرا شود باید مطالعات ارزیابی‌ زیست‌محیطی داشته باشد. طبق ماده 66 قانون آیین دادرسی، اگر مردم یک محل ببینند که منافعشان در اثر اجرای یک پروژه به دلایل زیست‌محیطی، اجتماعی، گردشگری سلامت و پایداری محیط‌زیست به خطر می‌افتد، می‌توانند شکایت و جلوی اجرای این پروژه‌ها را بگیرند. این قانون مترقی و پیشرفته به مردم محلی و تشکل‌های زیست‌محیطی اجازه می‌دهد که محل زیست‌شان را حفاظت کنند. منافع محلی قاعدتا بر منافع غیرمحلی ارجحیت دارد، مگر اینکه پروژه ملی باشد که پروژه پرورش لارو میگو چنین نیست.
سواحل بکر پارسیان تا بندر لنگه بکر و دست‌نخورده است و قابلیت تبدیل شدن به «قرق بومی» را دارد. محمد‌رضا فاطمی، متخصص اکوبیولوژی دریایی در این‌باره گفت: 150تا 200کیلومتر از سواحل استان هرمزگان قابلیت جلب گردشگر را دارد. نباید اجازه دهیم تمام سواحل زخمی شود. فواصل بکر بین بندر پارسیان، بندر آفتاب، مقدان، شیوو و... در این پهنه ساحلی را باید حفظ کنیم. شکل‌گیری ذخایر مورفولوژیک در این سواحل حاصل تلاش میلیون‌ها سال طبیعت است. می‌توان این مناطق را به‌عنوان آثار ملی طبیعی ثبت کرد و مدیریت و بهره‌برداری از آن ‌را به مردم محلی سپرد. براساس ضوابط جدید اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، مناطق طبیعی جدیدی به نام «قرق بومی» پیشنهاد شده است که مدیریت و بهره‌برداری از این مناطق که عموما دارای ویژگی‌های با ارزش زیست‌محیطی است به مردم محلی سپرده می‌شود. در ایران چنین مناطقی در سواحل نداریم. مردم بهترین حافظان محیط‌زیست هستند و مشارکتشان در محل می‌تواند باعث حفظ آن شود.