100 غار ایران در معدن‌کاوی تخریب شدند
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست: به‌دلیل فقدان نظارت، بهره‌برداران هرگونه که دلشان می‌خواهد از غارها استفاده می‌کنند
زهرا رفیعی_خبر‌نگار
غارهای ایران گنجینه‌ای باستانی از تقویم تاریخ زمین هستند، اما با عوامل انسانی، رو به تخریب و مرگ‌اند. حدود 10سال است که دوم مهرماه با ابتکار انجمن غار و غارشناسی ایرانیان روز ملی «غار پاک» در ایران نامگذاری شده است.
به گزارش همشهری، در مراسمی که دیروز و به همین مناسبت توسط انجمن غار و غارشناسی ایرانیان در پارک پردیسان برگزار شد، کیومرث کلانتری، معاون جدید محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، از نحوه استفاده از غارها در کشور انتقاد کرد و گفت: هر چقدر جمعیت افزایش پیدا کند فشار به محیط‌زیست برای تامین آب و غذا بیشتر می‌شود.
به گفته او، به‌طور متوسط سالانه یک‌میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه می‌شود و با اینکه تنوع اقلیمی در ایران بالاست، فشار به محیط‌زیست و آسیب‌پذیری آن نیز بالاست.
وی با اشاره به اینکه منابع آبی ما بسیار شکننده است، گفت: کسانی که به این اکوسیستم‌ها صدمه می‌زنند در واقع ارزش‌های اکولوژیک و اقتصادی آن را نمی‌دانند. غارها در گذشته محلی امن و مناسب برای زندگی انسان بودند. امروزه هم متخصصان می‌گویند در جایی مثل غار بخوابید؛ تاریک، سرد و ساکت.
به گفته او، برخی غارها هم‌اکنون آثار ملی طبیعی هستند، اما متأسفانه به‌دست افرادی ناآگاه افتاده‌اند و نظارتی هم بر عملکرد آنها نمی‌شود. غارهای سهولان، قوری‌قلعه و کرفتو را ببینید، چون نظارت وجود ندارد هرگونه بهره‌برداری که دلشان می‌خواهد از این غارها می‌کنند. بهره‌برداران حتی ساختار کوه را برای جلب توریست تغییر می‌دهند و در این بین وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست است که ظرفیت غارها را درنظر بگیرد و برای آنها برنامه‌ریزی کند.
وی با اشاره به اینکه سازمان محیط‌زیست مخالف بهره‌برداری پایدار از غارها نیست، گفت: هزاران غار در کشور داریم که جزو سرمایه‌های ملی-طبیعی محسوب می‌شوند، ولی نباید برای استفاده از این غارها در یک روز 5هزار نفر به درون غار و به‌صورت بی‌ضابطه سرازیر شوند.
جواد نظام‌دوست، عضو انجمن غار و غارشناسی ایرانیان نیز در گفت‌وگو با همشهری درباره آسیب‌های واردشده به غارهای ایران گفت: به‌دلیل عدم همراهی و اطلاع کافی توسط سازمان‌های دولتی 100غار کشور در سال‌های اخیر با بهانه‌های معدن‌کاوی تخریب شده‌اند. نیمی از تخریب‌ها از سوی وزارت صمت صورت گرفته و این در حالی است که یکی از اعضای کارگروه غارشناسی کشور، این نهاد دولتی است.
به گفته او، بسیاری از مجوزهای معدن‌کاوی در شرایطی داده می‌شود که در مسیر استخراج پوکه‌های معدنی و کانی‌ها غار وجود دارد و عموما معدن‌دارها وجود غار را اصلا اطلاع‌رسانی نمی‌کنند.
وی در مورد نمونه‌های تخریب غار به‌دلیل معدن‌کاوی گفت: غار «سرخون» در ندوشن یزد ازجمله غارهایی است که حین برداشت سنگ مرمر کشف می‌شود. در ایران 2500غار شناسنامه‌دار وجود دارد، ولی به‌نظر من بالغ بر 10هزار غار وجود دارد که هنوز دهانه‌هایشان باز نشده است. این غار از آن جمله غارهایی است که به‌جای اطلاع‌رسانی به سازمان محیط‌زیست، با ریختن نخاله و سنگ، امکان اکتشاف آن را از بین بردند. ساخته شدن غار جهنم در خراسان جنوبی میلیون‌ها سال طول کشیده اما با دادن مجوز معدن به کلی از بین رفته است. هرچه تلاش کردیم که حریم غار رعایت شود، اما چنین نشد.
