سهم مجلس در حفاظت از غارهای ایران

محمد باریکانی_خبر‌نگار

روز ملی «غار پاک» در ایران دیروز و در شرایطی در سازمان حفاظت محیط‌زیست در محل پارک پردیسان برگزار شد که حتی یک تصویر از غارهای ایران در اتاق مدیران و معاونان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور وجود ندارد. یک دهه است که هواداران محیط‌زیست و غارنوردهای کشور که مهم‌ترین مسئولیت آنها شناسایی غارهای ایران و نقشه‌برداری از آنها با هدف حفاظت از میراث ده‌ها میلیون ساله زمین‌شناسی است، فریاد حفاظت از غارهای کشور را سرداده‌اند و 2روز پیش نیز اعلام شد که 8200غارنورد ایرانی از 10سال قبل تاکنون 9تن زباله از 200غار ایران در عمیق‌ترین نقاط سطح زمین خارج کرده‌اند. معنای این سخن آن است که معضل زباله نه‌تنها به جنگل‌های شمال ایران، آب‌های خزر و خلیج‌فارس و رودخانه‌های جاری کشور نفوذ کرده که حتی ژرفناک‌ترین نقاط زمین را نیز مصون نگذاشته است. غارهای ایران وضعیت خوبی ندارند. این سخن اذعان بیشتر غارنوردهایی است که امکان رخنه در تاریک‌ترین و عمیق‌ترین نقاط زمین را دارند. تخمین زده می‌شود که بیش از 2هزار غار شناسنامه‌دار در ایران وجود دارند که از این تعداد تنها 200غار نقشه‌برداری شده‌اند. بسیاری از غارهای کشور حتی آنها که شناخته شده هستند طی سال‌های گذشته در پروژه‌های معدن‌کاوی جان باختند و بخش دیگری نیز قربانی گردشگری شدند.
هجوم بی‌ضابطه به بهانه گردشگری و معدن‌کاوی در غارهای ایران، چنان خسارتی به داشته‌های چندصدمیلیون ‌ساله کشور وارد کرد که حیات این میراث‌های طبیعی را در ایران تهدید و حتی در برخی موارد به مرگ غارها منجر شد. دستکاری بی‌ضابطه در غارهای ایران رشد و حیات آنها را متوقف کرد و غارهای زنده در حال رشد کشور را به دالان‌های مرده تبدیل کرد. غارها نیز همچون انسان‌ها نفس می‌کشند و رشد می‌کنند. به‌دلیل همین زنده بودن است که میلیون‌ها سال زمان می‌برد تا اشکال برآمده با قطرات آب در غارها ایجاد شود. علاوه بر زنده بودن دیواره‌های یک غار و رشد مداوم نهشته‌های غاری، موجودات غارزی نیز حیات دیگری به غارها می‌بخشند و برخی‌شان همچون ماهی کور در تاریک‌ترین و عمیق‌ترین نقاط غارهای ایران زندگی کرده و توانسته است در فهرست جهانی غارزی‌ها به نام ایران ثبت شود؛ اگرچه حالا نیز زمزمه غارت ماهی کور از غارهای ایران و فروش آنها در بازار مکاره سود و سودا شنیده می‌شود. غارها همچنین مخازن سفره‌های آب زیرزمینی از میلیون‌ها سال قبل هستند.
حال غارهای ایران ناخوش‌تر از آن چیزی است که تصورش را می‌کردیم. سودجویان ناآگاه، در تصور یافتن گنج بیل و کلنگ به‌دست، نهشته‌های غاری را که میلیون‌ها سال تشکیل آنها زمان برده است، تخریب می‌کنند و داخل غارها در سودای یافتن گنج حفاری می‌کنند. علاوه بر یابندگان کم هوش گنج در غارها، حالا دسته دیگری نیز به غارهای کشور هجوم برده‌اند. فصل مشترک هر دوی آنها آز و طمع درآمد بی‌زحمت است. دسته دوم، نه با بیل و کلنگ، که 3‌سال است غارهای کشور را برای یافتن «لانه خفاش» برای تامین خوراک چینی‌ها ویران می‌کنند. در این 3‌سال پرونده‌های زیادی برای جست‌وجوکنندگان لانه خفاش در مراجع قضایی تشکیل شده و تعداد زیادی از آنها نیز دستگیر شده‌اند. آنها حتی به غارنوردها پیشنهاد می‌دهند در ازای دریافت 50میلیون تومان، لانه خفاش‌ها را در غارهای کشور نشان‌شان دهند تا بیزینس کثیف فروش لانه خفاش‌ها به چینی‌ها را ادامه دهند. غافل از آنکه نه چینی‌ها غذایی با عنوان لانه‌خفاش دارند و نه اصلا خفاش یک گونه لانه‌ساز است. «سوپ‌لانه‌خفاش»، بهانه‌ای برای تخریب بیش از پیش غارهای ایران و شکستن استلاگمیت‌ها و استلاگتیت‌هایی شده است که میلیون‌ها سال زمان برای رشدشان صرف شده است. تجارتی که نه‌تنها به درآمد نرسیده است که تخریب بیش از پیش محیط‌زیست ایران و اکوسیستم غارهای کشور را در پی داشت. ماجرا آن است که چینی‌ها غذایی با عنوان «سوپ‌لانه‌پرستو» دارند. لانه‌ پرستوها در چین 400دلار خرید و فروش می‌شود و آنها سوپ لانه پرستو را به قیمت گزاف طبخ و توزیع می‌کنند. در ایران اما سودجویان کم‌هوش در غارت اکوسیستم‌ غارها لانه خفاش را همان لانه پرستو تصور کرده‌اند و با هجوم به محیط غارها یکی از مهم‌ترین غارزیان مفید برای اکوسیستم و حیات غارها را تهدید و نابود کرده‌اند. غارهای ایران نیازمند حفاظت مؤثر هستند. نه کارگروه غارشناسی ایران جایگاهی درتصمیمات توسعه‌ای دارد و نه حتی در برابر معدن‌کاوی‌های تخریبگر برای غارت منابع غاری، قدرت ایستادگی دارد. هنوز قانونی برای حفاظت از غارهای ایران نوشته نشده است و اکنون وظیفه مجلس، به‌ویژه فراکسیون محیط‌زیست در خانه ملت است که با آگاهی کامل از اهمیت حفاظت از غارهای ایران، به فوریت قانون مصونیت غارهای کشور را با هدف حفاظت از میراث چند صد میلیون ساله زمین به صحن علنی مجلس بیاورد. غارها مهم‌ترین مراکز پژوهشی برای دانشمندان محیط‌زیست، زمین‌شناسی، اقلیم‌شناسی، زیست‌شناسی و حتی علم باستان‌شناسی هستند و درصورتی که مجلس طرح حفاظت از آنها را به قانون تبدیل کند، مهم‌ترین گام در صیانت از این میراث‌طبیعی کشور که به کتاب‌های زمین شهرت یافته‌اند، برداشته می‌شود.