رفع مشکلات شهرها از مسیر محله‌ها

 دیروز ساختمان شورای شهر تهران، میزبان معماران و شهرسازان بنام و مدیران شهری این حوزه بود تا مراسم بزرگداشت روز جهانی شهرسازی برگزار شود. در این مراسم مسائل مهمی درباره حق شهروندی در اصول شهرسازی و مشارکت شهروندان در ساخت‌وسازهای شهری مطرح شد؛ مسائلی که طی دهه‌های اخیر همواره مورد غفلت واقع شده و به همین‌خاطر اغلب کلانشهرها با مشکلات بزرگی درگیر شده‌‌اند. به گزارش همشهری، مراسم روز گذشته، با عنوان «شهرسازی مشارکت مبنا» برگزار شد. محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در مراسم بزرگداشت روز جهانی شهرسازی به اهمیت جایگاه حقوق عمومی در نظام شهرسازی و معماری ایران پرداخت و گفت: «قطعا شهرسازی مشارکت مبنا به مفهوم مشارکت ذینفعان، در درجه اول مردم و سپس تشکل‌های حرفه‌ای، گروه‌های مرجع، دانشگاه‌ها و متخصصین و نهادهای عمومی و از مولفه‌های مهم توجه به جایگاه حقوق عمومی است که متأسفانه در نظامات تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کشور ما مغفول مانده و در مقایسه با منافع شخصی و گروهی جایگاه خوبی ندارد.» زهرا نژادبهرام، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران نیز به سرفصل‌های اصلی منشور حقوق شهروندی اشاره کرد و نقش مشارکت مردمی را در زیست‌پذیر کردن شهر با اهمیت توصیف کرد.
به هرترتیب آنچه تعدادی از حاضران در مراسم دیروز درباره لزوم مشارکت شهروندی و شهرسازی بیان کردند را به‌طور خلاصه در ادامه می‌خوانید.

زهرا نژادبهرام، رئیس پانل مشارکت شهروندان و توسعه محله‌ای

مشارکت مبنایی تنها در محله‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده مطرح نمی‌شود، بلکه در محله‌ها و مناطقی که از مشکلات دیگری نظیر ترافیک و... هم برخوردارند، اجرا می‌شود. به‌طور نمونه وجود 2 بیمارستان در خیابان ۱۰متری بهار واقع در منطقه 5، گره ترافیکی سنگینی ایجاد کرده بود که با کمک اهالی محل و مدیریت شهری اتفاق خوبی در حوزه مدیریت ترافیکی رخ داد و ساختمانی برای پارکینگ اختصاص یافت و مسائل شهروندان تا حدی مرتفع شد. اگر در منطقه‌ای به ظاهر مشکل اجتماعی و آسیب خاصی وجود نداشته باشد ما باید در آنجا ورود کرده و با برنامه‌ریزی‌های مشخص تغییراتی را در جهت بهبود شرایط آن ایجاد کنیم. منشور حقوق شهروندی ۴سرفصل دارد، اما در این سرفصل‌ها به حقوق عمومی پرداخته نشده است. به همین دلیل ابتدا باید افراد تأثیرگذار در هر محله پایتخت بتوانند تصمیم‌گیری‌های مهمی داشته باشند و ما باید به این نکته توجه داشته باشیم، زمانی اقدام‌های ما تأثیرگذار است که از خرد جمعی استفاده کنیم.

محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران

موضوع شهرسازی مشارکتی یا تصمیم‌گیری مشارکتی، طی سال‌های اخیر در جامعه ما نهادینه شده و در ادبیات کارشناسی مدیران تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مقدمه برنامه‌های توسعه شهری و بلندمدت کشور هم به آن توجه می‌شود؛ بنابراین جامعه، مبتنی بر کنشگری بسیار خوب جامعه حرفه‌ای و مدنی، آمادگی پذیرش برنامه‌ریزی و شهرسازی مشارکت مبنا و تحقق آن را دارد. یکی از نگرانی‌های جدی من این است، اکنون که نگاه مشارکت مبنا در مدیریت شهری حاکم شده و تشکل‌های حرفه‌ای نیز با تمام توان در عرصه، حضور پیدا کرده‌اند و همراهی می‌کنند و از آنجایی که به‌دلیل محدودیت‌های درآمدی، رقم ناچیزی به اجرای برنامه‌ها در حوزه‌های مختلف اختصاص پیدا می‌کند، بعد از اتمام این دوره به سرخوردگی برسند. اگر ما نتوانیم ادبیات و گفتمان مشارکت را به الگوهای قابل تحقق تبدیل کنیم آن زمان، جامعه و کسانی که معتقدند شهر باید به کارگاه عمرانی تبدیل شود و مخالف این رویکردها هستند، دست برتر را خواهند داشت. من یکی از مدافعین جدی برنامه‌های سازمان نوسازی، سازمان زیبا‌سازی‌ و معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران هستم، اما نقدهایی نیز به آنها دارم. مجموعه برنامه‌های این سازمان‌ها در راستای الگو‌سازی‌ نیست. در شهر تهران تمام مناطق در همه محله‌ها اقدامات متعددی انجام می‌شود اما این اقدامات تبدیل به الگو نمی‌شوند؛ درحالی‌که نباید محدود بودجه‌های مناطق به‌صورت پراکنده هزینه شود. مجموعه برنامه‌های این سازمان‌ها در راستای الگوسازی‌ نیست. در شهر تهران تمام مناطق در همه محله‌ها اقدامات متعددی انجام می‌شود اما این اقدامات تبدیل به الگو نمی‌شوند درحالی‌که نباید محدود بودجه‌های منـاطـق به‌صورت پراکنده هزینــه شود. برنامه سوم توسعه شهر تهران مانند برنامه‌های اول و دوم، کلکسیونی از آرزوها و خواسته‌های آرمانی ما و شهر است اما واقعیت این است که این آرزوها در این برنامه محقق نخواهد شد مگر اینکه ما بتوانیم به یک برنامه اولویت‌محور هم در سطح محلات و هم در سطح راهبردی برسیم. متأسفانه نگاه بخشی‌نگری در اتخاذ تصمیمات وجود دارد و نمایندگان می‌خواهند از همه ظرفیت‌ها برای شهر خود استفاده کنند، فارق از اینکه مصلحت کلانشهر، روستا و کشور چیست، بنابراین قطعا برنامه‌های توسعه محله‌ای نیز در شهر باید مبتنی بر برنامه راهبردی و کلانشهر باشد.

عبدالرضا گلپایگانی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران

هم‌اکنون برنامه توسعه محله تهیه شده و 100برنامه تصویب شده که در این کار بیش از هزار کارشناس معماری همکاری و فعالیت داشتند. براساس رویکردی در برنامه 5ساله سوم توسعه محله محور آغاز شده است. این رویکرد بدون مشارکت مردم محله صورت نخواهد گرفت و در سال آینده با جدیت بیشتری پیگیری خواهد شد. ما باید مردم محله را به سمتی ببریم که خواسته‌هایشان را با مدیریت شهری در میان بگذارند و بدانند خواسته‌ها شنیده می‌شود و اگر این اتفاق بیفتد کار بزرگی کرده‌ایم.