جواد نظام‌دوست، گردشگری را نیز از عوامل تخریب غارها دانست و گفت: برخی از غارها مثل نخجیر با ورود گردشگر در حال نابودی است. البته شرکت تعاونی محلی که اخیرا متولی این غار شده قول‌هایی برای جلوگیری از ادامه تخریب غار داده است تا با همکاری متخصصان به بازگشایی غار اقدام کنند. تونلی 8کیلومتری درون غار به‌صورت غیراصولی احداث شده و به نهشته‌های غار آسیب زده است. به عرض و طول غار با انفجار اضافه کرده‌اند. اگر این تونل باز شود، چرخش هوا می‌تواند باعث مرگ این غار 70میلیون ساله شود. غارهای علی‌صدر، قوری‌قلعه، کتله‌خور و... با گردشگری ناپایدار آسیب‌های زیادی دیده‌اند. او تأکید کرد: امیدوارم مدیران ذینفع غارها نگاه حفاظتی و علمی به آنها داشته باشند. غارها نیاز به حضور توریست ندارند و مثل بیشتر غارهای ارزشمند دنیا، می‌توانیم بازدید آنلاین از آنها تدارک ببینیم.
تبدیل غارها به بنگاه‌های اقتصادی، عامل نابودی است
غارها کاربرد‌های متفاوتی دارند و به استفاده گردشگری و ورزشی محدود نمی‌شوند. جواد‌نظام‌دوست، عضو انجمن غار و غارشناسی ایرانیان درباره نقش غارها در ذخیره آب گفت: آب‌های باستانی در غارها وجود دارند. غارها ذخیره‌گاه بانک‌های اطلاعات ما هستند و داده‌های دیرینه‌شناسی و فسیل‌های آن مثل تقویم تاریخ عمل می‌کنند. در کارست‌هایی مانند رشته‌کوه البرز مرکزی و زاگرس که حوضه آبگیر وسیعی دارند، سفره‌های آب زیرزمینی وسیعی ایجاد شده است؛ اما در سال‌های اخیر با حفر چاه‌های عمیق این گنجینه ارزشمند چندمیلیون ساله در حال نابود شدن است. از سوی دیگر با بازدید افراد حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای از غارهای توریستی و غیرتوریستی، آب‌های زیرزمینی به انواع باکتری‌ها آلوده شده است. با برش استلاکتیت و استلاگمیت‌ها می‌توانیم به آب‌وهوای دیرینه و سال‌های کم و پربارش آینده دست پیدا کنیم. پرونده باستانی جهان در غارها نهفته است و گردشگری تنها کاربرد غارها نیست. وی در مورد کارکرد‌های ناشناخته غارها گفت: در استان خراسان رضوی غاری وجود دارد که محلی‌ها به آن غار «آبله» می‌گویند. آبی که از درون این غار می‌آید در مواجهه با کانی‌های آن خاصیت از بین بردن بیماری آبله در حیوانات اهلی را دارد. فارغ از صحت این باور که نیاز به بررسی علمی دارد، از نگاه مردم محل، این غار مقدس است. همه غارها ایمن نیستند. برخی از غارها مانند دانیال در شمال کشور که در سال‌های اخیر انباشته از توریست شده، به‌دلیل تردد‌های حفاظت‌نشده آلوده شده است؛ به‌گونه‌ای که گردشگران به نوعی از بیماری پوستی مبتلا شده‌اند. آلوده شدن آب روستاهای پایین‌دست غار قوری‌قلعه نیز حاصل تردد بی‌شمار و غیراصولی گردشگران به این غار است. او تأکید کرد:تبدیل غار به بنگاه اقتصادی منجر به نابودی آن می‌شود.
